20 Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής με το πρόγραμμα Hot Potatoes στις "ΚΡΟΥΣΕΙΣ".

ΦΥΣΙΚΗ  Γ'  ΛΥΚΕΙΟΥ Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας

Η ανάρτηση περιέχει ένα αρχείo με 20 Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής που είναι σχετικές με την ενότητα "ΚΡΟΥΣΕΙΣ" του σχολικού βιβλίου της Γ' Λυκείου.

Οι ερωτήσεις είναι φτιαγμένες με το πρόγραμμα Hot Potatoes και προέρχονται από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις Φυσικής της Γ' Λυκείου, τις Παγκύπριες Εξετάσεις Φυσικής της Γ' Λυκείου και τα Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα (ΨΕΒ) του Υπουργείου Παιδείας. 

Μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε το αρχείο από  ΕΔΩ  (Dropbox) ή από  ΕΔΩ (Google Drive). Ανοίγοντας το αρχείο στο Dropbox ή στο Google Drive, ίσως να βλέπετε το περιεχόμενο σε κώδικα html. Απλά, κάνοντας download θα δείτε το αρχείο στην κανονική του μορφή. 

Επίσης, μπορείτε να βρείτε τις 20 ερωτήσεις σε αρχείο word (με τις απαντήσεις)  ΕΔΩ (Dropbox) ή  ΕΔΩ (Google Drive). 

ΚΑΛΗ  ΧΡΟΝΙΑ

Σαν σήμερα... 1791, γεννήθηκε ο Michael Faraday.

Michael Faraday
(σε σχέδιο του 1852, από Institution of Engineering and Technology-IET)

Σαν σήμερα, στις 22 Σεπτεμβρίου 1791, γεννήθηκε ο Michael Faraday (Μάικλ Φαραντέι), στο  Newington Butts του νότιου Λονδίνου, τότε προάστιο του Surrey. Ο Φαραντέι υπήρξε ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες που έχει αναδείξει η ανθρωπότητα. Η συμβολή του στην εξέλιξη του ηλεκτρομαγνητισμού και της ηλεκτροχημείας ήταν καθοριστική. Κατέχει ξεχωριστή θέση (την πρώτη για αρκετούς ιστορικούς της επιστήμης) όσον αφορά το πειραματικό κομμάτι των φυσικών επιστημών, καθώς ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός όσον αφορά στην επινόηση, το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός μεγάλου πλήθους πειραμάτων.

Ο Μάικλ Φαραντέι με τη σύζυγό του Σάρα. 

Ο Φαραντέι ήταν γόνος οικογένειας που ανήκε στην εργατική τάξη της εποχής (ο πατέρας του ήταν σιδεράς). Γονείς του ήταν ο James Faraday (Τζέιμς Φαραντέι)(1761-1810) και η Margaret Hastwell (Μάργκαρετ Χάστγουελ)(1764-1838) που μετακόμισαν στο Λονδίνο από το Outhgill (στη βόρεια Αγγλία) το 1790, με τα 2 παιδιά που είχαν τότε, την Elizabeth (1787-1847) και τον Robert (1788-1846). Λίγο αργότερα την ίδια χρονιά γεννήθηκε ο Μάικλ και ακολούθησε άλλο ένα παιδί, η Margaret (1802-1862). Η οικογένεια Φαραντέι ανήκε στη Χριστιανική σέχτα των Sandemanians. Το σαντεμανικό δόγμα ήταν παρακλάδι της Εκκλησίας της Σκωτίας. Σε όλη του τη ζωή ο Φαραντέι ήταν ευσεβής χριστιανός. Αξίζει να αναφέρω ότι υπηρέτησε την εκκλησία του ως διάκονος και αργότερα ως πρεσβύτερος για δύο θητείες. Οι βιογράφοι του έχουν σημειώσει ότι "τη ζωή και το έργο του Φαραντέι τα διατρέχει μια ισχυρή αίσθηση ενότητας του Θείου και της φύσης".      

Δαγκεροτυπία του 1850 όπου στο κέντρο φαίνεται ο Μάικλ Φαραντέι
να περιβάλλεται από τους William A. Miller (1817-1870),
William Τ. Brande (1788-1866), William R. Grove (1811-1896) και
Thomas Graham (1805-1869). Όλοι ήταν χημικοί, μέλη της Royal Society.
(από sciencephoto library)

Ο Μάικλ Φαραντέι ακολουθώντας τη μοίρα όλων των παιδιών της κοινωνικής του τάξης, έλαβε ελάχιστη μόρφωση παρακολουθώντας τα κυριακάτικα μαθήματα στην τοπική εκκλησία. To 1804, σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε να δουλεύει ως βοηθός του George Riebau, ενός βιβλιοδέτη της περιοχής, θέση στην οποία εργάστηκε μέχρι το 1812.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μελέτησε αρκετά από τα βιβλία που περνούσαν από τα χέρια του, κυρίως επιστημονικού περιεχομένου. Με αυτό τον τρόπο ενημερωνόταν εκτενώς για τις εξελίξεις της εποχής στους τομείς της Φυσικής και της Χημείας. Εμπνευσμένος από το βιβλίο "Conversations on Chemistry" ("Συζητήσεις για τη Χημεία") της Jane Marcet, ξεκίνησε να εκτελεί απλά πειράματα. Χρησιμοποιώντας παλιές φιάλες και κομμάτια ξύλου κατασκεύασε μια αυτοσχέδια ηλεκτροστατική γεννήτρια, ενώ αργότερα δημιούργησε μια ασθενή βολταϊκή στήλη (μπαταρία) με τη βοήθεια της οποίας πραγματοποίησε μια σειρά ηλεκτροχημικών πειραμάτων.

O Μάικλ Φαραντέι το1860 (περίπου).

Το 1812, ο Φαραντέι παρακολούθησε στο Λονδίνο ομιλίες του διακεκριμένου Βρετανού χημικού Humphry Davy (Χάμφρι Ντέιβι) που εργαζόταν για το Royal Institution (Βασιλικό Ινστιτούτο) και τη Royal Society (Βασιλική Ένωση), όπως και του John Tatum (Τζον Τέιτουμ), ιδρυτή της City Philosophical Society (Φιλοσοφική Ένωση του City). Τις προσκλήσεις γι' αυτές τις ομιλίες ο Φαραντέι τις είχε εξασφαλίσει από τον William Dance (Ουίλιαμ Ντανς), ένας από τους ιδρυτές της Royal Philharmonic Society (Βασιλική Φιλαρμονική Ένωση). Στη συνέχεια ο Φαραντέι έστειλε στον Ντέιβι ένα βιβλίο 300 σελίδων που το περιεχόμενό του είχε βασιστεί σε σημειώσεις που είχε κρατήσει στη διάρκεια των διαλέξεών του. Η αντίδραση του Ντέιβι ήταν άμεση και πολύ υποστηρικτική. 

