Ηλεκτρική Ενέργεια και Ηλεκτρική Ισχύς (pptx)

(ανανεωμένο)

Φυσική Β' Λυκείου Γεν. Παιδείας

Στις 42 διαφάνειες της ανάρτησης pptx θα βρείτε παρουσίαση της θεωρίας εμπλουτισμένη με πολλές προσομοιώσεις και εικόνες gif (με κίνηση), παραπομπή σε ιστοσελίδες άλλων συναδέλφων και πολλές ερωτήσεις - ασκήσεις για εξάσκηση.

Υπενθυμίζω πως ό,τι εμφανίζεται υπογραμμισμένο σε μια διαφάνεια συνδέεται με διαδικτυακή υπερσύνδεση. Δηλαδή, όταν το pptx είναι σε κατάσταση προβολής, βάζοντας τον δείκτη του ποντικιού στο υπογραμμισμένο εμφανίζεται "χεράκι", οπότε κάνοντας αριστερό κλικ εκεί, μεταφέρεστε σε μια εικόνα, σ' ένα βίντεο ή σε μία προσομοίωση (animation) που είναι σχετικά με το θέμα.

Μπορείτε να κατεβάσετε την ανάρτηση pptx από  ΕΔΩ.  

Θα μεταφερθείτε στο περιβάλλον του ιστότοπου Dropbox. Κάνετε κλικ στις τρεις τελείες (...) επάνω δεξιά και στη συνέχεια κλικ στο download. Η ανάρτηση θα κατέβει στον υπολογιστή σας στο φάκελο "Λήψεις" ή όπου αλλού εσείς έχετε προσδιορίσει.

Σαν σήμερα ... 1857, γεννήθηκε ο Γερμανός φυσικός Heinrich Hertz.

Χρωματισμένη φωτογραφία του Hertz σε ηλικία 21 ετών.

Σαν σήμερα, στις 22 Φεβρουαρίου 1857, γεννήθηκε στο Αμβούργο της Γερμανίας ο Heinrich Rudolf Hertz, ο φυσικός που πρώτος πέτυχε την εκπομπή, μετάδοση και λήψη ραδιοκυμάτων. 

Ο πατέρας του David (μετέπειτα Ferdinand, επειδή άλλαξε το θρήσκευμά του και από εβραίος έγινε λουθηρανός) Gustav Hertz ήταν δικηγόρος και αργότερα γερουσιαστής στην αυτόνομη πόλη του Αμβούργου. Η μητέρα του Anna Elisabeth Pfefferkorn προερχόταν από οικογένεια Λουθηρανών ιερωμένων.

Ο Heinrich το 1865. 

Φοίτησε στο σχολείο Gelehrtenschule des Johanneums του Αμβούργου, όπου έδειξε ιδιαίτερη κλίση στις επιστήμες και στις ξένες γλώσσες, μαθαίνοντας αραβικά και σανσκριτικά. Σπούδασε επιστήμες και μηχανικός σε ανώτατες σχολές της Δρέσδης, του Μονάχου και του Βερολίνου. Το 1880 πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Βερολίνου κι εκεί, τα τρία επόμενα χρόνια, συνέχισε τις μεταδιδακτορικές σπουδές του υπό την επίβλεψη του Hermann von Helmholtz, δουλεύοντας ως βοηθός του.

Το 1883 πήρε θέση λέκτορα θεωρητικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου και το 1885 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης.

Ο Heinrich (όρθιος) σε ηλικία 12 ετών με την υπόλοιπη οικογένειά του.

Τον Απρίλιο του 1889 τοποθετήθηκε ως καθηγητής φυσικής και διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής στη Βόννη, θέση που κράτησε μέχρι το θάνατό του. Σ' αυτό το διάστημα ασχολήθηκε με τη θεωρητική μηχανική και το αποτέλεσμα της εργασίας του εκδόθηκε σε βιβλίο ("Die Prinzipien der Mechanik in neuem Zusammenhange" - "Οι αρχές της Μηχανικής παρουσιασμένες μ' έναν καινούριο τρόπο") το 1894, μετά το θάνατό του.   

Ο Hertz είχε δείξει από πολύ νωρίς ενδιαφέρον για την μετεωρολογία, ίσως επηρεασμένος από τον Wilhelm von Bezold, όταν το καλοκαίρι του 1878 τον είχε καθηγητή σ' ένα εργαστηριακό τμήμα στο Πολυτεχνείο του Μονάχου. Βέβαια η συνεισφορά του σ' αυτό το επιστημονικό πεδίο δεν είχε κάτι το εξαιρετικό, εκτός από μερικά άρθρα που έγραψε την εποχή που ήταν βοηθός του Helmholtz στο Βερολίνο.

Το κύριο έργο του Hertz είχε να κάνει με την προσέγγιση του φωτοηλεκτρικού φαινομένου και την πειραματική επιβεβαίωση της ηλεκτρομαγνητικής θεωρίας του  James Maxwell.

