Σαν σήμερα... 1867, γεννήθηκε η Marie Curie.

Maria Salomea Sklodowska-Curie

Σαν σήμερα, στις 7 Νοεμβρίου 1867, γεννήθηκε στη Βαρσοβία η Maria Salomea Skłodowska-Curie (Μαρία Σαλώμη Σκουοντόφσκα-Κιουρί). Συνήθως, σ' αυτά τα κείμενα και σ' αυτή τη θέση παραθέτω μερικά από τα σημαντικά επιτεύγματα του προσώπου που παρουσιάζω. Όμως σήμερα δεν χρειάζεται να το κάνω, γιατί όλοι γνωρίζουν την ΜΕΓΑΛΗ ΚΥΡΙΑ της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, την ΜΑΡΙ ΚΙΟΥΡΙ, όπως είναι περισσότερο γνωστή.

Ήταν το πέμπτο παιδί του Władysław Skłodowski και της Maria Bronisława Boguska. Ο πατέρας της ήταν καθηγητής φυσικής και μαθηματικών, υποδιευθυντής σε Λύκειο θηλέων της Βαρσοβίας, ενώ η μητέρα της, η οποία ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια χωρίς όμως οικονομική άνεση, ήταν επίσης  καθηγήτρια σε σχολή της ίδιας πόλης. Η οικογένεια Skłodowski είχε χάσει όλη την περιουσία της συμμετέχοντας στην προσπάθεια του Πολωνικού βασιλείου ν' αποκτήσει την ανεξαρτησία του από τη Ρωσική αυτοκρατορία. Τα μεγαλύτερα αδέλφια της Μαρίας ήταν η Zofia (γεν.1862, με το υποκοριστικό Zosia), ο Józef (γεν.1863, με το υποκοριστικό Józio), η Bronisława (γεν.1865, με το υποκοριστικό Bronia) και η Helena (γεν. 1866, με το υποκοριστικό Hela). Η ίδια η Μαρία είχε τα υποκοριστικά Μάνια, Μανιούσια και Αντσιουπέτσιο.

Το 1876 η αδελφή της Zofia, πέθανε από τύφο, ενώ τον Μάιο του 1878 απεβίωσε η μητέρα της από φυματίωση.

Το σπίτι που γεννήθηκε η Μαρί Κιουρί. 
Τώρα είναι Μουσείο.

Από μικρή ηλικία η Μάνια παρουσίασε καλές επιδόσεις στις σπουδές της. Στην ηλικία των 10 ετών ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα στο οικοτροφείο J. Sikorska. Στη συνέχεια παρακολούθησε ένα γυμνάσιο για κορίτσια από το οποίο αποφοίτησε στις 12 Ιουνίου 1883, παίρνοντας χρυσό μετάλιο.  Εκείνη την εποχή δεν επιτρεπόταν η φοίτηση των γυναικών στα πολωνικά πανεπιστήμια. Έτσι, η φτώχεια της οικογένειας ανάγκασε τη Μάνια να αναζητήσει εργασία ως γκουβερνάντα και δασκάλα σε πλούσιες οικογένειες. Παράλληλα, με την αδελφή της Bronisława παρακολουθούσαν μαθήματα στο παράνομο πατριωτικό ίδρυμα "Flying University" ("Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο") που δεχόταν και κοπέλες. 

Αριστερή φωτό: O πατέρας Władysław Skłodowski με 
τις κόρες του Μαρία, Bronisława και Helena (1890).
Δεξιά φωτό: Η μητέρα Maria Bronisława Boguska.

Το 1884 η Bronisława έφυγε για σπουδές ιατρικής στο Παρίσι. Η Μάνια συμφώνησε με την αδελφή της να την βοηθά οικονομικά για να τελειώσει τις σπουδές της στη Sorbonne κι αργότερα εκείνη να ανταπέδιδε τη βοήθεια, για να καταφέρει να σπουδάσει και η Μάνια. 