Τον επόμενο χρόνο (1 Μαρτίου 1813), ο Ντέιβι, έχοντας τραυματιστεί στο μάτι του από ένα εργαστηριακό ατύχημα, κάλεσε τον Φαραντέι να εργαστεί ως βοηθός παρασκευαστής στο εργαστήριό του στο Βασιλικό Ινστιτούτο του Λονδίνου. Με αυτή την ιδιότητα ο Φαραντέι συνόδεψε τον Ντέιβι σε επιστημονικό ταξίδι του στην Ευρώπη, από τον Οκτώβριο του 1813 μέχρι τον Απρίλιο του 1815.

Ο Μάικλ Φαραντέι (αρισ.) με τον John Frederic Daniell (δεξ.)

Το 1821 ο επιστημονικός επιμελητής του περιοδικού Annals of Philosophy (Χρονικά Φιλοσοφίας) ζήτησε από τον Φαραντέι να συντάξει μια επισκόπηση των πειραμάτων και των θεωριών του Ηλεκτρομαγνητισμού που ακολούθησαν την ανακάλυψη του Δανού Φυσικού Hans Christian  Oersted (Χανς Κρίστιαν Έρστεντ) που είχε γίνει ένα χρόνο νωρίτερα. Ο Φαραντέι δεν ήταν ακόμη γνωστός στους επιστημονικούς κύκλους της εποχής, ενδιαφέρθηκε όμως ιδιαίτερα για το ζήτημα. Σύντομα διαπίστωσε ότι δεν θα περιοριζόταν σε μια απλή αναφορά των πεπραγμένων των άλλων επιστημόνων, αλλά αποφάσισε να επαναλάβει πολλά από τα πειράματα, να επεξεργαστεί δικές του θεωρίες για να ερμηνεύσει τις παρατηρήσεις του και να σχεδιάσει καινούργια πειράματα.

Στις 12 Ιουνίου του 1821 ο Φαραντέι παντρεύτηκε την Sarah Barnard (Σάρα Μπάρναρντ)(1800–1879) με την οποία είχε γνωριστεί μέσα από την εκκλησία των Sandemanians. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά.

Αίθουσα του Εργαστηρίου του Φαραντέι στο Βασιλικό Ινστιτούτο.
(από Faraday Museum)

Το 1825 διορίσθηκε διευθυντής των Εργαστηρίων του Βασιλικού Ινστιτούτου και το 1833 ισόβιος καθηγητής Χημείας (Fullerian Professor of Chemistry) στο ίδιο Ινστιτούτο, χωρίς την υποχρέωση να παραδίδει μαθήματα. Ο Φαραντέι σίγουρα στερείτο μαθηματικής και πανεπιστημιακής μόρφωσης αφού ήταν αυτοδίδακτος, όμως ήταν προικισμένος με καταπληκτική φαντασία και παρατηρητικότητα, χαρακτηριστικά που τον βοήθησαν να αναδειχθεί σε κορυφαίο επιστήμονα, συμβάλλοντας όσο λίγοι στην ανάπτυξη των σημερινών γνώσεων της Χημείας και της Φυσικής, κυρίως στον Ηλεκτρισμό. Οι υπέροχες εργασίες του για τον Ηλεκτρισμό χρονολογούνται ήδη από το 1821.

Επιστολή του Φαραντέι με ημερομηνία 3 Μαρτίου 1853
 προς τον James Sheridan Muspratt.

Η πρώτη ανακάλυψη του Φαραντέι στον ηλεκτρομαγνητισμό έγινε (σύμφωνα με τα προσεγμένα αρχεία που διατηρούσε) στις 3 Σεπτεμβρίου 1821, αφού είχε επαναλάβει το πείραμα του Έρστεντ. Ο Φαραντέι παρατήρησε την αλλαγή στον προσανατολισμό της μαγνητικής βελόνας όταν αυτή πλησίαζε ευθύγραμμο ρευματοφόρο αγωγό, κάτι που είχε ήδη επισημάνει ο Έρστεντ. Επιχειρώντας όμως να αναπαραστήσει τη δύναμη που προκαλούσε αυτή την αλλαγή σε διάφορα σημεία γύρω από τον ευθύγραμμο αγωγό, διαπίστωσε ότι η αναπαράσταση που προέκυπτε είχε την μορφή ομόκεντρων κύκλων με κέντρο στον άξονα του αγωγού. Η απεικόνιση ενός μαγνητικού πεδίου με τέτοιο τρόπο, είναι αυτό που σήμερα ονομάζουμε "με τη βοήθεια των δυναμικών γραμμών". 

Βασισμένος στην παραπάνω διαπίστωση, ο Φαραντέι κατασκεύασε τον ηλεκτρομαγνητικό στροφέα, μία συσκευή που εκμεταλλευόταν την κυκλική μορφή του μαγνητικού πεδίου γύρω από τον ρευματοφόρο αγωγό και προκαλούσε την περιστροφή μιας μαγνητικής ράβδου.

Το πηνίο με το οποίο πειραματιζόταν ο Φαραντέι τον Αύγουστο του 1831.

Οπλισμένος με το "εργαλείο" των δυναμικών γραμμών, ο Φαραντέι συνέχισε τις έρευνες του γύρω από τον ηλεκτρομαγνητισμό επιδιώκοντας να εντοπίσει κάποιο τρόπο να παράγει ηλεκτρικό ρεύμα με τη χρήση μαγνητών. Για αρκετά χρόνια οι προσπάθειες του παρέμεναν άκαρπες. Αναφερόμενος σε διάφορες πειραματικές διατάξεις που είχε στήσει ο ίδιος, έγραφε στο ημερολόγιό του μια σειρά από αναφορές που κατέληγαν σε σχόλια του τύπου "δεν υπήρξε αντίδραση" ή "κανένα αποτέλεσμα".

Η ημερομηνία της 29ης Αυγούστου του 1831 είναι η πιο σημαντική για τις προσπάθειες του Φαραντέι, αφού αυτή την ημέρα κατάφερε να υλοποιήσει αυτό για το οποίο δούλευε τα 10 προηγούμενα χρόνια. 

Η πειραματική διάταξη που χρησιμοποίησε ήταν απλή: είχε τυλίξει δύο σπείρες σύρματος αντιδιαμετρικά σ' ένα δακτύλιο από μαλακό σίδηρο. Διοχετεύοντας ηλεκτρικό ρεύμα στο ένα από τα δύο σύρματα, διαπίστωσε ότι στο άλλο σύρμα εμφανίζεται πράγματι ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά μόνο όταν το ρεύμα στο πρώτο σύρμα ξεκινούσε ή διακοπτόταν.

Ο Μάικλ Φαραντέι μιλώντας για τον Ηλεκτρισμό και τον Μαγνητισμό
στο Βασιλικό Ινστιτούτο στις 23 Ιανουαρίου 1846.

