Σαν σήμερα ... 1906, γεννήθηκε ο πυρηνικός φυσικός Hans Bethe.

Hans Albrecht Bethe

Σαν σήμερα, στις 2 Ιουλίου 1906, γεννήθηκε στο Στρασβούργο ο Γερμανός πυρηνικός φυσικός Hans Albrecht Bethe (Χανς Άλμπρεχτ Μπέτε). Εκείνη την εποχή το Στρασβούργο ως πόλη της Αλσατίας ήταν μέρος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα, το Στρασβούργο βρίσκεται στη Γαλλία και συνορεύει με τη γερμανική περιοχή Baden.  Ο  Χανς υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους φυσικούς του εικοστού αιώνα, ένας γίγαντας μεταξύ εκείνων των γιγάντων των οποίων το επιστημονικό έργο στα πεδία της αστροφυσικής, της κβαντικής ηλεκτροδυναμικής και της φυσικής στερεάς κατάστασης θα οδηγεί τα πολλά επόμενα χρόνια.

O Χανς το 1914 στο Στρασβούργο.
(Cornell University Library)

Οι γονείς του Χανς ήταν ο γιατρός Albrecht Bethe και η μουσικός Anna Kuhn, της οποίας ο πατέρας Abraham Kuhn ήταν καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Ο Χανς ήταν το μοναδικό τους παιδί. Ο πατέρας του ήταν προτεστάντης και η μητέρα του, εβραϊκής καταγωγής, είχε ασπαστεί τον Λουθηρανισμό, αν και η θρησκεία σε καμία περίπτωση δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή του Χανς. 

O Χανς με τους γονείς του σε ηλικία 12 ετών.
(Cornell University Library)

Ο Χανς ήταν χαρισματικό άτομο από παιδί. Έμαθε να γράφει από πολύ νωρίς και σύντομα άρχισε να γεμίζει σημειωματάρια με ιστορίες. Ακόμη έδειξε από μικρή ηλικία τις μαθηματικές ικανότητές του. Σε ηλικία τεσσάρων ετών μπορούσε να υπολογίζει τετραγωνικές ρίζες, στην ηλικία των πέντε ετών είχε πλήρη κατανόηση των κλασμάτων και στα επτά μπορούσε να βρει και να απομνημονεύσει πρώτους αριθμούς. Ο πατέρας του επιθυμούσε να έχει μια συνηθισμένη συμπεριφορά όπως οι συνομήλικοί του, αλλά ο νεαρός Χανς μελετούσε κρυφά τα βιβλία τριγωνομετρίας και άλγεβρας που υπήρχαν στην βιβλιοθήκη του σπιτιού. Στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών ήδη είχε αυτοδιδαχτεί μαθηματικό λογισμό.

Χαρακτηριστική φωτογραφία του Χανς το 1929 
κρατώντας λογαριθμικό κανόνα. 
(Cornell University Library)

Παρακολούθησε το Goethe-Gymnasium στη Φρανκφούρτη από το 1915 έως το 1924. Στη συνέχεια φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης για δύο χρόνια μελετώντας θεωρητική φυσική, επειδή αισθάνθηκε "... ότι τα μαθηματικά φαίνονταν να αποδεικνύουν πράγματα που είναι προφανή". 
Συνέχισε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου τα δυόμισι επόμενα χρόνια, παίρνοντας τον Ιούλιο του 1928 το διδακτορικό του στη θεωρητική φυσική με διάκριση (summa cum laude), με επιβλέποντα καθηγητή τον Arnold Sommerfeld. 
Το θέμα της διατριβής του ήταν για τη διάθλαση των ηλεκτρονίων σε κρυστάλλους. Αυτή η αξιοσημείωτη διατριβή ήταν ένα από τα πιο ανθεκτικά και σημαντικά έργα του.