Στις αρχές του 1890, η Bronisława, που πριν λίγους μήνες είχε παντρευτεί τον Kazimierz Dłuski, κάλεσε τη Μάνια να πάει στο Παρίσι. Εκείνη όμως δεν το αποφάσισε, γιατί τα έξοδα για την πανεπιστημιακή της φοίτηση θα ήταν βαριά. Συνέχισε να εργάζεται και να μελετά από μόνη της, παίρνοντας παράλληλα πρακτική εμπειρία, αφού δούλεψε στο χημικό εργαστήριο του Museum of Industry and Agriculture (Μουσείο Βιομηχανίας και Γεωργίας) στη Βαρσοβία. Στο εργαστήριο υπεύθυνος ήταν ο ξάδελφός της Józef Boguski.

Οι αδελφές Κιουρί. Αριστερά η Bronisława
και δεξιά η Μαρί (1886).

Στα τέλη του 1891, η Μαρί (όπως θα γινόταν γνωστή σ' όλο τον κόσμο) έφτασε στο Παρίσι. Αφού έμεινε για λίγο με την αδελφή της, νοίκιασε μια σοφίτα στο Καρτιέ Λατέν για να είναι κοντά στο Πανεπιστήμιο της Sorbonne (Σορβόνη) που ξεκίνησε να σπουδάζει φυσική, χημεία και μαθηματικά. Περνώντας δύσκολα με τους πενιχρούς πόρους που είχε, η Μαρί εστίασε στο σκοπό της και κατάφερε το 1893 να πάρει πτυχίο στη φυσική. Αμέσως ξεκίνησε να εργάζεται στο εργαστήριο της επιχείρησης του Gabriel Lippmann. Με τα χρήματα που κέρδιζε από τη δουλειά της και μια υποτροφία, κατάφερε να πάρει δεύτερο πτυχίο το 1894. 

Την ίδια χρονιά η Μαρί γνωρίστηκε με τον Pierre Curie (Πιέρ Κιουρί) μέσω του Πολωνού φυσικού Józef Wierusz-Kowalski. Το κοινό πάθος για την επιστήμη τούς έφερε κοντά. Εκείνη την εποχή η Μαρί ερευνούσε τις μαγνητικές ιδιότητες διαφόρων τύπων χάλυβα, ενώ ο Curie εργαζόταν για το Ινστιτούτο "The City of Paris Industrial Physics and Chemistry Higher Educational Institution"  (ESPCI Paris). 

Πιέρ, Ιρέν και Μαρί Κιουρί το 1902.

Σύντομα ο Πιέρ έκανε πρόταση γάμου στη Μαρί, που εκείνη αρχικά αρνήθηκε, επειδή επιθυμούσε να επιστρέψει και να εργαστεί στην πατρίδα της. Το καλοκαίρι του 1894, η Μαρί επισκέφτηκε την οικογένειά της στη Βαρσοβία και προσπάθησε να βρει θέση στο Πανεπιστήμιο της Κρακοβίας, την οποία της αρνήθηκαν, ουσιαστικά λόγω του φύλου της. Αυτή η άρνηση κι ένα γράμμα του Πιέρ την έφεραν πίσω στο Παρίσι. Την ίδια περίοδο, με την επιμονή της Μαρί, ο Πιέρ ξεκίνησε διδακτορική έρευνα στο μαγνητισμό, με αποτέλεσμα να πάρει το διδακτορικό του τον Μάρτιο του 1895. 

Το εξώφυλλο της διδακτορικής διατριβής της Μαρί Κιουρί
στη Φυσική (1903), στο Πανεπιστήμιο Sorbonne. Ο τίτλος της εργασίας ήταν:
"Recherches sur les substances radioactives"
("Έρευνα γύρω από τις ραδιενεργές ουσίες").

Στις 26 Ιουλίου 1895, το ζευγάρι παντρεύτηκε με πολιτικό γάμο στο δημαρχείο του Sceaux (προάστιο στο Παρίσι). Ο μήνας του μέλιτος που ακολούθησε ήταν μάλλον ασυνήθιστος αφού πραγματοποίησαν τον γύρο της Γαλλίας με ποδήλατα. Η Μαρί είχε βρει στον Πιέρ μια νέα αγάπη, ένα σύντροφο κι έναν επιστημονικό συνεργάτη στον οποίο θα μπορούσε να βασιστεί.

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1897 απέκτησαν την κόρη τους Irène (1897 – 1956) και το 1904 τη δεύτερη κόρη τους  Ève (1904 - 2007).