Φωτοηλεκτρικό φαινόμενο. Φωτόνια υπεριώδους ακτινοβολίας μεταφέρουν 
το απαραίτητο ποσό ενέργειας για να εξαχθούν ηλεκτρόνια από ένα μέταλλο.

Ο Hertz συνέβαλε στην εμπέδωση του φωτοηλεκτρικού φαινομένου (το οποίο εξηγήθηκε από άλλους αργότερα) όταν πρόσεξε ότι ένα φορτισμένο αντικείμενο χάνει το φορτίο του πιο εύκολα όταν φωτίζεται με υπεριώδες φως. 

Το 1887, έκανε παρατηρήσεις πάνω στο φωτοηλεκτρικό φαινόμενο και στην εκπομπή και λήψη ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, τις οποίες δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικό  Annalen der Physik. Ο δέκτης του αποτελείτο από ένα πηνίο με διάκενο ηλεκτρικού σπινθήρα. 

Η πειραματική συσκευή που χρησιμοποίησε ο Hertz για την παραγωγή
και εκπομπή ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων (Deutsches Museum, Μόναχο).

Την ανίχνευση ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων θα σηματοδοτούσε ένας σπινθήρας. Τοποθέτησε τη συσκευή σε ένα σκοτεινό κουτί, προκειμένου να δει τον σπινθήρα καλύτερα. Παρατήρησε, ωστόσο, ότι το μήκος του σπινθήρα μειωνόταν όταν ήταν μέσα στο κουτί. Ένα γυάλινο έλασμα τοποθετημένο ανάμεσα στον πομπό των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων και τον δέκτη, απορροφούσε την υπεριώδη ακτινοβολία που βοηθούσε τα ηλεκτρόνια να περάσουν το διάκενο. Εκτός κουτιού, το μήκος του σπινθήρα αυξανόταν. Δεν παρατήρησε καμία μείωση στο μήκος του σπινθήρα όταν αντικατέστησε το γυαλί με χαλαζία, καθώς ο τελευταίος δεν απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία. 

Ο Hertz συγκέντρωσε τα συμπεράσματα των ερευνών του και τα δημοσίευσε. Δεν συνέχισε τη διερεύνηση του φαινομένου, ούτε έκανε κάποια απόπειρα να ερμηνεύσει τα αποτελέσματα των παρατηρήσεών του.

Ίσως, η πιο χαρακτηριστική φωτογραφία του Heinrich Hertz.

Νωρίτερα, το 1886, ο Hertz είχε κατασκευάσει μια διπολική κεραία, η οποία εξέπεμπε και λάμβανε ραδιοσυχνότητες. 

Το 1887 πειραματίστηκε με τα ραδιοκύματα στο εργαστήριό του. Μέσω πειραμάτων, απέδειξε ότι εγκάρσια ηλεκτρομαγνητικά κύματα ταξιδεύουν στον χώρο για κάποια απόσταση. Αυτό είχε προβλεφθεί από τον James Maxwell και τον Michael Faraday. 

Με τη διαμόρφωση της συσκευής του, τα ηλεκτρικά και τα μαγνητικά πεδία μπορούσαν να εκπέμψουν ακτίνες χωρίς καλώδια, σαν εγκάρσια κύματα. Ο Hertz είχε τοποθετήσει τον ταλαντωτή περίπου 12 μέτρα μακριά από ένα τσίγκινο πιάτο (ανακλαστήρας) για να δημιουργήσει σταθερά κύματα. Κάθε κύμα ήταν περίπου 4 μέτρα. Χρησιμοποιώντας έναν ανιχνευτή, κατέγραψε την ποικιλία στις διαστάσεις και την κατεύθυνση του κύματος. Ο Hertz μέτρησε τα κύματα του Maxwell και κατέδειξε ότι η ταχύτητα των ραδιοκυμάτων ήταν ίση με την ταχύτητα του φωτός. Μέτρησε ακόμη την ένταση και την πολικότητα του ηλεκτρικού πεδίου. Ο Hertz βρήκε ακόμη ότι τα ραδιοκύματα, ενώ μπορούσαν να μεταδοθούν από διαφορετικά είδη υλικών, από κάποια άλλα πάθαιναν ανάκλαση. 

Αυτή υπήρξε η κεντρική ιδέα που οδήγησε στη δημιουργία του ραντάρ αργότερα. 

Αναμνηστική προτομή του Heinrich Hertz στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης.

Στην εποχή του ο Hertz δεν μπόρεσε ποτέ να κατανοήσει  τη σημασία των πειραματικών αποτελεσμάτων του. Ερωτώμενος για τις πρακτικές εφαρμογές των ανακαλύψεών του, είχε απαντήσει: "Καμία, υποθέτω".

Το 1892, ο Hertz ξεκίνησε να πειραματίζεται και κατέδειξε ότι οι καθοδικές ακτίνες  μπορούν να διεισδύσουν σε πολύ λεπτά μεταλλικά φύλλα (π.χ. αλουμινίου). Ο μαθητής του Philipp Lenard (Νόμπελ Φυσικής 1905) διερεύνησε περαιτέρω το φαινόμενο των ακτίνων. Δημιούργησε μια εκδοχή του καθοδικού σωλήνα και μελέτησε τη διείσδυση  ακτίνων Χ σε διάφορα υλικά. Ωστόσο, ο Lenard δεν συνειδητοποίησε ποτέ ότι παρήγαγε ακτίνες Χ.