Με την επεξεργασία των ηλεκτρονίων ως κύματα συνειδητοποίησε ότι η κυματοσυνάρτηση έπρεπε να περιέχει ορισμένους όρους με την ίδια περιοδικότητα με τη δομή πλέγματος του κρυστάλλου. Αυτό σήμαινε ότι για ορισμένες γωνίες πρόσπτωσης, δεν υπήρχαν λειτουργίες κυμάτων για ένα ηλεκτρόνιο σε ένα πλέγμα. Αυτή ήταν μια σημαντική συμβολή όχι μόνο στη φυσική στερεάς κατάστασης, αλλά και στα θεμέλια της κβαντικής μηχανικής, καθώς απέδειξε περαιτέρω τις ασυνήθιστες συνέπειες των κυματικών ιδιοτήτων της ύλης.

Ο Χανς περίπου το 1930.
(Cornell University Library)

Όταν ο Wolfgang Pauli συνάντησε τον Χανς για πρώτη φορά, του είπε "Από τα λεγόμενα του Sommerfeld για σένα, περίμενα κάτι πολύ καλύτερο από τη διατριβή σου". Αργότερα, όταν ζήτησαν από τον Χανς να σχολιάσει την κουβέντα του Pauli, είπε: "Νομίζω, ότι από τον Pauli αυτό ήταν κομπλιμέντο".

Μετά το διδακτορικό του έγινε καθηγητής Φυσικής στα Πανεπιστήμια της Φρανκφούρτης και της Στουτγάρδης για ένα εξάμηνο στο καθένα. 

Από το φθινόπωρο του 1929 έως το φθινόπωρο του 1933 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου,  όπου έγινε υφηγητής (privatdozent) τον Μάιο του 1930. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου πήρε υποτροφία από το International Education Board (Διεθνές Συμβούλιο Εκπαίδευσης) για να μεταβεί στο Cambridge της Αγγλίας το φθινόπωρο του 1930 και στη Ρώμη την άνοιξη του 1931 και του 1932.

Ο Χανς (2ος, στη 2η σειρά από αριστ.) με τα μέλη 
του τμήματος Φυσικής του Cornell το 1936. 
(Cornell University Library)

Στο Cambridge συνεργάστηκε με τον Ralph Fowler. Εκεί είχε την ευκαιρία να συνυπογράψει μια εργασία για την κβαντική θεωρία του απόλυτου μηδενός με τους συναδέλφους του Guido Beck και Wolfgang Riezler που αποδείχτηκε ότι ήταν μια φάρσα που είχε δημιουργηθεί για να δυσχεράνει έναν άλλο φυσικό του Cambridge (και καλό φίλο του Fowler), τον Arthur Eddington. Η εργασία αυτή αργότερα επίσημα αποσύρθηκε.

Στη Ρώμη συνεργάστηκε με τον Enrico Fermi. Ο Fermi διδαξε στον Χανς την αξία της ποιοτικής σκέψης και ότι η Φυσική δεν χρειάζεται - στην πραγματικότητα δεν πρέπει - να είναι βαρετή, αλλά μάλλον ευχάριστη.

Μετά τη διαμονή του στη Ρώμη, επέστρεψε στη Γερμανία όπου το χειμερινό εξάμηνο του 1932-1933 υπηρέτησε ως Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Tubingen.

Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933 και την εφαρμογή των φυλετικών νόμων, ο Χανς έχασε τη θέση του λόγω της εβραϊκής καταγωγής της μητέρας του. 

Ο Χανς με τον Werner Heisenberg το 1938.
(Cornell University Library)

Τον Οκτώβριο του 1933 μετανάστευσε στην Αγγλία, όπου με την μεσολάβηση του  Sommerfeld, δέχτηκε προσωρινή θέση Λέκτορα στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, για την περίοδο 1933-1934. Το φθινόπωρο του 1934 αποδέχτηκε υποτροφία για το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ.