Το σπίτι της οικογένειας Κιουρί στο Sceaux,
όπως είναι σήμερα. 
(Από LIFO)

Από το 1891 η Μαρί μελετούσε τις εργασίες του Henri Becquerel (Ανρί Μπεκερέλ) με κύριο θέμα τις ακτινοβολίες που εξέπεμπαν τα άλατα του ουρανίου, με αποτέλεσμα, ύστερα από παρότρυνση του ίδιου του Μπεκερέλ, να διαλέξει για θέμα της διατριβής της αυτά τα φαινόμενα. Στο υποτυπώδες εργαστήριο που της παραχώρησε το πανεπιστήμιο, Μαρί Κιουρί απέδειξε ότι η εκπομπή των ακτίνων ήταν μια ιδιότητα των ατόμων του ουρανίου και ότι η ένταση της ακτινοβολίας που παραγόταν από το ουράνιο ήταν ανάλογη της ποσότητάς του. Επίσης διαπίστωσε ότι η εκπομπή των ακτίνων δεν επηρεαζόταν από τις εξωτερικές μεταβολές, καθώς και ότι, εκτός από το ουράνιο, κάποιες ενώσεις του στοιχείου του θορίου εξέπεμπαν επίσης ακτινοβολία. Ύστερα από αυτές τις πρώτες ανακαλύψεις, η Μαρί Κιουρί πρότεινε την αλλαγή του ονόματος από «ακτίνες ουρανίου» σε "ραδιενέργεια", η οποία περιγράφει γενικά την ιδιότητα της εκπομπής ακτινοβολιών. Η πιο σημαντική όμως παρατήρηση ήταν ότι μερικά ορυκτά ουρανίου παρουσίαζαν πολύ πιο ισχυρή ραδιενέργεια από το ουράνιο. Η συγκεκριμένη παρατήρηση συνάρπασε τον Πιέρ Κιουρί, που αποφάσισε να εγκαταλείψει τις έρευνές του στους κρυστάλλους για να βοηθήσει τη σύζυγό του στο δύσκολο έργο της.

1912, η Μαρί Κιουρί με φοιτήτριες.

Στις 18 Ιουλίου του 1898 το ζεύγος Κιουρί ανακοίνωσε την ανακάλυψη ενός νέου στοιχείου, που προς τιμή της πατρίδας της Κιουρί, ονομάστηκε Πολώνιο. Λίγους μήνες μετά, στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, το ζεύγος Κιουρί ανήγγειλε την ανακάλυψη του στοιχείου Ράδιο. Τελικά, τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1902, κατάφεραν ν' απομονώσουν 1/10 του γραμμαρίου καθαρό Ράδιο και 1/20 του γραμμαρίου καθαρό Πολώνιο. Σ' αυτά τα 4 χρόνια το ζεύγος Κιουρί, μαζί ή ξεχωριστά δημοσίευσαν 32 επιστημονικές εργασίες.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η Μαρί και ο Πιέρ Κιουρί δεν κατοχύρωσαν τις μεθόδους τους για την απομόνωση των στοιχείων, επειδή δεν συμβάδιζε με το επιστημονικό πνεύμα. Οι Κιουρί ανακάλυψαν επίσης, ότι η ακτινοβολία του Ραδίου κατέστρεφε τους καρκινικούς όγκους (ραδιοθεραπεία). Η μέθοδος της ραδιοθεραπείας τελειοποιήθηκε το 1906 από τη Μαρί Κιουρί, όταν υπολόγισε τις σωστές δόσεις για θεραπεία με ράδιο. 

Η Κιουρί με τις δύο κόρες της το 1905.

Το 1900, η Μαρί Κιουρί έγινε η πρώτη γυναίκα μέλος της Σχολής École Normale Supérieure και ο σύζυγός της έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Το 1902, η Μαρί επισκέφτηκε και πάλι την Πολωνία, με αφορμή το θάνατο του πατέρα της. 

Το 1903, η Κιουρί, με την επίβλεψη του Gabriel Lippmann, πήρε το διδακτορικό της από το  Πανεπιστήμιο Sorbonne του Παρισιού. 

Τον ίδιο μήνα, το ζευγάρι ταξίδεψε στο Λονδίνο μετά από πρόσκληση του Royal Institution, προκειμένου να δώσει ομιλία σχετικά με την ραδιενέργεια. Εκεί, μίλησε μόνον ο Πιέρ Κιουρί, αφού  δεν επετράπη στη Μαρί, επειδή ήταν γυναίκα! 