Το 1892, ο Hertz διαγνώστηκε με κακοήθη όγκο στα οστά και υπεβλήθη σε αρκετές επεμβάσεις. Πέθανε από σηψαιμία την 1η Ιανουαρίου 1894, σε ηλικία μόλις 37 ετών, στη Βόννη. 

Αναμνηστικό γραμματόσημο της Ομοσπονδιακής Γερμανίας
για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Hertz (έκδοση 22/2/1957).

Όταν οι ναζί πήραν την εξουσία στη Γερμανία κατέβασαν το πορτραίτο του Heinrich Hertz από το Δημαρχείο του Αμβούργου, όπου είχε αναρτηθεί προς τιμή του, παρά το γεγονός ότι είχε αποβιώσει πριν από πολλά χρόνια και σε όλη του τη ζωή ήταν Χριστιανός Λουθηρανός (αφού ο πατέρας του είχε αλλάξει θρήσκευμα από το 1834, πριν τη γέννηση του Heinrich).

Ο Heinrich Hertz είχε παντρευτεί την Elisabeth Doll που ήταν λέκτορας γεωμετρίας στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης. Απέκτησαν δύο κόρες, την Johanna και την Mathilde. 
Η Mathilde ακολουθώντας τα βήματα των γονέων τους, έγινε βιολόγος.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η χήρα του Hertz, , με τις δύο κόρες της διέφυγαν από το ναζιστικό καθεστώς βρίσκοντας καταφύγιο στην Αγγλία.

Το 1930, η Διεθνής Επιτροπή Ηλεκτροτεχνίας (IEC), προς τιμή του Hertz, έδωσε το όνομά του στη μονάδα συχνότητας στο σύστημα μονάδων SI. Το 1960, η Διεθνής Σύνοδος Μέτρων και Σταθμών (CGPM) αποδέχτηκε επίσημα το 1Hz ως μονάδα συχνότητας στο SI, αντικαθιστώντας το όνομα "κύκλοι ανά δευτερόλεπτο" (cps).

Το εξώφυλλο του βιβλίου "Heinrich Hertz: Memoirs, Letters, Diaries"
(Δεύτερη έκδοση San Francisco Press, 1977). Επιμέλεια από την Mathilde Hertz.
Η 1η έκδοση είχε γίνει το 1927 με την επιμέλεια της Johanna Hertz.

Το 1928 δημιουργήθηκε στο Βερολίνο το "Ινστιτούτο Heinrich-Hertz για την Έρευνα Ταλαντώσεων". Σήμερα αυτό είναι γνωστό με το όνομα "Fraunhofer Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιών, Ινστιτούτο Heinrich Hertz" (HHI).

Από το 1987, το "Ινστιτούτο των Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών" (IEEE) προσφέρει κάθε χρόνο το "Μετάλλιο Heinrich Hertz" για διακεκριμένες εργασίες στα ερτζιανά κύματα.

Ένας κρατήρας στην αθέατη πλευρά της σελήνης έχει πάρει επίσης το όνομά του.

Πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν τιμήσει το όνομά του με διάφορους τρόπους.

Το 2012, στα 155α γενέθλια του Hertz, η Google τον τίμησε μ' ένα χαρακτηριστικό doodle.

Τον Ιούλιο του 2017, η Γερμανική Διαστημική Υπηρεσία (DLR) υπέγραψε συμβόλαιο με την εταιρεία OHB Systems για την κατασκευή ενός πειραματικού τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου που θα πάρει το όνομα "Heinrich Hertz". Υπολογίζεται ότι η εκτόξευση του δορυφόρου θα γίνει το 2021.

Καλλιτεχνικό σχέδιο του δορυφόρου Heinrich Hertz
που έχει προγραμματιστεί για εκτόξευση το 2021.

Φωτογραφικό αρχείο για τον Heinrich-Hertz.

Πηγή: Today in Science History,   Περί Φυσικής

Σαν σήμερα ... 1967, πέθανε ο Robert Oppenheimer.

Σαν σήμερα, στις 18 Φεβρουαρίου 1967, σε ηλικία 63 ετών πέθανε στο Princeton του  New Jersey, ο Julius Robert Oppenheimer από καρκίνο του λάρυγγα.

Αυτή τη φορά δεν θ' ακολουθήσω το συνηθισμένο τρόπο ανάπτυξης του κειμένου που έχω εφαρμόσει σε όλες τις άλλες επετείους. 

Γιατί σήμερα μιλάμε για τον Οπενχάιμερ, τον "πατέρα της ατομικής βόμβας", όπως συνηθίζεται να τον αποκαλούν επίσης. Για έναν επιστήμονα που δίχασε τις απόψεις του κόσμου με το έργο του, αλλά προσωπικά θεωρώ ότι υπήρξε ένα τραγικό πρόσωπο.

