Σαν σήμερα ... 1969, 50 χρόνια από την εκτόξευση του διαστημοπλοίου Apollo 11, που έφερε το χνάρι του ανθρώπου στη Σελήνη.

Το λογότυπο της αποστολής Apollo 11.

Σαν σήμερα, στις 16 Ιουλίου 1969, 50 χρόνια πίσω, η NASA εκτόξευσε, με την βοήθεια ενός πυραύλου Saturn V, το διαστημόπλοιο Apollo 11 που επρόκειτο σε λίγες μέρες να φέρει τους δύο πρώτους ανθρώπους στην επιφάνεια του φυσικού δορυφόρου της Γης, στη Σελήνη.

Το πλήρωμα του διαστημοπλοίου ήταν οι Αμερικανοί αστροναύτες Neil A. Armstrong (Νηλ Άρμστρογκ) ως διοικητής της αποστολής, Michael Collins (Μάικλ Κόλινς) ως πιλότος του οχήματος διακυβέρνησης (Command and Service Module – CSM) και Edwin"Buzz" E. Aldrin Jr. (Έντουιν "Μπαζ" Όλντριν) ως πιλότος της σεληνακάτου (Lunar Module – LM). Και οι τρεις αστροναύτες είχαν από μία προηγούμενη διαστημική εμπειρία. Ο Armstrong είχε συμμετάσχει στην αποστολή του Gemini8, ο Collins σ’ αυτήν του Gemini 10 και ο Aldrin στο Gemini 12. Η αποστολή Apollo 11 θα ήταν το δεύτερο και τελευταίο διαστημικό ταξίδι για τους τρεις αστροναύτες.

Ο Neil Armstrong την περίοδο της εκπαίδευσής του
στην Αεροπορική Βάση Perrin, στο Sherman του Τέξας.

Η επιλογή του πληρώματος υπήρξε τυχαία. Ουσιαστικά, το πλήρωμα της κάθε αποστολής Apollo είχε καθοριστεί από το 1967 και το ποια αποστολή θα ήταν η πρώτη που θα πραγματοποιούσε προσελήνωση εξαρτάτο από την πορεία των δοκιμών. Σχεδόν μέχρι το τέλος δεν ήταν σίγουρο αν το εγχείρημα θα το αναλάμβανε το Apollo 11 ή το Apollo 12. Τελικά, μετά από την εμπειρία των 9 προηγούμενων πτήσεων, επανδρωμένων και μη, που ακολούθησαν την καταστροφή του Apollo1, αποφασίστηκε το Apollo 11 με το τριμελές πλήρωμά του να τολμήσει την προσεδάφιση στην επιφάνεια της Σελήνης.

Όπως συνέβαινε πάντοτε και σε αυτή την αποστολή υπήρχε αναπληρωματικό πλήρωμα για κάθε θέση ξεχωριστά. Έτσι, για την θέση του διοικητή, αναπληρωματικός ήταν ο James A. Lovell Jr., ως πιλότος του CM ο WilliamA. Anders και ως πιλότος του LM ο Fred W. Haise Jr.

Αστροναύτες του προγράμματος Apollo κάνουν διάλειμμα
για μεσημεριανό, κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους
στη Sierra Blanca του Τέξας.

Τελικά, κανείς δεν χρειάστηκε να αντικατασταθεί, αλλά όπως πάλι συνηθιζόταν, οι αναπληρωματικοί, αν δεν είχαν ήδη ταξιδέψει στο διάστημα προηγούμενα, θα αποτελούσαν τακτικό πλήρωμα σε μια από τις επόμενες αποστολές, αφού η εκπαίδευση τακτικού και αναπληρωματικού πληρώματος ήταν κοινή.  

Ας προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε σύντομα το όχημα διακυβέρνησης και τη σεληνάκατο.

Το όχημα διακυβέρνησης (CSM) του Apollo 11 ήταν το αποτέλεσμα 1800 και πλέον τροποποιήσεων από το αντίστοιχο που είχε κατασκευαστεί για την αποστολή του Apollo 1. Όλες αυτές οι τροποποιήσεις του αρχικού σχεδιασμού έγιναν σταδιακά κατά την εξέλιξη του προγράμματος με αποκλειστικό σκοπό την αύξηση της ασφάλειας των πληρωμάτων. Το αποτέλεσμα με τον τραγικό θάνατο των 3 αστροναυτών της αποστολής Apollo 1 ήταν συγκλονιστική εμπειρία για το προσωπικό της NASA και κάτι που δεν θα ήθελαν να ξαναζήσουν.

Το όχημα διακυβέρνησης (CSM 107) του Apollo 11 μεταφέρεται
από το χώρο κατασκευής του. Ψηλά πίσω διακρίνεται το
CSM 108 της αποστολής Apollo 12.