Η Μαρί Κιουρί στο εργαστήριό της το 1910.

Τον Δεκέμβριο του 1903, η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών βράβευσε με το Νόμπελ Φυσικής τον Ανρί Μπεκερέλ (1/2) "σε αναγνώριση των εξαιρετικών υπηρεσιών που προσέφερε με την ανακάλυψη της αυθόρμητης ραδιενέργειας" και τον Πιέρ Κιουρί (1/4) με τη Μαρί Κιουρί (1/4) "σε αναγνώριση των εξαιρετικών υπηρεσιών που προσέφεραν με τις κοινές έρευνές τους σχετικά με τα φαινόμενα ακτινοβολίας που ανακάλυψε ο καθηγητής Henri Becquerel". Στην αρχή η επιτροπή απονομής του βραβείου δεν σκόπευε να βραβεύσει τη Μαρί Κιουρί, αλλά μόνο τους δύο άνδρες. Όμως το μέλος της επιτροπής, μαθηματικός Magnus Gösta Mittag-Leffler, ειδοποίησε τον Πιέρ για την κατάσταση, οπότε μετά από διαμαρτυρία του, προστέθηκε και το όνομα της Μαρί στα βραβεία.

Η Μαρί Κιουρί ήταν η πρώτη γυναίκα που βραβεύθηκε με το βραβείο Νόμπελ.

Η Μαρί Κιουρί στο τιμόνι μιας από τις αυτοκινούμενες 
μονάδες ακτίνων Χ (petit Curie) στον  Α' Π.Π.

Το ζεύγος Κιουρί αρνήθηκε να πάει στη Στοκχόλμη να παραλάβει το βραβείο Νόμπελ αυτοπροσώπως, γιατί ήταν πολύ απασχολημένοι με τη δουλειά τους. Με τα χρήματα των βραβείων τους μπόρεσαν για πρώτη φορά να προσλάβουν εργαστηριακό βοηθό. Τελικά, ταξίδεψαν στη Στοκχόλμη το 1905, οπότε o Πιέρ Κιουρί έδωσε την απαιτούμενη διάλεξη για το έργο τους που τιμήθηκε με το Νόμπελ. Μετά από την απονομή του βραβείου Νόμπελ, το Πανεπιστήμιο του Παρισιού έδωσε στον Πιέρ Κιουρί θέση καθηγητή στην έδρα της Φυσικής, αν και οι Κιουρί ακόμα δεν είχαν αποκτήσει ένα κατάλληλο εργαστήριο. Μετά από καταγγελία του Πιέρ Κιουρί, το Πανεπιστήμιο του Παρισιού υποχώρησε και συμφώνησε να δημιουργήσει ένα νέο εργαστήριο, που όμως δεν θα ήταν έτοιμο πριν το 1906.

Το εξώφυλλο του βιβλίου της Κιουρί
"Traité de radioactivité" (1910).

Στις 19 Απριλίου 1906, ο Πιέρ Κιουρί σκοτώθηκε σε δυστύχημα στην οδό Dauphine του Παρισιού, κτυπημένος από ιππήλατη άμαξα. Στις 13 Μαΐου 1906, το Πανεπιστήμιο του Παρισιού πρόσφερε στη Μαρί Κιουρί την έδρα Φυσικής, θέση που κατείχε ο σύζυγός της. Εκείνη την αποδέχτηκε, ελπίζοντας ότι θα κατάφερνε να δημιουργήσει ένα εργαστήριο παγκόσμιας κλάσης, τιμώντας έτσι τον αδικοχαμένο Πιέρ. Ήταν η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Ωστόσο, η προσπάθεια της Κιουρί να δημιουργήσει ένα καινούριο εργαστήριο δεν ευοδώθηκε από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Το 1909, ο Pierre Paul Émile Roux, διευθυντής του Ινστιτούτου Παστέρ και μετά την απειλή της Κιουρί ν' αποχωρήσει από το πανεπιστήμιο, πήρε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Institut du Radium (Ινστιτούτο Ραδίου, σήμερα Ινστιτούτο Curie), το οποίο τελικά έγινε με κοινή πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου του Παρισιού και του Ινστιτούτου Παστέρ.