Το αν υπήρξε τραγικό πρόσωπο μπορεί ο φιλομαθής αναγνώστης μου να το συμπεράνει διαβάζοντας την υπερσύνδεση στο όνομά του (κείμενο στα αγγλικά από τη wikipedia) ή διαβάζοντας σύντομη βιογραφία του στα ελληνικά, στην ιστοσελίδα newsbeast. 

Εγώ απλά θα παραθέσω δύο κείμενα.

Το ένα προέρχεται από τον ίδιο τον Οπενχάιμερ και σ' αυτό περιγράφει πολύ σύντομα πως αισθάνθηκε στις 16 Ιουλίου 1945, όταν έγινε η πρώτη δοκιμή ("Trinity test") της ατομικής βόμβας στην έρημο του Νew Mexico.

«Μερικοί άνθρωποι γέλασαν, μερικοί άνθρωποι φώναζαν, οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν σιωπηλοί. Μέσα στο μυαλό μου κυριάρχησε ένας στίχος, μια γραμμή από το "Bhagavad-Gita" στην οποία ο Krishna προσπαθεί να πείσει τον πρίγκιπα ότι πρέπει να κάνει το καθήκον του: "Είμαι ο θάνατος: ο καταστροφέας των κόσμων"».

Το άλλο είναι αποσπάσματα ενός ποίηματος του Νικηφόρου Βρεττάκου, με τίτλο «Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ», γραμμένο το 1954 (περιέχεται στη συλλογή "Οδοιπορία, Ποιήματα 1929-1957", εκδόσεις Διογένης, Αθήνα 1972). Όλο το ποίημα μπορείτε να το βρείτε  ΕΔΩ. 

Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ άφησε την τελευταία του πνοή στις 18 Φεβρουαρίου 1967, χτυπημένος από καρκίνο του λάρυγγα. Η ζωή του ενσάρκωσε το σύμβολο της τραγωδίας του σύγχρονου πυρηνικού φυσικού. Η διαχρονική κληρονομιά του Οπενχάιμερ δεν θα μπορούσε να συνοψιστεί καλύτερα από τη γνωστή του ρήση: «H επιστήμη δεν είναι το παν, αλλά η επιστήμη είναι όμορφη»…

Φίλε Οπενχάιμερ,

λάβαμε
τις τελευταίες ειδήσεις σας.
Φορτωμένα τις μέρες αυτές, τα ερτζιανά κ' οι ασύρματοι
πάνε και φέρνουν, σ' όλο τον κόσμο, τη σιωπή και τη θλίψη σας.
Και μεις, άνθρωποι απλοί, όπως κάνουμε πάντοτε,
γνωρίζοντας πως ο πόνος κατοικείται από το Θεό
σηκωθήκαμε ορθοί και κρατήσαμε
σιγή πέντε λεπτών μπρος στη θλίψη σας,
με σκυμμένα τα πρόσωπα
και σταυρωμένα τα χέρια μας.

Αλλά, φίλε Οπενχάιμερ, όχι·
δεν προσθέσατε τίποτα στην καρδιά μας. Η πράξη σας
έμεινε πράξη. Η σελίδα σας έκλεισε.
Τ' ανάλαφρο σαν αστέρι όνομά σας
έγινε στάχτη στη Χιροσίμα.
Σε τι θα ωφελούσε ν' αφήσουμε τώρα
την καρδιά μας αδέσποτη κάτω απ’ τα δάκρυά σας;
Σε τι θα ωφελούσε να κάτσουμε δίπλα σας
αντίκρυ στο σύμπαν; Σας παραδίνουμε στη
μακροθυμία των αιώνων κι ευχόμαστε
ν' αξιωθείτε τη χάρη της.

Τι να σας κάνουμε; Πού
να σας κρύψουμε; Όπου
κι αν σας βάλει κανείς
σαν πύργος πανύψηλος
θα κρύβετε πάντοτε
ένα μέρος του ήλιου.

Δεν είναι στο χέρι μας.
Δεν υπάρχει πια δέντρο να καθίστε στη ρίζα του.
Η στέγη του σύμπαντος δε θα σας ήθελε.
Εμείς, άνθρωποι απλοί, που ο Θεός μας γυρίζει τα φύλλα
           των ημερών,
που λογαριάζουμε τη ζωή μας με την ανατολή του ηλίου,
που υπογράφουμε στην καθαρή μας καρδιά
             τα πεπραγμένα μας με τη δύση του,
σας εγκαλούμε: Εν ονόματι
της χρυσής άμμου των ουρανών
και της πανσπερμίας του πλανήτη μας
σας εγκαλούμε: Ακούστε μας!
Δεν έτυχε, φίλε Οπενχάιμερ, ποτέ, να σκεφθείτε με πόσα
δάκρυα φτιαχτήκαν οι κήποι του κόσμου;
Δε είχατε δάκρυα να μετρήσετε;
Δεν σας φτάναν οι αριθμοί για την εξίσωση της αλήθειας;
Ποτέ δεν σταθήκατε, μόνος προς μόνον, αντίκρυ στα μάτια μας
κι αντίκρυ στο θαύμα του χεριού τ' αδερφού σας;

Πώς σας διέφυγε,
φίλε Οπενχάιμερ,
- ένα σύνολο από
μικρά και μεγάλα
θαύματα - ο άνθρωπος;

Από μας και για μας ξεκινούν οι οδοί και τα έργα 
           του σύμπαντος. Χωρίς εντολή
πώς τολμήσατε, φίλε Οπενχάιμερ;

Χωρίς συγκατάθεση
είσαστε όλοι παράνομοι
κάτω απ' τον ήλιο...