Θεωρώντας ότι το ηλεκτρικό ρεύμα επάγεται στο δεύτερο σύρμα, η ονομασία που αποδόθηκε στο φαινόμενο ήταν "επαγωγή". Πολύ σύντομα, συνεχίζοντας τα πειράματα ο Φαραντέι κατέληξε σε δύο σημαντικά συμπεράσματα: 

• Πρώτον: Η ύπαρξη του σιδερένιου δακτυλίου δεν είναι απαραίτητη για να παρατηρηθεί το φαινόμενο. 
• Δεύτερον: Το ρόλο του πρώτου σύρματος μπορούσε να παίξει και ένας ισχυρός μαγνήτης. Αυτό το συμπέρασμα ήταν ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, αφού σηματοδοτούσε τη δημιουργία ηλεκτρικού ρεύματος από μαγνήτη, με άλλα λόγια τη μετάβαση από τον μαγνητισμό στον ηλεκτρισμό.

Η τυπωμένη σε βιβλίο σελίδα των ημερολογίων του
Φαραντέι, με ημερομηνία 29 Αυγούστου 1831.
(από Michael Faraday’s Diary of Experimental Investigation)

Όλα αυτά τα πειράματα ο Μάικλ Φαραντέι τα περιέγραψε σε δύο εργασίες που παρουσίασε στη Βασιλική Ένωση στις 24 Νοεμβρίου 1831 και στις 12 Ιανουαρίου 1832, κάτω από τον τίτλο "Experimental researches into electricity" ("Πειραματικές έρευνες στον ηλεκτρισμό"). Σ' αυτές τις 2 εργασίες υπήρχε "ο νόμος που διέπει την εξέλιξη του ηλεκτρισμού με την ηλεκτρομαγνητική επαγωγή".

Ο Φαραντέι συνέχισε τα ηλεκτρικά του πειράματα. Την ανακάλυψη της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής που ήταν πλέον πραγματικότητα ακολούθησε εκείνη της ηλεκτρογεννήτριας.

Ακόμη, αυτός πρώτος διαπίστωσε τη δεξιόστροφη φορά του μαγνητικού πεδίου σε σχέση με τη φορά του ρεύματος που το παράγει.

Επίσης ο Φαραντέι επινόησε τον μετασχηματιστή.

Το 1832 απέδειξε ότι ο ηλεκτρισμός που δημιουργούσε ένας μαγνήτης, ο βολταϊκός ηλεκτρισμός που δημιουργείτο από μια μπαταρία και ο στατικός ηλεκτρισμός ήταν όλοι ίδιοι. 

Περίφημη λιθογραφία του Alexander Blaikley όπου φαίνεται ο 
Φαραντέι σε μια Χριστουγεννιάτικη ομιλία του στο Βασιλικό Ινστιτούτο. 

Ο Φαραντέι, επηρεασμένος από τις δουλειές του Ντέιβι, ασχολήθηκε και με ζητήματα που αφορούσαν τον τομέα της Χημείας. Αυτός έθεσε τις βάσεις για την Ηλεκτροχημεία, έναν πολύ σημαντικό τομέα στη σύγχρονη βιομηχανία. Παρασκεύασε τις πρώτες γνωστές ενώσεις άνθρακα και χλωρίου (C2Cl6  εξαχλωροαιθάνιο και C2Cl4 τετραχλωροαιθυλένιο) και κατόρθωσε να υγροποιήσει αρκετά αέρια. Εργάστηκε πολλά χρόνια πάνω στη δημιουργία του ανοξείδωτου ατσαλιού. 

Το 1825, στα πλαίσια μιας εργασίας του για το φωταέριο, ανακάλυψε το βενζόλιο. Στις 16 Ιουλίου του 1825, ο Φαραντέι ανακοίνωσε στο Βασιλικό Ινστιτούτο του Λονδίνου τον εντοπισμό μιας άγνωστης μέχρι τότε ουσίας από άνθρακα και υδρογόνο, στην οποία  έδωσε την ονομασία bicarburet of hydrogen (διανθρακούχο υδρογόνο, μετέπειτα βενζόλιο) και έκανε μια περιγραφή των ιδιοτήτων της. Επίσης, επινόησε την έννοια του αριθμού οξείδωσης των χημικών στοιχείων.

Το αγγλικό χαρτονόμισμα των 20 λιρών με τον Μάικλ Φαραντέι στη μία όψη.

Μεγάλο μέρος των πειραμάτων του Φαραντέι σχετίζονταν με το φαινόμενο της ηλεκτρόλυσης. Διατύπωσε τον Πρώτο και τον Δεύτερο Νόμο της Ηλεκτρόλυσης. Ο Φαραντέι διεύρυνε τη χρήση όρων που σχετίζονται με την ηλεκτρόλυση και χρησιμοποιούνται ευρέως μέχρι σήμερα. Τέτοιοι όροι είναι οι: "άνοδος", "κάθοδος", "ηλεκτρόδιο" και "ιόν".

Ο Φαραντέι δούλεψε και σε φαινόμενα στατικού ηλεκτρισμού. Διαπίστωσε ότι κάθε υλικό χαρακτηρίζεται από τη δική του επαγωγική ικανότητα. Επίσης, έδειξε ότι κατά τη φόρτιση ενός αγωγού το ηλεκτρικό φορτίο κατανέμεται στην εξωτερική του επιφάνεια. Με άλλα λόγια, οτιδήποτε βρισκόταν στο εσωτερικό του αγωγού δεν επηρεαζόταν από το ηλεκτρικό φορτίο που βρισκόταν στην επιφάνεια.

Παρά το γεγονός ότι ο Φαραντέι ήταν ένας εξαιρετικός πειραματιστής, είχε άγνοια των μαθηματικών, χωρίς αυτό τελικά να τον εμποδίσει στην εργαστηριακή δουλειά του. Βέβαια, η Ada Lovelace (κόρη του Λόρδου Βύρωνα) από αυτόν είχε ζητήσει με επιστολή της να της διδάξει μαθηματικά! Αργότερα ο James Clerk Maxwell (Τζέιμς Κλερκ Μαξγουελ) πήρε το έργο του Φαραντέι και άλλων και το συνόψισε σε ένα σύνολο εξισώσεων που είναι αποδεκτό ως βάση του ηλεκτρομαγνητισμού.

Το άγαλμα του Μάικλ Φαραντέι στη Savoy Place,
έξω από τα Κεντρικά Γραφεία της ΙΕΤ.

Τον Ιούνιο του 1832, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης απένειμε στον Φαραντέι τον τιμητικό τίτλο του Doctor of Civil Law (Δόκτωρ Αστικού Δικαίου), ένας τίτλος που δίνεται σε ανθρώπους με σημαντικό συγγραφικό έργο. Κατά τη διάρκεια της ζωής του Φαραντέι, του προσφέρθηκε ο τίτλος του Ιππότη (Knighthood) σε αναγνώριση των υπηρεσίων του στην επιστήμη, κάτι όμως που δεν δέχτηκε. Πίστευε ότι η συσσώρευση πλούτου και κοσμικών ανταμοιβών ήταν αντίθετο με τον λόγο της Βίβλου. Χαρακτηριστικά είχε δηλώσει ότι προτιμούσε να παραμείνει "ο απλός κύριος Φαραντέι μέχρι το τέλος". 