Το 1910 η Μαρί Κιουρί δημοσίευσε το θεμελιώδες έργο της "Traité de radioactivité" ("Μελέτη επί της ραδιενέργειας"), ενώ τον επόμενο χρόνο κατάφερε να απομονώσει το μεταλλικό ράδιο. 

Πρώτη σειρά: Marie Curie και Paul Langevin.

Το 1911, λίγους μήνες πριν πάρει το δεύτερο Νόμπελ, η French Academy of Sciences (Γαλλική Ακαδημία Επιστημών) απέρριψε την υποψηφιότητα της Κιουρί να γίνει μέλος της. Τη θέση κατέλαβε ο εκλεκτός του Πάπα Édouard Branly με ψήφους 50 έναντι 48. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 50 χρόνια ακόμη, ώστε το 1962 να εκλεγεί η Marguerite Perey ως πρώτη γυναίκα μέλος της Ακαδημίας. Η Marguerite Perey ήταν διδακτορική φοιτήτρια της Μαρί Κιουρί.

Το 1911, ξέσπασε στο Παρίσι ένα σκάνδαλο από την ερωτική σχέση ανάμεσα στην Μαρί Κιουρί και  τον Paul Langevin, παλιό διδακτορικό φοιτητή του Πιέρ Κιουρί. Ο Langevin ήταν παντρεμένος με 4 παιδιά, σ' ένα γάμο που είχε προβλήματα. Η σύζυγός του παραπονιόταν ότι ο Paul ασχολείτο μόνο με την επιστήμη του και καθόλου με την οικογένειά του.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1911, καθώς οι φήμες για τη σχέση μεταξύ Κιουρί και Langevin άρχισαν να εξαπλώνονται, η κυρία Langevin άρχισε τη διαδικασία για την έκδοση διαζυγίου.

Το 1921 στις ΗΠΑ, με τις κόρες της Εύα και Ειρήνη.

Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς οι Κιουρί, Langevin και άλλοι 20 κορυφαίοι φυσικοί συμμετείχαν σε διεθνές συνέδριο στις Βρυξέλλες (1η Συνάντηση Solvay). Εκείνη την εποχή ο γαλλικός τύπος  δημοσίευσε τις προσωπικές επιστολές που είχαν ανταλλάξει οι Κιουρί και Langevin (είχαν περιέλθει στην κατοχή της κ. Langevin, αφού αφαιρέθηκαν από συρτάρι του γραφείου της Κιουρί).

"Η χήρα ατιμάζει το καλό όνομα του αποθανόντος συζύγου της". Αυτή ήταν μόνο μία από τις κατηγορίες που είχαν αποδοθεί στην Κιουρί κατά τη διάρκεια της απουσίας της στο Βέλγιο.  Αναζωπυρώνοντας το ψέμα ότι η Κιουρί ήταν εβραία, μερικές αντισημιτικές εφημερίδες καταδίκαζαν την καταστροφή που προξενούσε σ' έναν καλό Γάλλο, ένας ξένος εβραϊκός εχθρός. 

Άλλοι δημοσιογράφοι διέδιδαν ψευδείς υπαινιγμούς ότι η υπόθεση της Κιουρί με τον Langevin είχε αρχίσει, ενώ ο Πιέρ Κιουρί ήταν ακόμα ζωντανός και αυτό ήταν που τον οδήγησε σε αυτοκτονία από απόγνωση.

(Από αρ.) Marie Meloney, Florence Harding,
Marie Curie, Warren Harding και Irène Curie 
στο Λευκό Οίκο, στις 20 Μαΐου 1921.

Κατά την επιστροφή της στη Γαλλία, η Κιουρί βρήκε ένα οργισμένο πλήθος συγκεντρωμένο μπροστά από το σπίτι της στο Sceaux, τρομοκρατώντας την 14χρονη Irene και την 7χρονη Eve. Έτσι, η μάνα με τις δύο κόρες της έπρεπε να καταφύγουν στο σπίτι φίλων τους στο Παρίσι, μέχρι να ηρεμήσει η κατάσταση. 

Και βέβαια, ο Langevin και ένας δημοσιογράφος που είχε γράψει επιτιμητικά για την Κιουρί, πήραν μέρος σε μονομαχία για λόγους τιμής, ευτυχώς αναίμακτη.