[...]
Φίλε Οπενχάιμερ, βάζοντας τ' αυτί σας στο χώμα,
στο βάρος, στο βάρος, στο βάρος που υπάρχει σ' ένα ψίχουλο
            άμμου, θ' ακούσατε
τη διπλή του βοή. Μοιρασμένο το φως και το σκότος 
            στα βάθη του,
το καθένα τους χωριστά, περιμένουν. Το φως
περιμένει το χέρι μας. Το σκότος το λάθος μας.
«Προσέξετε! φίλοι προσέξετε!»

                                    Δεν ακούσατε, φίλε Οπενχάιμερ,
που σας φώναζε κάποιος; Δεν τον είχατε ακούσει ποτέ; Δεν
γνωρίσατε τη φωνή της αγάπης;
Κ' έτσι γίνατε θάνατος! Κι έτσι γίνατε τρόμος!

Μάνα μας! Μάνα μας!

                                  Θεέ μου,
τι την ήθελες πλάι στην καρδιά την προδοσία του Πνεύματος;

* * *
«Ρόμπερτ Οπενχάιμερ!»

Δεν έχετε ούτε τη δύναμη
να φωνάξτε, παρών;

Σήκω απάνω κατηγορούμενε!

Ρόμπερτ Οπενχάιμερ!
Δεν κρίνεσαι. Κρίθηκες.
Καταδικάστηκες τελεσίδικα:
Να κρίνεσαι πάντοτε, υπόδικος ως
το τελευταίο λυκόφως.

[...]
Προσέξτε με, όχι, είμαι αυτός που επέζησε, φίλε Οπενχάιμερ!
Τα χέρια μου και τα πόδια μου τα 'χω ξεθάψει απ' τη Χιροσίμα.
Τα χείλη μου γίνηκαν σκόνη και πέσανε.
Μόνο το στόμα μου έμεινε ν' ανοιγοκλείνει.
Τ' άσπρο μου σαν ασβεστωμένο πρόσωπο,
δεν μπορεί πια να κλάψει, να γελάσει, νάχει ένα όνομα.
Δυσκολεύεσαι ακόμη; Ρόμπερτ, δε με γνώρισες; ο αδελφός σου
           Ρόμπερτ! Είμαι εγώ, ο αδελφός σας,
που σας ζύμωσα το ψωμί και το ξέρατε.
Που σας ύφανα και το ξέρατε, που σας τα 'δωσα όλα,
που σας έχτισα τ' αργαστήρι σας με παράθυρα στον ουρανό,
να μελετάτε τον ήλιο, να ψάχνετε
το βάθος του κόσμου, να στοχάζεστε άνετα.
Κ' εσείς, αντί να παρακάμψετε τη νύχτα,
να φυλαχτείτε από τη Σκύλλα κι απ' τη Χάρυβδη,
που καιροφυλαχτούν ανάμεσα στις μεταμφιεσμένες 
            συμπληγάδες,
αφήσατε ανοιχτές τις πόρτες του εργαστηρίου σας
και μπήκε μέσα αυτό το μαύρο σκυλί ο Μεφιστοφελής 
            κ' έκατσε δίπλα σας
κι αφήσατε τα χέρια σας μες τα δικά του
και ψαλιδίζατε το φως
και μαστορεύατε στο σκοτάδι.

[...]
Σαν από χρέος θεϊκό ήρθαμε να σας βασανίσουμε,
γιατί ο κόσμος είναι όμορφος, ο ουρανός στάζει φως,
και σεις, σημαδέψατε στην καρδιά την ημέρα του κόσμου.

Δε σας μιλώ από ένα άλλο αστέρι,
σας φωνάζω απ' το παράθυρο του αδελφού σας,
έχω μπει στην ψυχή σας και περπατώ πέρα-δώθε...
Τα σιδερένια παπούτσια μου βουλιάζουνε, τρίζουν
τα καρφιά τους στα νεύρα σας, ματώνουν, ενώ
ένα κοπάδι καρκίνοι, με μαύρες δαγκάνες,
βόσκουν αμέριμνοι στο λιβάδι της.