Τον Φεβρουάριο του 1935 αποφάσισε να περάσει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού αποδεχόμενος θέση Επίκουρου Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Cornell, στην Ithaca της πολιτείας της Ν. Υόρκης. Οι συστάσεις για το Cornell προέρχονταν από τον Lloyd P. Smith που είχε σπουδάσει με τον Χανς στο Μόναχο, αλλά και από τον William Lawrence Bragg στον οποίο είχε μιλήσει θερμά ο Sommerfeld. Το καλοκαίρι του 1937 προήχθη σε Καθηγητή στο ίδιο πανεπιστήμιο, όπου και παρέμεινε ουσιαστικά σε όλη την υπόλοιπη επιστημονική του σταδιοδρομία (εκτός από την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και κάποιες άλλες σύντομες αποχωρήσεις για το Πανεπιστήμιο Columbia, το Πανεπιστήμιο του  Cambridge, το CERN και την Κοπεγχάγη). 

H Rose Ewald to 1938.
(Cornell University Library)

Το 1934 μαζί με τον Rudolf Peierls ανέπτυξε μια θεωρία για το δευτέριο, εργασία που βελτιώθηκε το 1949. Ανάμεσα στο 1935 και το 1938 μελέτησε τη θεωρία των πυρηνικών αντιδράσεων προβλέποντας πολλές από αυτές. Παράλληλα με αυτή την εργασία ανέπτυξε τη θεωρία του Bohr για τον σύνθετο πυρήνα με έναν πιο ποσοτικό τρόπο. Όλη η γνώση καθώς και τα πειραματικά αποτελέσματα από αυτή τη δουλειά συνοψίστηκαν σε τρία άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Reviews of Modern Physics τα οποία για πολλά χρόνια χρησίμευαν ως εγχειρίδιο στους πυρηνικούς φυσικούς. Εκείνη την εποχή οι εργασίες αυτές έγιναν γνωστές ως "Bethe's Bible" ("Βίβλος του Bethe").

1961, ο Bethe παραλαμβάνει το βραβείο Fermi
από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Κένεντι.

Μέχρι το 1938 η δουλειά του Χανς είχε να κάνει κατά κύριο λόγο με την πυρηνική έρευνα, με τη θεωρία των ατομικών πυρήνων. 
Όμως, τότε υπήρξε μια στροφή στο αντικείμενο της έρευνάς του. Το 1938, μετά από παρότρυνση του φίλου του Edward Teller, παρακολούθησε το 4th Washington Conference on Theoritical Physics (4ο Συνέδριο της Ουάσινγκτον στη Θεωρητική Φυσική), στο Ινστιτούτο Carnegie, που ήταν αφιερωμένο στο πρόβλημα του τρόπου δημιουργίας ενέργειας στους πυρήνες των αστεριών. Η παρουσία του Χανς στο συνέδριο αποτέλεσε μια κρίσιμη στιγμή στη ζωή του, γιατί του έδωσε την δυνατότητα να βάλει τα θεμέλια για την επίλυση του προβλήματος του τρόπου παραγωγής της ενέργειας στα αστέρια, εφαρμόζοντας τα θεωρητικά εργαλεία της πυρηνικής σύνθεσης στα δεδομένα που είχαν συλλεχτεί μέχρι τότε στον τομέα αυτό. Ουσιαστικά γι' αυτή την εργασία του κέρδισε το βραβείο Νόμπελ στη Φυσική το 1967.

Ο Χανς με τις γραμματείς του Gertrude Stout Hamil 
και Velma Ray διαβάζουν συγχαρητήρια τηλεγραφήματα 
για την απονομή του Νόμπελ Φυσικής το 1967.
(Cornell University Library)

Του πήρε μόνο 6 εβδομάδες να ολοκληρώσει την εργασία του και να την δημοσιεύσει το 1939 στο Physical Review με τίτλο "Energy Production in Stars" ("Παραγωγή της ενέργειας στα αστέρια"). 