Το 1824 είχε εκλεγεί μέλος της Βασιλικής Ένωσης, στην οποία αρνήθηκε δύο φορές να γίνει Πρόεδρος. 

Το εξώφυλλο της έκδοσης "Η Χημική Ιστορία ενός Κεριού"
('The Chemical History of a Candle')

Ξεχωριστή θέση στις δραστηριότητες του Φαραντέι στη Βασιλική Ένωση του Λονδίνου κατέχει μία σειρά από επιτυχημένες διαλέξεις Χημείας και Φυσικής. Σε αυτές τις διαλέξεις βασίστηκε η έκδοση "Η Χημική Ιστορία ενός Κεριού" (1861). 

Μέχρι τις μέρες μας, μια σειρά διαλέξεων δίνεται κάθε Χριστούγεννα στο Βασιλικό Ινστιτούτο, οι οποίες φέρουν το όνομα του Φαραντέι.

To 1923, το Διοικητικό Συμβούλιο του Institution of Electrical Engineers (Ίδρυμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, -σήμερα ονομάζεται Institution of Engineering and Technology, IET (Ίδρυμα Μηχανικής και Τεχνολογίας)- καθιέρωσε προς τιμή του Μάικλ Φαραντέι μια σειρά δημόσιων διαλέξεων για τον Ηλεκτρισμό, από εξαίρετα μέλη του.  

Αφίσα του Institution of Electrical Engineers
για ομιλία του Dr. Sebastian de Ferranti τον
Φεβρουάριο του 1928, στο Κάρντιφ της Ουαλίας.
Προσέξτε το σημείο που γράφει:
"Καλούνται ειδικά οι Κυρίες".
(από ΙΕΤ)

Με αρχή το 1922, το ΙΕΤ έχει καθιέρωσε το Μετάλλιο Φαραντέι που απονέμεται κάθε χρόνο και είναι το σπουδαιότερο διεθνές βραβείο για τους μηχανικούς. Ο πρώτος στον οποίο δόθηκε το βραβείο το 1922 ήταν ο Άγγλος Oliver Heaviside.

Σε κάποια απ' τις πρώτες διαλέξεις του, ο Φαραντέι μάγεψε το κοινό επιδεικνύοντας τις καινούριες δυνατότητες που υπήρχαν. Πυροδότησε μια ποσότητα πυρίτιδας με τη δύναμη του ηλεκτρισμού. Ανεβασμένος σε μια καρέκλα, που του παρείχε μόνωση από το έδαφος, άναψε με το δάκτυλό του τη φλόγα αερίου γκαζιού, ενώ στο άλλο του χέρι κρατούσε ένα καλώδιο με ηλεκτρισμό. Το νεανικό κοινό ενθουσιάστηκε βλέποντας ζωντανά πώς αυτή η αόρατη "δύναμη" του ηλεκτρισμού μπορούσε να υπηρετήσει στόχους εντελώς απρόσιτους με τις τότε δυνάμεις του ανθρώπου. 

Το εξώφυλλο μιας από τις βιογραφίες του Φαραντέι
από τον Alan W. Hirshfeld, με τίτλο:
"The electric life of Mickael Faraday"
(σελ. 256, Walker Books, 2006).

Το 1845, στο υπόγειο του κτιρίου του Βασιλικού Ινστιτούτου στην οδό Albemarle 21 του Λονδίνου, ο Φαραντέι έκανε ένα εξαιρετικής σπουδαιότητας πείραμα που τώρα είναι γνωστό ως "φαινόμενο Faraday". Το "φαινόμενο Faraday" ήταν η πρώτη πειραματική απόδειξη ότι το φως, ο ηλεκτρισμός και ο μαγνητισμός έχουν σχέση. 

Ο Φαραντέι τοποθέτησε ένα πυκνό κομμάτι γυαλιού στους πόλους ενός ηλεκτρομαγνήτη και στη συνέχεια πέρασε πολωμένο φως (φως που ταξιδεύει σε ένα μόνο επίπεδο και όχι προς όλες τις κατευθύνσεις) μέσα από το γυαλί. Όταν ενεργοποίησε το ηλεκτρικό ρεύμα, η κατάσταση πόλωσης του φωτός άλλαξε, επιβεβαιώνοντας ότι τόσο το φως όσο και το γυαλί είχαν μαγνητικές ιδιότητες. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1845 διαβάζουμε στο χειρόγραφο ημερολόγιό του: "Επιτέλους κατάφερα να... μαγνητίσω μια αχτίδα φωτός". Αυτό ήταν ένα σημαντικό πείραμα στην ανάπτυξη της θεωρίας πεδίου του ηλεκτρομαγνητισμού.

Αριστερά ο ηλεκτρομαγνήτης και το γυαλί που χρησιμοποίησε ο Φαραντέι το 1845 για να κάνει το πείραμα απόδειξης για το "φαινόμενο Faraday" και δεξιά ο ίδιος το 1857, κρατώντας ένα γυαλί ίδιου τύπου.

Την ίδια χρονιά (1845) ο Φαραντέι έδειξε ότι ο διαμαγνητισμός είναι μια ιδιότητα της ύλης και κάθε υλικό ανταποκρίνεται σε ένα εφαρμοζόμενο μαγνητικό πεδίο. Εκείνος ήταν που υιοθέτησε τον όρο "διαμαγνητισμός" που του πρότεινε ο William Whewell (Γουίλιαμ Χιούελ).

Το 1865, ο Φαραντέι διέκοψε την εργασία του στο Βασιλικό Ινστιτούτο μετά από 50 χρόνια αδιάκοπης υπηρεσίας. 

Το τελευταίο σπίτι "The Green" που έμεινε ο Μάικλ Φαραντέι στο Hampton Court του Λονδίνου.
Αριστερά σε γκραβούρα του 19ου αιώνα και δεξιά όπως είναι σήμερα (χωρισμένο σε 2 ιδιοκτησίες).
(από victorianweb)

Ο Μάικλ Φαραντέι πέθανε στις 25 Αυγούστου 1867, στο σπίτι του στο Hampton Court του Λονδίνου. Η ταφή του έγινε σε στενό οικογενειακό κύκλο στο Κοιμητήριο Highgate, με την παρουσία λίγων φίλων από τον επιστημονικό κόσμο. Ο τάφος βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νεκροταφείου, εκεί που θάβονταν τα μέλη της Χριστιανικής σέχτας των Sandemanians. Αργότερα το 1879, στον ίδιο τάφο τοποθετήθηκε και η σορός της συζύγου του Σάρας. Είχε αρνηθεί να θαφτεί στο Αβαείο του Westminster (όπου θάβονται τα πιο σημαντικά πρόσωπα της Μ. Βρετανίας) και γι' αυτό έχει τοποθετηθεί εκεί αναμνηστική πλάκα (πολύ κοντά στον τάφο του Sir Isaac Newton).