* * *
Τόσο ψηλά που ανεβήκατε, φίλε Οπενχάιμερ,
και ποτέ σας δε στρέψατε πίσω; Δεν είδατε
το μακρύ δρόμο κάτω από το χρόνο
που ο πρόγονός σας διάσχισε παλεύοντας;
Σε παραγκάκια, σε καλύβια, σε σπηλιές, απ' τον καιρό 
           της φωτιάς,
σ' εκατομμύρια εργαστήρια τα χέρια του ξεκοκκίζοντας 
             το σκοτάδι,
περάσανε τη ρόδα του κόσμου από χίλιους σταθμούς,
την ξεκινήσανε απ' τον πηλό, την ανεβάσανε στα ηλεκτρόνια,
τη φέραν στα χέρια σας για την άλλη συνέχεια και σεις,
μας τα φέρατε ανάποδα όλα, τους πάγκους μας, τα λουριά μας,
            τις χύτρες μας.
Τον ιδρώτα μας, το αίμα μας, όλα. Δεν είδατε, φίλε
              Οπενχάιμερ, 
το γέρο τεχνίτη των αιώνων που καθόταν εκεί
σε μια γωνιά λυπημένος; Δεν είδατε
τα σεβάσμια του γένια που πήγιαναν κι έρχονταν τρέμοντας
όπως σήκωνε την ποδιά να σκουπίσει τα μάτια του;
Δεν είδατε το Δημόκριτο που κούνησε το κεφάλι του
σα να σάλεψε ένα αστέρι; Τους παραγιούς της σοφίας
που είχαν όλοι τους σκύψει περίλυποι γύρω
           απ' την πρώτη σας έκρηξη;

Καταλαβαίνετε, φίλε Οπενχάιμερ.
Το νερό που διψάτε δεν υπάρχει πια εδώ.

[...]
Μάρτυρας το άγριο τούτο πένθος, που επικάθεται
τις ώρες αυτές στον πλανήτη μας
που περνά μέσα στις αχτίνες του ήλιου και τις συννεφιάζει,
που το σηκώνουμε και μας γονατίζει,
που αν δοκιμάσεις να το ειπείς σου σκίζει τη φωνή,
που αν δοκιμάσεις να το γράψεις σου σκορπίζει τα δάχτυλα,
που πέφτει σαν μια τσεκουριά στους αιώνες: Η Αγία Τράπεζα
της Επιστήμης σκεπασμένη κάτω από το μέλλον
μ' ένα μακρύ κατάμαυρο πανί·

[...]
Φίλε Οπενχάιμερ, όχι πια, δε θα σε βασανίσω περισσότερο.
Αν μπορείς να κοιμηθείς, κοιμήσου.
Αν μπορείς να κοιτάξεις τον ήλιο, κοίταξέ τον.

[...]
Μόνος σας, πρόσωπο με πρόσωπο, κριθείτε με το σύμπαν.
Οσο χτυπά η καρδιά σας, μείνετε, μείνετε έτσι ακόμα,
κλαίγοντας και κοιτάζοντας απάνω σας αυτούς
τους θεαματικούς ορίζοντες που άλλοι θα τους ανέβουν,
σε κάθε σκαλοπάτι δίνοντας το χέρι τους και στους άλλους,
έτσι που ν' ανεβαίνουν ανεβάζοντας,
χτενίζοντας τα στάχια με λαμπρές αχτίνες,
σ' έναν κόσμο γιομάτον από τραγούδια κι αστροφεγγιές.

[...]
Ελπίζω ακόμη ωστόσο σ' αυτό που μου μένει.
Να πάρω ανάμεσα στα χέρια μου το κεφάλι 
            του συνανθρώπου μας
να βρέξουνε τα μάτια μου, όλη τους τη βροχή,
            στο πρόσωπό του,
να βγάλω αυτή τη βιολετιά μαντίλα της ψυχής μου,
να του διπλώσω τ' άγιο σώμα του πάνω στα γόνατά μου,
(ω, δε θα σας κατηγορήσω άλλο πια!)
Φίλε Οπενχάιμερ, όλοι

έχουμε ανάγκη από τη συγγνώμη του.

Πηγή: Today in Science History

Σαν σήμερα ... 1988, πέθανε ο Richard Feynman.

Richard Phillips Feynman.

Σαν σήμερα 30 χρόνια πριν, στις 15 Φεβρουαρίου 1988, πέθανε στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας, ο Richard Phillips Feynman, (Ρίτσαρντ Φίλιπς Φάινμαν), ένας πολύ σημαντικός θεωρητικός φυσικός, με ιδιαίτερη συμβολή στην ανάπτυξη της Κβαντικής Ηλεκτροδυναμικής, στην εξήγηση της υπερρευστότητας του υγρού ηλίου ή στην πρόβλεψη της ύπαρξης των κουάρκ. 
Οι γονείς του ήταν Εβραίοι (Ασκενάζι) με καταγωγή από τη Ρωσία και την Πολωνία.

Ο Feynman γεννήθηκε στις 11 Μαΐου 1918, στο Queens της Νέας Υόρκης.  
Όπως ο Αϊνστάιν και ο Τέλερ, άργησε να μιλήσει. Πρωτομίλησε όταν έγινε 3 ετών. Μεγαλώνοντας στην περίοδο του οικονομικού κραχ στις ΗΠΑ, έδειξε τις ικανότητές του από πολύ νωρίς. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Far Rockaway στο Queens. Στα 16 ήδη ασχολείτο με τον διαφορικό και ολοκληρωτικό λογισμό και τον τελευταίο του χρόνο στο σχολείο κέρδισε το πρωτάθλημα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους.