Με την εργασία αυτή περιέγραψε πώς παράγεται η ενέργεια σε αστέρια με πολύ μεγαλύτερη μάζα από τον ήλιο (κύκλος CNO - Carbon–Nitrogen–Oxygen) και πώς παράγεται ενέργεια σε ελαφρύτερα αστέρια (αλυσσιδωτή αντίδραση πρωτονίου - πρωτονίου), δηλαδή κατάφερε να μας εξηγήσει πώς λάμπουν τα αστέρια. 

Να επισημάνω ότι στην εργασία αυτή ο Χανς λανθασμένα εκτιμούσε ότι ο κύκλος p-p ακολουθείται σε αστέρια που είναι 1000 φορές μικρότερα από τον ήλιο μας, στον οποίο η ενέργεια παράγεται από τον κύκλο CNO. Το λάθος είχε προκύψει γιατί στη δεκαετία του '30 πιστευόταν ότι η θερμοκρασία στην καρδιά του ήλιου ήταν 20 εκατομμύρια βαθμοί, ενώ αργότερα βρέθηκε ότι αυτή η θερμοκρασία ήταν 14 εκατομμύρια βαθμοί. Τώρα γνωρίζουμε ότι στον ήλιο μας η ενέργεια παράγεται με τον μηχανισμό p-p.

Βέβαια, αυτό το λάθος δεν μειώνει με τίποτε το καταπληκτικό αποτέλεσμα της δουλειάς του Bethe, με την οποία απέκλειε άλλες πιθανές πυρηνικές αντιδράσεις. 

O H. Bethe παραλαμβάνει το Νόμπελ Φυσικής
από τον Βασιλιά της Σουηδίας Gustaf VI Adolf
(10/12/1967).

Για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη, σύμφωνα με την καθηγήτρια Virginia Trimble του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (στο Irvine), την ίδια εποχή με τον Bethe, o καθηγητής Carl Friedrich von Weizsäcke εργαζόμενος στη Γερμανία κατέληξε στα ίδια αποτελέσματα, αλλά το έργο του δεν έγινε γνωστό στις Ηνωμένες Πολιτείες παρά μόνο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 1939 ο Χανς παντρεύτηκε την Rose Susan Ewald με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά, τον Henry (1944) και την Monica. O Χάνς είχε γνωρίσει την Rose παλιότερα, όταν ήταν βοηθός του πατέρα της Paul P. Ewald, που ήταν καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης. Ξανασυναντήθηκαν το 1936, όταν η Rose μετανάστευσε στις ΗΠΑ.

Εκτός από την θεωρητική συνεισφορά του Χανς στη φυσική, υπήρξε επίσης σημαντικός συνεργάτης του αμερικάνικου προγράμματος Μανχάταν, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Έχοντας γίνει Αμερικανός πολίτης το 1941, μπόρεσε να συμμετάσχει σε έργα που σχετίζονταν με την άμυνα της χώρας. Η πρώτη συμμετοχή του σ' αυτό το πλαίσιο ήταν το πρόγραμμα για ραντάρ στο εργαστήριο ακτινοβολίας του MIT. 

Το 1942 πείστηκε από τον Robert Oppenheimer να συμμετάσχει σε μια θερινή συνάντηση επιστημόνων, που οδήγησε στη δημιουργία του Εργαστηρίου του Los Alamos το 1943. Εκεί ο Bethe τοποθετήθηκε επικεφαλής του θεωρητικού τμήματος. Μεταξύ των μελών της ομάδας του ήταν ο Edward Teller, που εκείνη την εποχή, ήταν ένας από τους καλύτερους φίλους του. Όμως, η εμμονή του Teller για την προώθηση κατασκευής μιας θερμοπυρηνικής συσκευής (βόμβα υδρογόνου) οδήγησε σε ψύχρανση τη σχέση τους.