Για πολλά χρόνια μέχρι το θάνατό του, μαζί με το ζεύγος Φαραντέι ζούσε και η ανηψιά του Jane Barnard (κόρη της αδελφής του Margaret), που εκτελούσε χρέη γραμματέα και νοσοκόμας για τον θείο της. Στη διαθήκη του που συμπεριέλαβε την Jane, την χαρακτηρίζει ως "η αγαπημένη μου ανηψιά Jane που είναι εδώ και πολλά χρόνια ο στοργικός μας σύντροφος και υποστηρικτής". 

Στη διάρκεια της ζωής του τιμήθηκε με πολλά βραβεία, όπως το Copley Medal (1832 και 1838) από τη Royal Society, το Royal Medal (1835 και 1846) από τη Royal Society, το Rumford Medal (1846) από τη Royal Society, το Albert Medal (1866) από τη Royal Society of Arts (RSA). 

Μια από τις επιστολές της Ada Lovelace στον 
Φαραντέι με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 1844.

Προς τιμήν του Φαραντέι έχει δοθεί το όνομά του στη μονάδα μέτρησης της χωρητικότητας ενός πυκνωτή (1 Farad - Φαράντ) στο σύστημα SI. Παλαιότερα χρησιμοποιείτο η μονάδα "Φαραντέι" ως μονάδα μέτρησης του ηλεκτρικού φορτίου.

Σύμφωνα με τον Γερμανό συγγραφέα Rudolf Kayser, σε βιογραφία του Άλμπερτ Αϊνστάιν που δημοσίευσε το 1930, ο Αϊνστάιν είχε αναρτημένη μια φωτογραφία του Φαραντέι στον τοίχο του γραφείου του στο Βερολίνο, μαζί με φωτογραφίες του Άρτουρ Σοπενάουερ και του Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ. Ο σπουδαίος πειραματικός φυσικός Ernest Rutherford (Έρνεστ Ράδερφορντ) είχε δηλώσει για τον Φαραντέι: "Όταν εξετάζουμε το μέγεθος και την έκταση των ανακαλύψεών του και την επίδρασή τους στην πρόοδο της επιστήμης και της βιομηχανίας, δεν υπάρχει καμία τιμή τόσο μεγάλη για να αποδοθεί στη μνήμη του Φαραντέι, ενός από τους μεγαλύτερους επιστημονικούς πειραματιστές όλων των εποχών".

Ο τάφος του Μάικλ Φαραντέι στο Κοιμητήριο 
Highgate του Λονδίνου.
(από victorianweb)

• Περιήγηση στο πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Faraday στο Βασιλικό Ινστιτούτο του Λονδίνου.

• "Michael Faraday’s Diary of Experimental Investigation", τα ημερολόγια εργασίας που κρατούσε ο Φαραντέι από το 1820 μέχρι το 1862, σε 7 τόμους (3872 σελίδες).

• Όλα τα βιβλία του Φαραντέι από τον ιστότοπο goodreads.

• Αναζήτηση των αρχείων του Φαραντέι που βρίσκονται στο Royal Institution.

• "A tour of Michael Faraday in London", ένας περίπατος 3 χιλιομέτρων στο Λονδίνο, με στάσεις σε μέρη που έζησε, συζήτησε, εργάστηκε ο Φαραντέι. 

• Η αλληλογραφία της Ada Lovelace (κόρης του Λόρδου Βύρωνα) με τον Μάικλ Φαραντέι, μέσα από τα αρχεία του ΙΕΤ και του WES (Women’s Engineering Society).

• Η αλληλογραφία του Μάικλ Φαραντέι (6 τόμοι) μέσα από τα αρχεία του Βασιλικού Ινστιτούτου.

• "Michael Faraday: ο πατέρας του ηλεκτρισμού", παρουσίαση από τον Χρήστο Κυριακίδη και το κανάλι του IT'S JUST PHYSICS.

Η αναμνηστική πλάκα για τον Φαραντέι στο Αβαείο του Westminster
("Alibi Sepulti" σημαίνει "θαμμένος αλλού").

• Συνέντευξη (βίντεο) της καθηγήτριας Julia Higgins στον Brian Cox για τον Μάικλ Φαραντέι (αγγλικά με ελληνική μετάφραση, 4:22).

• "Michael Faraday biography", βιογραφία του Φαραντέι από το κανάλι The Documentary (αγγλικά, 17:37).

• "Ο Λουκουμάς του Faraday", βίντεο από την εκπαιδευτική σειρά "Τα έξι πειράματα που άλλαξαν τον κόσμο" του Κεν Κάμπελ (αγγλικά με ελληνικούς υπότιτλους, 24:03).

• "Πείραμα: Ηλεκτρικό ρεύμα, το φαινόμενο της επαγωγής και ο πρώτος κινητήρας του Faraday", παρουσίαση από τον Χρήστο Κυριακίδη και το κανάλι του IT'S JUST PHYSICS.

• Φύλλο εργασίας για "Η/Μ Επαγωγή - Πειραματικός Έλεγχος του Νόμου του Faraday" από τον Δρ Φυσικής Κ. Παπαμιχάλη. 

• Πειραματική παρουσίαση του Κλωβού Φαραντέι από τον Καθηγητή του ΜΙΤ Krishna Rajagopal (αγγλικά, 3:13). 

• Πειράματα Ηλεκτρομαγνητικής Επαγωγής στο σχολικό εργαστήριο από το κανάλι tasosne.

Πηγή: Today in Science History,  ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ,  Η χημική ένωση του μήνα,  iet,  trenfo,  wikitree,   mathshistory

Σαν σήμερα... 1819, γεννήθηκε ο Γάλλος Jean Bernard Léon Foucault.

Jean Bernard Léon Foucault

Σαν σήμερα, στις 18 Σεπτεμβρίου 1819, γεννήθηκε στο Παρίσι ο Γάλλος φυσικός, μαθηματικός, αστρονόμος Jean Bernard Léon Foucault (Ζαν Μπερνάρ Λεόν Φουκό), γνωστός από το εκκρεμές που φέρει τ' όνομά του ("εκκρεμές του Φουκό").
Γονείς του ήταν ο Jean Léon Fortuné Foucault (1784-1839), γνωστός και αναγνωρισμένος εκδότης στο Παρίσι, (εξέδιδε την Ιστορία της Γαλλίας σε τεύχη) και η Aimée Nicole LePetit (1793-1880). Είχε μια μικρότερη αδερφή, την Aimée Alexandrine (1823-1904). Λόγω προβλημάτων υγείας, ο πατέρας του μικρού Μπερνάρ αποσύρθηκε νωρίς από την εργασία του και η οικογένεια μετακόμισε από το Παρίσι στη Ναντ. Μετά τον θάνατο του πατέρα Φουκό, η οικογένεια επέστρεψε στο Παρίσι κι έζησε σ' ένα όμορφο σπίτι, στη γωνία των οδών de Vangirard και d' Assas. Το σπίτι εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα και μία πλάκα απ' έξω υπενθυμίζει ποιος είχε μείνει εκεί.

Το σπίτι στο Νο 28 της οδού d' Assas, όπου έμενε
στο Παρίσι ο Φουκό και στο υπόγειό του πραγματοποίησε
το πείραμα για την περιστροφή της Γης.