Το 1911, η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, παρακάμπτοντας τα όσα διαδίδονταν για τη σχέση της Κιουρί με τον Langevin, απένειμε στη Μαρί Κιουρί το Νόμπελ Χημείας "σε αναγνώριση των υπηρεσιών της για την πρόοδο της Χημείας με την ανακάλυψη των στοιχείων Ράδιο και Πολώνιο, για την απομόνωση του Ραδίου και για τη μελέτη της φύσης και των ενώσεων αυτού του σημαντικού στοιχείου". Έτσι, η Κιουρί έγινε η πρώτη γυναίκα που κέρδισε ή μοιράστηκε δεύτερο βραβείο Νόμπελ, αλλά και το μοναδικό πρόσωπο που έχει λάβει δύο βραβεία Νόμπελ σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία.

Το εξώφυλλο της βιογραφίας "Madame Curie"
που έγραψε η κόρη της Εύα.

Ένα μήνα μετά την αποδοχή του Βραβείου Νόμπελ το 1911, η Μαρί νοσηλεύτηκε με κατάθλιψη και νεφρική πάθηση. Για το μεγαλύτερο μέρος του 1912, απέφευγε τη δημόσια ζωή, αλλά πέρασε ένα διάστημα στην Αγγλία με τη φίλη της και συνάδελφο φυσικό, Hertha Ayrton. Το Δεκέμβριο επέστρεψε στο εργαστήριό της στο Παρίσι, μετά από ένα διάλειμμα περίπου 14 μηνών.

Το 1912, η Warsaw Scientific Society (Επιστημονική Εταιρεία της Βαρσοβίας) της πρόσφερε τη διεύθυνση ενός νέου εργαστηρίου στη Βαρσοβία, αλλά η Κιουρί αρνήθηκε, εστιάζοντας την προπάθειά της στην ανάπτυξη του Ινστιτούτου Ραδίου το οποίο εγκαινιάστηκε το 1914. 

Το 1913 επισκέφτηκε την Πολωνία, αλλά η επίσκεψη αγνοήθηκε από τις ρωσικές αρχές.

Με την έναρξη λειτουργίας του Ινστιτούτου Ραδίου ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι ερευνητές να καταταγούν στο γαλλικό στρατό και να διακοπεί η δραστηριότητά του.  

1927, Συνέδριο στο Solvay. Η αφρόκρεμα των φυσικών 
της Δυτ. Ευρώπης. Μοναδική γυναίκα η Μαρί Κιουρί.

Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Κιουρί αντιλήφτηκε ότι ήταν μεγάλη ανάγκη οι τραυματίες στρατιώτες να αντιμετωπίζονται το γρηγορότερο δυνατό κι αυτό θα έπρεπε να γίνεται εγγύτερα στο μέτωπο. Έτσι, μετά από μια γρήγορη μελέτη, αφού είδε τις υπάρχουσες ανάγκες σε μηχανήματα ακτίνων Χ, σε οχήματα και σε βοηθητικές γεννήτριες, ανέπτυξε τις κινητές μονάδες ακτινογραφίας, οι οποίες έγιναν ευρύτερα γνωστές ως "petites Curies" ("μικρές Κιουρί"). Σ' αυτή την προσπάθειά της, αρχικά είχε ως βοηθούς έναν στρατιωτικό γιατρό και την 17χρονη κόρη της Irène. Αργότερα, βοήθησαν το έργο της πολλές εθελόντριες γυναίκες. Πιθανόν, πάνω από ένα εκατομμύριο τραυματίες στρατιώτες να έτυχαν περίθαλψης από αυτές τις κινητές μονάδες ακτίνων Χ, στη διάρκεια του πολέμου. 

Επίσης, αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου, προσπάθησε να δωρίσει τα χρυσά μετάλλια των Βραβείων Νόμπελ της στην πολεμική προσπάθεια, αλλά η Γαλλική Εθνική Τράπεζα αρνήθηκε να τα δεχτεί. Έτσι, τελικά αγόρασε πολεμικά ομόλογα, χρησιμοποιώντας χρήματα από το δεύτερο βραβείο Νόμπελ.

Η σημαντική προσφορά της Μαρί Κιουρί στη διάρκεια του πολέμου, βοήθησε την κοινή γνώμη της Γαλλίας ν' αλλάξει άποψη για την "ηθική" της Κιουρί που είχε πέσει χαμηλά λόγω του σκανδάλου Langevin. Όμως, η Γαλλική κυβέρνηση ποτέ δεν της αναγνώρισε επίσημα αυτή την προσφορά. 