Rudolph Peierls και Hans Bethe το 1977
στην Ithaca της Ν. Υόρκης.
(Cornell University Library)

Στο Λος Άλαμος ο Bethe καθοδήγησε κορυφαίους φυσικούς στην εκτέλεση των απαραίτητων υπολογισμών για την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Η ομάδα του μελέτησε και υπολόγισε πόσο πλουτώνιο θα χρειαζόταν και αν αυτή η ποσότητα θα ήταν ικανή να προκαλέσει ολική καταστροφή της ατμόσφαιρας και του πλανήτη. Τα μέλη της ομάδας του τον αποκαλούσαν "The Battleship" ("Το θωρηκτό"), από τον τρόπο που αντιμετώπιζε τα προβλήματα που συνεχώς εμφανίζονταν, φτάνοντας κατευθείαν στην απαραίτητη λύση.

Παρά το γεγονός ότι ο Bethe βοήθησε στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας, πίστευε ότι ηθικά, η κατασκευή της ήταν ένα λάθος. Όμως ήταν πρόθυμος να βοηθήσει σ' αυτή την κατεύθυνση, γιατί πίστευε ότι αν οι ναζί προλάβαιναν να την φτιάξουν πρώτοι, ο Χίτλερ θα ήταν ανίκητος. 
Μετά τον πόλεμο, αφού ο Bethe επέστρεψε στον ακαδημαϊκό χώρο, ήταν αντίθετος στην ανάπτυξη των πυρηνικών εξοπλισμών. Συνέβαλε στη διαπραγμάτευση της πρώτης συνθήκης απαγόρευσης των πυρηνικών δοκιμών, η οποία ουσιαστικά απαγόρευσε όλες τις ατμοσφαιρικές δοκιμές. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 ο Bethe ζητούσε πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών. Μετείχε στις δραστηριότητες του κινήματος Pugwash.

Ο Bethe με τον Boyce McDaniel στη σήραγγα του
Cornell Electron Storage Ring (1968).
(Cornell University Library)

Ο Bethe εργάστηκε επίσης με τη θεωρία της φυσικής στερεάς κατάστασης. Ασχολήθηκε με τη διάσπαση των επιπέδων ατομικής ενέργειας όταν ένα άτομο εισάγεται σε ένα κρύσταλλο, έκανε κάποια εργασία στη θεωρία των μετάλλων και ειδικότερα ανέπτυξε μια θεωρία για την τάξη και την διαταραχή στα κράματα.

Το 1947, ο Bethe ήταν ο πρώτος που εξήγησε την μετατόπιση Lamb στο φάσμα του υδρογόνου και έτσι έθεσε τα θεμέλια για τη σύγχρονη ανάπτυξη της κβαντικής ηλεκτροδυναμικής (QED). Αργότερα, συνεργάστηκε με μεγάλο αριθμό συνεργατών για τη διασπορά των π-μεσονίων και για την παραγωγή τους με ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Φωτογραφία του Βethe από την ταυτότητα
εισόδου στο Εργαστήριο του Λος Άλαμος,
στη διάρκεια του σχεδίου Μανχάταν.

Ο Χανς είχε μάθει για την QED από τον Fermi το 1931 όταν είχε βρεθεί στη Ρώμη. Αμέσως μετά δημοσίευσε μια ανασκόπηση στην επιθεώρηση Handbuch der Physik όπου ασχολείτο με την κβαντική θεωρία του υδρογόνου και του ηλίου. Το έργο του στην QED περιλάμβανε τον υπολογισμό του bremsstrahlung (ακτινοβολία πέδησης) με τον Walther Heitler, ίσως ένα από τα πιο σημαντικά αποτελέσματα στην QED στη δεκαετία του 1930. Αλλά μέχρι το 1947 η QED ήταν μια αμφιλεγόμενη θεωρία. Αυτό άλλαξε από τη στιγμή που ο Bethe παρακολούθησε το συνέδριο στο Shelter Island. Πλέον ήταν σε θέση να αποδείξει με επιτυχία ότι η QED θα μπορούσε να κάνει ακριβείς προβλέψεις για μεταβάσεις ηλεκτρονίων σε πραγματικά άτομα υδρογόνου. 