Δεν τον δέχτηκαν στο Πανεπιστήμιο Columbia, λόγω του περιορισμένου αριθμού Εβραίων φοιτητών που δέχονταν, τότε. Έτσι, γράφτηκε στο ΜΙΤ της Μασαχουσέτης απ' όπου πήρε μπάτσελορ στη Φυσική το 1939. 

Το 1942 πήρε διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Princeton έχοντας ως επιβλέποντα τον John Archibald Wheeler. Στο Princeton ο φυσικός Robert R. Wilson ώθησε τον Feynman να πάρει μέρος στο πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΠΑ "Manhattan Project". Εκεί, τοποθετήθηκε στο τμήμα του Hans Bethe που εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από το μυαλό του Feynman, που γρήγορα τον έκανε επικεφαλής ομάδας.  

Μετά το τέλος του πολέμου απέρριψε πρόταση από το Princeton να εργαστεί εκεί, γιατί ακολούθησε τον Bethe στο Πανεπιστήμιο Cornell όπου δίδαξε Θεωρητική Φυσική από το 1945 μέχρι το 1950.

Η ταυτότητα του Feynman στο Λος Άλαμος.

Στη συνέχεια μετακινήθηκε στο Πανεπιστήμιο Caltech της Καλιφόρνιας, γιατί επιθυμούσε να ζήσει σ' ένα μέρος με ήπιο κλίμα, αφού είχε και πάλι απορρίψει πρόταση από το Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών του Princeton. Εκεί πέρασε όλη την υπόλοιπη επιστημονική του ζωή και διατύπωσε τις εργασίες του σχετικά με 

• την Κβαντική Ηλεκτροδυναμική (Quantum ElectroDynamics - QED),
• την Φυσική της Υπερευστότητας (Superfluidity) του υγρού Ηλίου,
• ένα μοντέλο ασθενούς ακτινοβολίας.

Το 1965 μοιράστηκε με τους Sin-Itiro Tomonaga και Julian Schwinger το βραβείο Νόμπελ Φυσικής "για την θεμελιώδη εργασία τους στην κβαντική ηλεκτροδυναμική, με πολύ ριζικές συνέπειες για τη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων". 

Η κβαντική ηλεκτροδυναμική (QED) είναι μια κβαντική θεωρία που περιγράφει όλα τα φαινόμενα, πλην της βαρύτητας και της ραδιενέργειας. Αφορά τον τρόπο αλληλεπίδρασης της ύλης με το φως και πιο συγκεκριμένα μεταξύ ηλεκτρονίων, ποζιτρονίων και φωτονίων. Μια καθαρά διαισθητική προσέγγιση της QED ήταν η επινόηση απλών διαγραμμάτων που περιέγραφαν τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα στοιχειώδη σωματίδια, τα οποία μας διευκολύνουν σημαντικά στην απλοποίηση διάφορων υπολογισμών. Τα διαγράμματα αυτά είναι γνωστά ως «διαγράμματα Feynman».

Διάγραμμα Feynman όπου φαίνονται 2 ηλεκτρόνια ν' αλληλεπιδρούν
ηλεκτρομαγνητικά με την ανταλλαγή ενός φωτονίου.

Όπως έχω γράψει σε παλαιότερη σχετική ανάρτηση, συμμετείχε στην επιτροπή διερεύνησης του ατυχήματος του διαστημικού λεωφορείου Challenger και οι έρευνές του έδωσαν τις πληροφορίες που χρειάζονταν ώστε να διαλευκανθούν τα αίτια της τραγωδίας.

Ήταν λάτρης της τέχνης και ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, παρακολουθώντας μαθήματα για περισσότερο από 8 χρόνια. Του άρεσε να παίζει bongos παίρνοντας μέρος και σε εκδηλώσεις, ένα ενδιαφέρον που αποκόμισε από τις επισκέψεις του στη Βραζιλία, την οποία και λάτρευε. 

Ο Feynman παντρεύτηκε τρεις φορές. Η πρώτη του σύζυγος, η Arline, που ήταν ο γυμνασιακός του έρωτας, πέθανε το 1945 από φυματίωση, σε ηλικία μόλις 25 ετών, μετά από τρία μόλις χρόνια γάμου.

1965, κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ Φυσικής.

Η δεύτερη σύζυγός του Mary Louise, με την οποία παντρεύτηκε το 1952, δεν άντεξε να ζήσει για πολύ μαζί του. Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά:

"Μόλις ξυπνήσει το πρωί ξεκινά να δουλεύει με το μυαλό του υπολογιστικά προβλήματα. Κάνει υπολογισμούς καθώς οδηγεί το αυτοκίνητό του, καθώς κάθεται στο καθιστικό και καθώς ξαπλώνει στο κρεβάτι το βράδυ".