Από μικρή ηλικία η υγεία του Μπερνάρ, όπως και του πατέρα του, δεν ήταν καλή. Είχε στραβισμό, ήταν κοντός, αδύνατος και ασθενικός. Αυτά τα χαρακτηριστικά τον έκαναν να έχει ντροπαλή συμπεριφορά και λειψή αυτοπεποίθηση. Εξαιτίας της προβληματικής υγείας του και της μάλλον άχαρης νεανικής του εμφάνισης, προτιμούσε να μένει στο σπίτι και να γεμίζει την μοναξιά του με ευφάνταστες δημιουργίες, αφού είχε ικανότητα σε χειροποίητες κατασκευές. 

Η μητέρα του, προσπαθώντας να του προσφέρει καλή εκπαίδευση, τον έστειλε να φοιτήσει στο Κολέγιο Stanislas. Οι καθηγητές του εκεί τον θεωρούσαν μάλλον τεμπέλη, αφού δεν παρέδιδε τις εργασίες του έγκαιρα. Έτσι, η μητέρα του υποχρεώθηκε να του προσφέρει και κατ' οίκον μαθήματα για την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών του. 

Ένας από τους φίλους της νεαρής του ηλικίας, 2,5 χρόνια μικρότερός του, ήταν ο Jules Lissajous, που έγραψε για τον Μπερνάρ:

"Τίποτα σε αυτό το αγόρι δεν έδειχνε ότι θα γινόταν επιφανής κάποια μέρα. Η υγεία του ήταν εύθραυστη, ο χαρακτήρας του ήπιος, συνεσταλμένος και όχι δυναμικός. Η αδυναμία συγκέντρωσής του και ο αργός τρόπος που εργαζόταν καθιστούσαν αδύνατο να σπουδάσει στο κολέγιο. Ήταν σε θέση να μελετήσει με επιτυχία μόνο χάρη στη βοήθεια αφοσιωμένων δασκάλων που επιτηρούσε η μητέρα του."

Καλλιτεχνική φωτογράφιση του Ζαν Φουκό
από τον φωτογράφο Bertall (Charles Albert d'Arnoux).
(από wikipedia)

Στη διάρκεια της φοίτησής του στο Κολέγιο Stanislas, ο Φουκό γνωρίστηκε και δέθηκε με ισχυρή φιλία με έναν άλλο μαθητή του κολεγίου, τον Armand Hippolyte Louis Fizeau (Αρμάν Ιπολίτ Λουί Φιζό).   

To 1839, με την παρότρυνση της μητέρας του και την καθοδήγηση του καθηγητή Alfred François Donné (Αλφρέντ Φρανσουά Ντονέ), συνέχισε σπουδές στην Ιατρική και συγκεκριμένα στη χειρουργική. Σύντομα διαπίστωσε ότι η χειρουργική και η επιδεξιότητα να δουλεύει με τα χέρια του δεν ήταν το ίδιο πράγμα. Η επαφή για πρώτη φορά με αίμα στο χειρουργείο τον έκανε να παρατήσει την Ιατρική άμεσα. 

Διαφημιστική κάρτα σοκολάτας που
έχει εικόνα του Φουκό.

Έτσι, ξεκίνησε ν' ασχολείται με την Πειραματική Φυσική και ιδίως την Οπτική. Είναι αυτός που έθεσε τις βάσεις της νεότερης Οπτικής. Επιπλέον μαζί με τον φίλο του Φιζό έδειξαν ενδιαφέρον για την φωτογραφία και την μέθοδο της δαγκεροτυπίας που είχε παρουσιαστεί εκείνα τα χρόνια. 
Το καλό αποτέλεσμα από την ενασχόληση του Φουκό με την φωτογραφία έκανε τον καθηγητή Ντονέ να τον προσλάβει για εργαστηριακό βοηθό του. Δουλεύοντας ο Φουκό εργαστηριακά κι αφού βρήκε ότι μπορούσε να παίρνει φωτογραφίες δια μέσου του φακού του μικροσκοπίου, σύντομα ανακάλυψε μια ισχυρή φωτεινή πηγή για να μπορεί να κάνει καλύτερες λήψεις.
Το 1844 ο Ντονέ δημοσίευσe το βιβλίο "Cours de microscopie compémentaire des études médicales" και την επόμενη χρονιά (1845) δημοσίευσε ένα συμπλήρωμα με 86 φωτογραφίες (δαγκεροτυπίες)  που είχε τραβήξει στο μικροσκόπιο ο Φουκό. Να επισημάνω ότι μόλις τον Ιούλιο του 1839 ο Louis Daguerre (Λουί Νταγκέρ) είχε ανακοινώσει στην Γαλλική Ακαδημία Επιστημών την νέα μέθοδο φωτογράφισης που πήρε το όνομά του.

Η πρώτη φωτογραφία του ήλιου που τράβηξαν οι Φουκό και Φιζό.

Την ίδια χρονιά ο Φουκό έγινε διευθυντής του καθημερινού επιστημονικού περιοδικού "Journal des Débats" ("Εφημερίδα των Συζητήσεων") του Παρισιού, παίρνοντας τη θέση του Ντονέ που παραιτήθηκε λόγω ηλικίας. 
Η εξαιρετική δουλειά του Φουκό με τη συνδρομή του Φιζό, κίνησε το ενδιαφέρον του François Arago (Φρανσουά Αραγκό), διευθυντή του αστεροσκοπείου του Παρισιού, που τους κάλεσε να πάρουν φωτογραφίες του ήλιου. Οι Φουκό και Φιζό ήταν που τράβηξαν την πρώτη φωτογραφία του Ήλιου στις 2 Απριλίου 1845. 

Το εκκρεμές του Φουκό στο Πάνθεον.

Ο Αραγκό ενθουσιασμένος από τη δουλειά των Φουκό και Φιζό και βλέποντας τις δυνατότητες των δύο ανδρών, τους πρότεινε να προσπαθήσουν να μετρήσουν την ταχύτητα του φωτός στο νερό.  Αυτό ήταν ένα πείραμα που ήθελε να εκτελέσει ο ίδιος ο Αραγκό, αλλά καταλάβαινε ότι η κακή του όραση δεν θα τον βοηθούσε στην ολοκλήρωση αυτής της απαιτητικής πειραματικής εργασίας. Λίγο μετά την έναρξη της εργασίας, ο Φουκό και ο Φιζό κατάλαβαν ότι η μέθοδος του Αραγκό που χρησιμοποιούσαν ήταν προβληματική. Έτσι, αποφάσισαν ν' ακολουθήσει ο καθένας το δικό του δρόμο στην πραγματοποίηση του πειράματος.

Τον Απρίλιο του 1850 ο Φουκό έδειξε ότι το φως ταξιδεύει πιο αργά στο νερό από ό,τι στον αέρα. Αυτό ήταν σύμφωνο με ό,τι προέβλεπε η κυματική θεωρία του φωτός, αλλά ερχόταν σε αντίθεση με αυτό που προέβλεπε η σωματιδιακή θεωρία. Για την επίτευξη του στόχου του, ο Φουκό χρειάστηκε να φτιάξει μια μηχανή που μπορούσε να κινεί έναν περιστρεφόμενο καθρέπτη. 