Σχέδιο του Η. Bethe από τον
Burton Philip Silverman (1978).
(National Portrait Gallery)

Μετά τον πόλεμο ο Χανς επέστρεψε στο Cornell, απ' όπου συνέχισε να συνεισφέρει στη φυσική όχι μόνο μέσω της άμεσης δημοσίευσης εργασιών, αλλά και μέσω της καθοδήγησης νεότερων επιστημόνων του πανεπιστημίου, κάτι που κράτησε σε όλη τη διάρκεια του επιστημονικού του βίου.

Υπήρξε σύμβουλος για ζητήματα πυρηνικών όπλων, σε πολλούς προέδρους των ΗΠΑ, από τον Χάρι Τρούμαν μέχρι τον Μπιλ Κλίντον. Ήταν ένα από τα πρώτα μέλη της Ένωσης Εμπειρογνωμόνων Επιστημόνων (UCS) που ιδρύθηκε κατά κάποιο τρόπο για να αντιταχθεί στην ανάπτυξη αντιβαλλιστικών πυραύλων (ΑΒΜ).

Ο διάσημος Freeman Dyson που υπήρξε φοιτητής του, θυμάται ότι ο Bethe πάντα προτιμούσε να τον φωνάζουν "Χανς" και ότι είχε μια ασυνήθιστη αίσθηση του χιούμορ, στοιχείο που του έδινε την άνεση να δανείζει το όνομά του σε εργασίες σαν την διάσημη(;) εργασία a,b,g (α,β,γ) ("The Origin of Chemical Elements" - "Η καταγωγή των Χημικών Στοιχείων").  

Ο Χανς σε ομιλία του στο International Conference 

on Neutron Interactions with Nucleus (Διεθνές Συνέδριο

για τις αλληλεπιδράσεις του νετρονίου με τον πυρήνα),

στο Πανεπιστήμιο Columbia (9-13 Σεπτεμβρίου 1957.

(AIP Emilio Segrè Visual Archives, Physics Today Collection)

Το 1955 η Bethe επέστρεψε στη μελέτη της θεωρίας των πυρήνων, εξετάζοντάς την από μια διαφορετική σκοπιά. Δούλεψε πάνω στη θεωρία της πυρηνικής ύλης, με σκοπό να εξηγήσει τις ιδιότητες των ατομικών πυρήνων όσον αφορά τις δυνάμεις που δρουν μεταξύ των νουκλεονίων.

Το 1967 απονεμήθηκε στον Bethe το βραβείο Νόμπελ Φυσικής "για τη συνεισφορά του στη θεωρία των πυρηνικών αντιδράσεων, ειδικά τις ανακαλύψεις του σχετικά με την παραγωγή ενέργειας στα αστέρια ".

Το 1975 αποσύρθηκε από τη διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο Cornell ως καθηγητής emeritus στην έδρα John Wendell Anderson, αλλά συνέχισε να γράφει εργασίες. Ακόμη και προς το τέλος της μακριάς ζωής του μελετούσε και έκανε υπολογισμούς για την κατάρρευση των αστεριών. Υπολογισμούς που τους έκανε με μολύβι, χαρτί και τον λογαριθμικό κανόνα, μη υποκύπτοντας στη γοητεία και ευκολία των υπολογιστών. Δημοσίευσε πάνω από 300 εργασίες.

Ο Χανς και ο Enrico Fermi στη διάρκεια του προγράμματος Μανχάταν.

Στον ελεύθερο χρόνο του ήταν φανατικός συλλέκτης γραμματοσήμων, απολάμβανε το σκι, την ορειβασία και τα ταξίδια, ειδικά με το τρένο. 