Η τρίτη σύζυγός του Gweneth, ήταν Αγγλίδα κι έζησαν μαζί μέχρι το θάνατό του. Το 1962 η Gweneth γέννησε το γιο τους Carl και το 1968 υιοθέτησαν την κόρη τους Michelle.

Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του δημοσίευσε 37 εργασίες. Από τα πιο γνωστά επιστημονικά του έργα είναι το «QED: Η παράξενη θεωρία του φωτός και της ύλης» και οι «Διαλέξεις Φάινμαν για τη Φυσική», όπου πολλές φορές με εκλαϊκευμένο τρόπο δίνονται προχωρημένες έννοιες της Φυσικής. 

Με τον Murray Gell-Mann.

Η ζωή του Feynman σίγουρα δεν ταιριάζει με το πρότυπο του "σοβαρού" επιστήμονα που πιθανόν κάποιος έχει στο μυαλό του. Το αυτοβιογραφικό βιβλίο του με τίτλο «Σίγουρα θα αστειεύεστε κ. Φάινμαν» περιγράφει σπαρταριστές ιστορίες από την προσωπική και επαγγελματική ζωή του που επιβεβαιώνουν μια τέτοια άποψη.

Το 1991, ο παλιός του φίλος Ralph Leighton έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο "Tuva or Bust!" για την ανεκπλήρωτη επιθυμία του Feynman να επισκεφθεί την περιοχή Tuva της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τελικά η άδεια για την επίσκεψη ήρθε μετά το θάνατό του και η κόρη του Michelle ήταν αυτή που πήγε στη θέση του.

Με αφορμή αυτή την ιστορία (που ξεκίνησε από μια διαφωνία του Feynman και του Leighton για το αν υπάρχει περιοχή στη Γη με το όνομα Tuva), ο Leighton έχει φτιάξει ιστοσελίδα με τίτλο "Friends of Tuva" ("Φίλοι της Τουβά"), όπου εκεί υπάρχει ειδικό αφιέρωμα στον Richard Feynman. 

Βέβαια ο Feynman, δεν είναι γνωστός μόνον ως επιστήμονας Φυσικός, αλλά επιπλέον κουβαλούσε μια "αύρα ζωής" που κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από δύο φράσεις:

Μία δική του, που λέγεται ότι είπε λίγο πριν πεθάνει "Δεν θα μου άρεσε να πεθάνω δύο φορές. Θα ήταν πολύ βαρετό" και μία του συνεργάτη του Murray Gell-Mann που σημείωσε "Ο Feynman ήταν μεγάλος επιστήμονας, αλλά ξόδεψε ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειάς του, δημιουργώντας ανέκδοτα γι' αυτόν". 

Το 1975, ο Feynman με τη γυναίκα του αγόρασαν ένα βαν το οποίο στη συνέχεια διακόσμησαν με τα διαγράμματα Feynman (που τότε όμως δεν ήταν πολύ γνωστά και το αυτοκίνητο θεωρείτο "χίπικο"). Το όχημα που χρησιμοποιούνταν κυρίως για διακοπές σε κάμπινγκ και οικογενειακές εκδρομές, σταδιακά απέκτησε μεγάλη φήμη, εξαιτίας της δημοφιλίας του ιδιοκτήτη του.

Σήμερα, το βαν σώζεται, έχει αναπαλαιωθεί και αναβιώνει τις στιγμές της δόξας του συμμετέχοντας σε εκθέσεις για τον Feynman σε όλες τις ΗΠΑ.

Η οικογένεια Feynman και το διάσημο βανάκι της
(αριστερά η μαμά του Richard, Lucille ("Beebee"). 

Τον Ιούνιο του 1980 ο Feynman επισκέφτηκε την Ελλάδα (Αθήνα, Κρήτη). Κάποιες από τις εντυπώσεις του γι' αυτή την επίσκεψη περιγράφονται σ' επιστολή του στη σύζυγό του Gweneth.

Ο Richard Feynman πέθανε το βράδυ της Δευτέρας 15 Φεβρουαρίου 1988 από επιπλοκές καρκίνου στην κοιλιά, στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου UCLA στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας, σε ηλικία 70 ετών. Ο τάφος του βρίσκεται στο κοιμητήριο του Mountain View στην Altadena της Καλιφόρνια.

Φέτος (1918), οι φίλοι του Feynman πρόκειται γιορτάσουν την επέτειο για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. O λογαριασμός στο facebook για τα 100 χρόνια.

Η ανάρτηση για τα 30 χρόνια από το θάνατό του στον ιστότοπο 

RICHARD FEYNMAN

SCIENTIST. TEACHER. RACONTEUR. MUSICIAN.

Ένα βίντεο παίζοντας τα αγαπημένα του μπόνγκος (1:22).

Στη σειρά "Fun to imagine" ένα βίντεο του 1983 για τον Richard Feynman (1:08:49).

Ένα άλμπουμ φωτογραφιών του Feynman.

Το 2012, το FBI έδωσε στη δημοσιότητα τους φακέλους που είχε για τον Richard Feynman.

Πηγή: Today in Science History,     http://www.feynman.com