Ο Φουκό με τον Φιζό κατά την επίδειξη στο Πάνθεον.

Η επόμενη ιδέα του Φουκό ήταν να σχεδιάσει το στήριγμα για ένα εκκρεμές που θα μπορούσε να κινείται ελεύθερα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, χωρίς καμία αντίσταση, 

Με το γνωστό «Πείραμα του Φουκό» ή πείραμα του εκκρεμούς που επιχείρησε το 1851, απέδειξε την περιστροφή της Γης περί τον άξονά της. 
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα περιοδικά της εποχής, ο Φουκό απέδειξε πειραματικά την περιστροφική κίνηση της Γης στις 6 Ιανουαρίου 1851. Σύμφωνα με όσα έχει καταγράψει ο ίδιος στο ημερολόγιό του, περίπου στις 2 π.μ., είχε μια έμπνευση. Κατάλαβε, ότι αν μπορούσε να επινοήσει έναν τρόπο για να κρεμάσει ένα εκκρεμές από μια οροφή με τέτοιο τρόπο, ώστε το εκκρεμές να είναι ελεύθερο να αιωρείται προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, θα μπορούσε να δει την επίδραση της περιστροφής της Γης. 
Συνειδητοποίησε ότι το εκκρεμές έπρεπε να σχεδιαστεί πολύ προσεκτικά. Η σφαίρα έπρεπε να είναι απόλυτα συμμετρική. Κατά την εκκίνησή του, το εκκρεμές θα έπρεπε να ελευθερωθεί απαλά, καθώς η παραμικρή ώθηση θα κατέστρεφε την επίδειξη. 
Το εκκρεμές που έφτιαξε αποτελείτο από ένα χαλύβδινο σύρμα 2 μέτρων με ένα ορειχάλκινο βαρίδι 5 κιλών στην άκρη του και μπορούσε να αιωρείται ελεύθερα. Παρατήρησε ότι το επίπεδο της ταλάντωσης περιστρεφόταν αργά σε σχέση με το έδαφος. 
Αφού ολοκλήρωσε στο υπόγειο του σπιτιού του με επιτυχία το πείραμα, ήταν έτοιμος να το δοκιμάσει σε μεγαλύτερη κλίμακα. 

Αριστερά μία από τις φωτογραφίες μικροσκοπίου που πρώτος 
τράβηξε ο Φουκό και πίσω σημειώσεις (1845).

Στις 2 Φεβρουαρίου 1851, κατόπιν πρόσκλησης του Αραγκό, ο Φουκό έστειλε μια ειδοποίηση προς τους επιστήμονες στο Παρίσι λέγοντας: "Καλείστε να δείτε την περιστροφή της Γης".
Την επόμενη μέρα, στο Meridian Room (Δωμάτιο του Μεσημβρινού) του Αστεροσκοπείου του Παρισιού, οι προσκεκλημένοι επιστήμονες έγιναν μάρτυρες του πρώτου πετυχημένου πειράματος για την παρατήρηση της περιστροφικής κίνησης της Γης μ' ένα εκκρεμές μήκους 11 μέτρων.  
Παρά το γεγονός ότι η πρώτη επίδειξη ήταν επιτυχημένη, το ελιτίστικο επιστημονικό κατεστημένο που δεν είχε αποδεχθεί ποτέ τον Φουκό εξαιτίας της έλλειψης πανεπιστημιακών τίτλων, καθυστέρησε να εκτιμήσει τα αποτελέσματα του πειράματος. Κάποιοι προσπάθησαν να διεκδικήσουν την προτεραιότητα στην ανακάλυψη, αλλά ο Φουκό ήταν πράγματι ο πρώτος που πρότεινε τη μαθηματική σχέση T = 24/ημq (νόμος ημιτόνου) που συνόδευε το πείραμα, έστω και χωρίς απόδειξη. Το σύμβολο T παριστάνει το χρόνο σε ώρες που απαιτούνται για να επανέλθει το εκκρεμές στην αρχική του θέση και το q είναι το γεωγραφικό πλάτος του τόπου που διεξάγεται το πείραμα. 

Γαλλικό γραμματόσημο του 1958 για τον Φουκό.

Μερικοί επιστήμονες εκείνη την εποχή προέβλεπαν ότι η επίδραση του πειράματος του Φουκό θα ήταν τόσο μικρή, που θα περνούσε απαρατήρητο. 

Τα πολιτικά γεγονότα της εποχής στη Γαλλία λειτούργησαν προς όφελος του Φουκό. Ήταν διάσημος, αλλά δεν είχε άλλη δουλειά ή εισόδημα παρά μόνο ως επιστημονικός συντάκτης του περιοδικού Journal des Débats. Όμως, ήδη είχε εκλεγεί πρόεδρος (1848-1852) της Δεύτερης Γαλλικής Δημοκρατίας ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης που ο ίδιος ήταν ερασιτέχνης επιστήμονας. Ο Λουδοβίκος Ναπολέων υποστήριξε σε μεγάλο βαθμό την επιστήμη.

Στις 31 Μαρτίου 1851 ο Φουκό επανέλαβε δημόσια και πάλι την επίδειξή του παρουσία του Βοναπάρτη, στο Πάνθεον του Παρισιού, ένα ιδανικό κτίριο για μια τέτοια επίδειξη, λόγω του θόλου του. Το εκκρεμές που χρησιμοποίησε αυτή τη φορά ήταν ακόμη μεγαλύτερο,  με σύρμα μήκους 67 μέτρων και σφαιρικό βαρίδι 28 κιλών, διαμέτρου 38 εκατοστών. Το πείραμα ήταν εντυπωσιακό και έγινε με επιτυχία. Ο Φουκό είχε φροντίσει να σκεπάσει το μαρμάρινο δάπεδο με μια ξύλινη πλατφόρμα που την είχε καλύψει με άμμο. Έτσι, η μυτερή προεξοχή (δείκτης) που υπήρχε στο βαρίδι χάραζε την άμμο, κάνοντας να φαίνεται καθαρά η αργή κυκλική κίνηση. 
Η επιτυχημένη επίδειξη μπροστά σ' ένα πολύ μεγάλο πλήθος εξελίχθηκε σε προσωπική επιτυχία του Φουκό. Παρά το γεγονός ότι η επιστημονική κοινότητα στη Γαλλία ήταν κάπως απορριπτική για τον Φουκό αφού δεν είχε πανεπιστημιακή κατάρτιση, ο Βοναπάρτης (μετέπειτα Αυτοκράτορας Ναπολέων Γ ') έφτιαξε για τον Φουκό ειδική θέση Φυσικού, προσαρτημένου στο Αυτοκρατορικό Αστεροσκοπείο.

Το doodle που αφιέρωσε η Google στον Φουκό το 2013,
για την επέτειο της γέννησής του.