Πάνω απ' όλα, ο Bethe ήταν γνωστός για τις εμπνευσμένες γενιές φυσικών που πέρασαν από την καθοδήγησή του στο Πανεπιστήμιο Cornell. Μιλώντας στους Los Angeles Times, ο Philip Morrison, ένας από τους παλαιότερους φυσικούς στο MIT ο οποίος εργάστηκε στο Los Alamos με τον Bethe, είπε κάποτε: «Από όλους τους ανθρώπους που είναι τόσο φωτεινοί και πετυχημένοι, λίγοι είναι τόσο γλυκείς στην ιδιοσυγκρασία. Σου επισημαίνει λάθη με ένα τέτοιο τρόπο, που χαίρεσαι να έχεις την βοήθειά του".

Γενικά o Bethe θαυμάζονταν για την επιστημονική του επιτυχία, την ακεραιότητά του, τη δικαιοσύνη του και για την έντονη ανησυχία του για την πρόοδο της επιστήμης και της ανθρωπότητας, κάτι που τον έκανε να θεωρείται ως η "συνείδηση της επιστήμης".

Hans and Rose Bethe το 1995 έξω 
από το σπίτι τους στην Ithaca της Ν. Υόρκης.
(Cornell University Library)

Ο Hans Bethe πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια, στις 6 Μαρτίου 2005, όταν πλέον ήταν 99 ετών, στο σπίτι του στην Ithaca της Νέας Υόρκης.

Στη διάρκεια της πολύχρονης ζωής του τιμήθηκε από ένα πολύ μεγάλο αριθμό βραβείων και μεταλίων (Μετάλιο Henry Draper-1947, Μετάλιο Max Planck-1955, Μετάλιο Franklin-1959, Βραβείο Fermi-1961, Εθνικό Μετάλιο Επιστημών-1975, Μετάλιο Oersted-1993, Μετάλιο Bruce-2001 κλπ). 

Το Πανεπιστήμιο Cornell έδωσε το όνομα Hans Bethe Center στο κτίριο που στεγάζεται το "Συμβούλιο για έναν Ζωντανό Κόσμο", όπου ο Bethe ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου για πολλά χρόνια.

Το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Cornell 
υποδέχεται τον Χανς (μέσο πρώτης σειράς) το 2000.
(Cornell University Library)

Το όνομά του δόθηκε στον αστεροειδή 30828 που ανακαλύφθηκε το 1990. 

Η American Physical Society (Αμερικανική Ένωση Φυσικής) απονέμει το Βραβείο Hans Bethe από το 1998. Το 2016 το βραβείο δόθηκε στην Ελληνίδα φυσικό Βίκυ Καλογερά, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Northwestern του Ιλινόις των ΗΠΑ.

• Το σύνολο του έργου του Hans Bethe (1931-1995) στα αρχεία του Πανεπιστημίου Cornell.

• Η ομιλία (pdf, "Energy production in stars" - "Παραγωγή ενέργειας στ' αστέρια") του H. Α. Bethe στις 11 Δεκεμβρίου 1967, με αφορμή τη βράβευσή του με το Νόμπελ Φυσικής 1967 (αγγλικά). 

• Οι σημαντικοί σταθμοί στη ζωή του H. Α. Bethe από το American Institute of Physics (AIP). 

• Συλλογή βιβλίων που έγραψε ο H. Α. Bethe.

• Νεκρολογίες για τον H. Α. Bethe από Ιδρύματα, Εφημερίδες, Επιστήμονες κλπ.

• 158 σύντομα βίντεο με συνεντεύξεις του Η. Βethe στο Web of Stories. Αναφέρεται στη ζωή του, τις εργασίες του και τις συναντήσεις του με άλλους σημαντικούς ανθρώπους.

• Συνέντευξη της Rose Bethe στο Atomic Heritage Foundation (24 Ιουλίου 2014) (αγγλικά, 2:18:08).

• Συλλογή φωτογραφιών του H. Bethe από τις ψηφιακές συλλογές του Cornell University Library.

• 2 συνεντεύξεις του Χανς στο Oral Histories του Atomic Heritage Foundation

Πηγή: Today in Science History,  History.mcs.st-andrews,  Nobel Prize,   ThoughtCo,    Scihi.Blog,  Encyclopedia of World Biography