Το εξώφυλλο του βιβλίου 
"The Radium Woman".
Μ' αυτό το βιβλίο είχα ξεκινήσει να 
προετοιμάζομαι για τις εξετάσεις Lower. 
Στο εσωτερικό μια σημείωση γράφει
10/11/69!

Το 1921, συνοδευόμενη από τις κόρες της, έκανε ένα θριαμβευτικό ταξίδι στις ΗΠΑ, προσπαθώντας να συγκεντρώσει κεφάλαια για την έρευνα του Ιντιτούτου Ραδίου. Η σύζυγος του Αμερικανού δημοσιογράφου William Brown Meloney, Marie Meloney, δημιούργησε το Marie Curie Radium Fund με στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων. 

Όταν ρωτήθηκε η Μαρί Κιουρί τι θα ήθελε περισσότερο στη ζωή της, απάντησε "ένα γραμμάριο ραδίου".

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Warren G. Harding την κάλεσε στο Λευκό Οίκο και θέλοντας να τιμήσει τη σπουδαία αυτή επιστήμονα, της εξασφάλισε το πολυπόθητο "ένα γραμμάριο ραδίου", αξίας 100.000 δολαρίων της εποχής και οικονομική ενίσχυση 50.000 δολαρίων από το Ινστιτούτο Κάρνεγκι, που θεσμοθέτησε τις υποτροφίες Κιουρί. Πριν από αυτή τη συνάντηση κι επειδή η Γαλλική κυβέρνηση δεν είχε τιμήσει μέχρι τότε την Μαρί Κιουρί, της πρόσφερε εσπευσμένα το βραβείο της Λεγεώνας της Τιμής, το οποίο όμως αρνήθηκε.

Τα επόμενα χρόνια ταξίδεψε στο Βέλγιο, τη Βραζιλία, την Ισπανία, και την Τσεχοσλοβακία  παρουσιάζοντας το έργο της μέσα από διαλέξεις.

Μνημείο για την Μαρί Κιουρί στη Βαρσοβία.

Το 1923 έγραψε τη βιογραφία του συζύγου της με τίτλο "Pierre Curie".

Το 1925 ταξίδεψε στην Πολωνία για να συμμετάσχει στο άνοιγμα του Ινστιτούτου Ραδίου στη Βαρσοβία. 

Το 1929 έκανε τη 2η περιοδεία της στις ΗΠΑ και κατάφερε να συγκεντρώσει ποσότητα Ραδίου που θα χρησίμευε για την ομαλή λειτουργία του Ινστιτούτου της Βαρσοβίας. Το Ινστιτούτο ξεκίνησε να λειτουργεί το 1932 με διευθύντρια την αδελφή της Μαρί, Bronisława.

Η Κιουρί επισκέφθηκε για τελευταία φορά την Πολωνία στις αρχές του 1934. Λίγους μήνες αργότερα, στις 4 Ιουλίου 1934, η Maria Salomea Sklodowska-Curie πέθανε στο σανατόριο Sancellemoz στο Passy, Haute-Savoie, από λευχαιμία που πιστεύεται ότι είχε προέλθει από τη μακροχρόνια έκθεσή της σε ραδιενεργό ακτινοβολία. Ήταν 67 ετών.

Ενταφιάστηκε δίπλα στον άντρα της στο κοιμητήριο του Sceaux, παρουσία μόνο των στενών συνεργατών της, με μια χούφτα χώμα από την πολωνική γη, που έριξαν στο φέρετρο τα αδέλφια της. Το 1995, τα οστά της μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι «μεγάλοι άνδρες» της Γαλλίας. Ήταν η δεύτερη γυναίκα, της οποίας τα οστά τοποθετήθηκαν στο Πάνθεον, μετά της Sophie Berthelot.

Η Μαρί Κιουρί το 1930.