Το 1855, η αρχική κατασκευή του εκκρεμούς που χρησιμοποιήθηκε στο Πάνθεον, μετακινήθηκε στο Conservatoire des Arts et Métiers στο Παρίσι. Το 1902, με αφορμή τα 50 χρόνια του πειράματος, φτιάχτηκε μια δεύτερη προσωρινή εγκατάσταση στο Πάνθεον.  

Το 1995, λόγω ανακατασκευής του Μουσείου, το αρχικό εκκρεμές μετακινήθηκε και πάλι στο Πάνθεον, αλλά αργότερα επέστρεψε στο μουσείο (Musée des Arts et Métiers) πριν αυτό ξανανοίξει το 2000.

Στις 6 Απριλίου 2010, το σύρμα που συγκρατούσε το βαρίδι στο Musée des Arts et Métiers έσπασε, προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημιά στο εκκρεμές και στο μαρμάρινο πάτωμα του μουσείου.

Από το 1995 ένα ακριβές αντίγραφο του αρχικού εκκρεμούς είχε τοποθετηθεί μόνιμα κάτω από το θόλο του Πάνθεον μέχρι το 2014, οπότε χρειάστηκε να μετακινηθεί, λόγω εργασιών ανακαίνισης του κτιρίου. Έκτοτε, το εκκρεμές έχει τοποθετηθεί ξανά.

Επειδή η κίνηση ενός τέτοιου εκκρεμούς είναι μεγαλειώδης, σε πολλά μέρη έχει τοποθετηθεί μια τέτοια εγκατάσταση.  

Κυκλωμένο φαίνεται το όνομα του Φουκό στη νοτιοανατολική πλευρά του Πύργου του Άϊφελ.

Εργαζόμενος ο Φουκό στο Αστεροσκοπείο έκανε πολλές επιστημονικές ανακαλύψεις και εφηύρε μηχανές που βοηθούσαν τους αστρονόμους. 

Το 1852 ο Φουκό ανακάλυψε το γυροσκόπιο. Το γυροσκόπιο, ήταν άλλη μια κατασκευή που επιβεβαίωνε την περιστροφική κίνηση της Γης. Ήταν μια εφεύρεση που είχε μικρή σημασία στην εποχή του Φουκό, αλλά φυσικά σήμερα γνωρίζουμε την ευρεία χρήση του στα αεροπλάνα, στην κίνηση των τηλεσκοπίων, στο διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble κ.λπ.

Τρία χρόνια αργότερα, ο Φουκό τιμήθηκε με το Μετάλλιο Copley της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου, για τις προσπάθειές του ν' αποδείξει την περιστροφική κίνηση της Γης.

Ασχολήθηκε κι έκανε σημαντικές ανακαλύψεις στη Χημεία, τον Ηλεκτρισμό και το Μαγνητισμό. Ας θυμηθούμε τα γνωστά ρεύματα Foucault (ή δινορεύματα ή ρεύματα Eddy). 

Γυροσκόπιο.

Το 1860, ο Φουκό συνόδευσε σε μια αποστολή στην Ισπανία τον Urbain Le Verrier (Ουρμπέν Λε Βεριέ), διευθυντή του Αστεροσκοπείου του Παρισιού, για να παρατηρήσει την έκλειψη του ηλίου στις 18 Ιουλίου εκείνης της χρονιάς. Εκεί τράβηξε μια φωτογραφία της έκλειψης.

Το 1862, συνεχίζοντας τα πειράματα προσδιορισμού της ταχύτητας του φωτός στο κενό, σε συνεργασία και πάλι με τον Φιζό, κατάφερε να υπολογίσει μια τιμή που απείχε μόλις 0,6% της πραγματικής (η πιο ακριβής τιμή εκείνη την εποχή). Η τιμή που το 1849 είχε υπολογίσει ο Φιζό είχε απόκλιση 5.1% από την κανονική τιμή. 

Σχέδιο τηλεσκοπίου από τον Μπερνάρ Φουκό
(δημοσιεύτηκε το 1870). 
(από agefotostock)

Το 1864 επίσης έγινε μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου και λίγο αργότερα της Γερμανικής Ακαδημίας Επιστημόνων Leopoldina. Το 1865 έγινε μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών  στο Παρίσι παίρνοντας τη θέση του Émile Clapeyron.

Οι περισσότερες εργασίες του Φουκό δημοσιεύτηκαν στα «Πρακτικά» της Ακαδημίας των Παρισίων (1847-1869).

Τον Ιούλιο του 1867 ο Ζαν Μπερνάρ Φουκό υπέστη ξαφνικά εγκεφαλικό επεισόδιο και από τον Οκτώβριο του ίδιου έτους δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα χέρια του, επειδή δεν τα αισθανόταν. 

Στις 11 Φεβρουαρίου 1868, σε ηλικία μόλις 49 ετών, πέθανε από ασθένεια του εγκεφάλου.
Τάφηκε στο Νεκροταφείο της Montmartre (Μονμάρτ) στο Παρίσι. 

Τα προβλήματα υγείας που είχε πιθανόν να ήταν αποτέλεσμα μιας πολλαπλής σκλήρυνσης. Όμως, μερικοί ιστορικοί θεωρούν ως πιο πιθανή αιτία του θανάτου του Φουκό, την έκθεσή του σε χημικές ουσίες που χρησιμοποιούσε στα πειράματά του.

Ο τάφος του Φουκό στο Κοιμητήριο της Μονμάρτ
στο Παρίσι. (από Wikimedia)

Προς τιμήν του Φουκό έχει δοθεί το όνομά του στον "Κρατήρα Φουκό" στη Σελήνη και στον αστεροειδή 5668 Foucault. Το όνομά του είναι γραμμένο πάνω από την αψίδα του Πύργου του Άϊφελ, ανάμεσα στα 76 ονόματα επιστημόνων που έχει τιμήσει η Γαλλική Πολιτεία.

• Το εκκρεμές του Φουκό σε βίντεο από το Πάνθεον στο Παρίσι (1:21).

• Το εκκρεμές του Φουκό σε βίντεο από τον Θοδωρή Πιερράτο (0,31).

• Το εκκρεμές του Φουκό σε βίντεο από το Γυμνάσιο Πεύκων (0,11).

• "Περιδιαβαίνοντας την Ευρώπη με ένα εκκρεμές Foucault". Μια ανάρτηση του Βασίλη Παπά στο "Υλικό Φυσικής-Χημείας", με σχόλια συναδέλφων.

• Παρουσίαση του εκκρεμούς του Φουκό (αγγλικά, 14:33).

• Παρουσίαση της περιστροφικής κίνησης στερεού (σφαίρας) από τον καθηγητή του ΜΙΤ Walter Lewin (γυροσκόπιο) (αγγλικά, 49:13).

• Παρουσίαση του εκκρεμούς του Φουκό "Foucault's Pendulum: Watch the world turn"(αγγλικά, 5:01).

Πηγή: Today in Science History,  mathshistory,  wikipedia,  catholicscientists,   

         micromagnet,  biography