Αξίζει να επισημάνω, ότι οι βλαβερές επιπτώσεις της ιονίζουσας ακτινοβολίας ήταν άγνωστες την περίοδο εργασίας της Κιουρί, εργασία η οποία διεξαγόταν χωρίς μέτρα ασφαλείας που αναπτύχθηκαν αρκετά αργότερα. Συχνά μετέφερε στις τσέπες της δοκιμαστικούς σωλήνες που περιείχαν ραδιενεργά ισότοπα και τους αποθήκευε στο συρτάρι του γραφείου της, παρατηρώντας στο αχνό φώς ό,τι εκλυόταν από τις ουσίες στο σκοτάδι. Η Κιουρί επιπλέον ήταν εκτεθειμένη σε ακτίνες Χ χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό, ενόσω υπηρετούσε ως ακτινολόγος σε διάφορα νοσοκομεία στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Παρ' όλο που βρισκόταν σε συνεχή έκθεση ακτινοβολιών για δεκαετίες, ποτέ της δεν συνειδητοποίησε τα προβλήματα υγείας που θα μπορούσε να έχει από αυτή την έκθεση. Μάλιστα, όλα τα υπάρχοντα από το σπίτι του ζεύγους Κιουρί φυλάσσονται σε ειδικά μολύβδινα δοχεία και εάν κάποιος θέλει να διαβάσει τα χειρόγραφα, πρωτότυπα κείμενα της Κιουρί, πρέπει να λάβει ιδιαίτερες προφυλάξεις, καθώς εκπέμπουν ακόμη ραδιενεργή ακτινοβολία.

Μετά τον θάνατό της εκδόθηκε από το Ινστιτούτο Ραδίου στο Παρίσι ένα έργο της με τίτλο: "Ραδιενέργεια, συγγραφέν υπό της Μαρίας Κιουρί, καθηγήτριας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, κατόχου βραβείων Νομπέλ Φυσικής και Χημείας".

Το μνημείο για τη Μαρί Κιουρί στο Πάνθεον, στο Παρίσι. 

Η Μαρί Κιουρί είναι μια από τις πιο διάσημες επιστήμονες στον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της ζωής της, αλλά και μετά το θάνατό της, τιμήθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο μ' ένα τεράστιο πλήθος διακρίσεων. Θα τολμούσα να πω ότι αποτελεί (σε φήμη) από τον γυναικείο επιστημονικό κόσμο ό,τι είναι ο Αϊνστάιν από τον ανδρικό επιστημονικό κόσμο. Σε μια δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε από το New Scientist το 2009, ψηφίστηκε ως η "πιο εμπνευσμένη γυναίκα στην Επιστήμη". Η Κιουρί έλαβε το 25,1% όλων των ψηφισάντων, σχεδόν διπλάσιο από τη Rosalind Franklin που ήταν στη δεύτερη θέση με 14,2%. 

• Μαρί Κιουρί, από την ιστοσελίδα Μηχανή του Χρόνου.

• Βίντεο με τίτλο "Αφιέρωμα στην Μαρί Κιουρί (Η γυναίκα που άλλαξε τον κόσμο) - Ραδιενέργεια" από τον ιστότοπο Simply Physics gr (ελληνικά, 12,58).

• "Marie Curie Radioactive", ένα φιλμ για την Μαντάμ Κιουρί.

• "Μαρία Κιουρί - Ένα Σπάνιο Πορτραίτο" από τον ιστότοπο Cosmoseduthess (γαλλικά, με ελληνικούς υπότιτλους σε μετάφραση Νikos Κalogerakis, 8:16).

• Muzeum Marii Sklodowskiej-Curie - Mουσείο Μαρί Κιουρί στη Βαρσοβία.

• "The genius of Marie Curie", Βίντεο από το TED-Ed (ελληνική μετάφραση, 5:03).

• "Marie Curie Documentary", Βίντεο για τη ζωή της Μαρί Κιουρί (αγγλικά, 28:07).

• "Marie Curie", Βίντεο-βιογραφία της Κιουρί από την Paulina Campbell. Το 2009 κέρδισε το πρώτο βραβείο για τη National History Day, District contest (Senior Division) που οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο UNC-Charlotte.

• Βιογραφία της Μαρί Κιουρί, από το Κέντρο Ιστορίας της AIP. 

• Χρονολογικός πίνακας (timeline) για τη Μαρί Κιουρί.

• Η Μαρί Κιουρί σε φωτογραφίες.

Πηγή: Today in Science History,  Wikipedia,  Ίδρυμα Ευγενίδου,  bovary