Το CSM αναπτύχθηκε και κατασκευάστηκε για τη NASA από την εταιρεία Grumman  Aircraft, ξεκινώντας από το Νοέμβριο του 1961. Αρχικά σχεδιάστηκε για να προσεδαφιστεί στη Σελήνη επάνω σε μια εξέδρα πυραύλων προσεδάφισης και στη συνέχεια να αναχωρήσει με τους τρεις αστροναύτες από το σεληνιακό έδαφος, με κατακόρυφη κίνηση. Δηλαδή, σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, δεν θα υπήρχε ξεχωριστό σεληνιακό σκάφος. Αυτό το σχέδιο σε συνδυασμό με άλλες ιδέες που υπήρχαν, οδήγησε στην απόφαση να σχεδιαστούν δύο εκδόσεις του CSM: Το Block I, που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για τις μη επανδρωμένες αποστολές και μία επανδρωμένη σε περιγήινη τροχιά, την Apollo 1, ενώ το πιο εξελιγμένο Block II σχεδιάστηκε για συνδυασμό με την ύπαρξη σεληνακάτου (LM). Μετά την τραγωδία του Apollo 1, όλες οι διορθώσεις των προβλημάτων που προκάλεσαν την πυρκαγιά εφαρμόστηκαν στο σκάφος Block II, το οποίο αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις επανδρωμένες αποστολές.

Η σεληνάκατος της αποστολής Apollo 11, Eagle.

Σχεδιαστής του σκάφους ήταν ο Maxime Faget. Μπορούσε να μεταφέρει 3 άτομα και το ταξίδι του να κρατήσει 14 μέρες. Το ωφέλιμο φορτίο που μπορούσε να μεταφέρει ήταν 1.050 χιλιόγραμμα.

Το σκάφος είχε κωνικό σχήμα και οι διαστάσεις του ήταν: διάμετρος 3,9 μέτρα, ύψος 11 μέτρα. Ο όγκος του ήταν 6.2 m³.

Πίσω από το όχημα διακυβέρνησης βρισκόταν το κυλινδρικό όχημα που περιείχε τον κύριο κινητήρα, τους σταυροειδείς κινητήρες ελιγμών και τα καύσιμά τους.

Ο Edwin Aldrin κατά την εκπαίδευσή του για EVA
(Extravehicular Activity - Δραστηριότητα εκτός Σκάφους). 

Η κατασκευή της σεληνακάτου με το όνομα "Eagle" ("Αετός") ήταν ένα τεχνολογικό θαύμα. Επικεφαλής της ομάδας σχεδίασης ήταν ο μηχανικός της εταιρείας Grumman Αerospace, Thomas J. Kelly, που κατά τη NASA ήταν "father of the Lunar Module" ("πατέρας της σεληνακάτου").
Αφού το σκάφος διακυβέρνησης θα έμπαινε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, θα απελευθερωνόταν το όχημα προσελήνωσης που θα έφτανε στην επιφάνεια με το πλήρωμα και στη συνέχεια θα επέστρεφε στο διαστημόπλοιο, όπου και θα συνδεόταν.  Σίγουρα επρόκειτο για την οικονομικότερη λύση, αφού μείωνε δραστικά τον συνολικό όγκο του διαστημοπλοίου, άρα και τις ανάγκες του σε καύσιμα.

Armstrong και Aldrin κατά την εκπαίδευσή τους για λήψη
δειγμάτων από το σεληνιακό έδαφος.

Η σεληνάκατος δεν έμοιαζε με κανένα άλλο ιπτάμενο όχημα. Για την ακρίβεια θύμιζε έντονα έντομο. Μοναδικός περιορισμός ήταν το βάρος, καθώς, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της NASA, κάθε τόνος βάρους απαιτούσε για την εκτόξευσή του τρεις τόνους καυσίμου. Έτσι, το περίβλημά του σκάφους λειάνθηκε με ειδικά οξέα για να φθάσει τελικά να έχει το πάχος πιστωτικής κάρτας! Στην επιφάνειά του συνδέθηκε με ειδικούς γυάλινους συνδετήρες ένα δεύτερο ειδικό στρώμα συνθετικού μονωτικού. Εξωτερικά υπήρχε το τελικό αλουμινένιο κέλυφος που προστάτευε το όχημα και το πλήρωμα από τους μικρομετεωρίτες. Τα δύο αυτά εξωτερικά στρώματα είχαν συνολικό πάχος μερικών χιλιοστών του εκατοστομέτρου!

Κοντινό πλάνο για τη θέση του σφυριού και της σέσουλας
στο εσωτερικό του MESA (Modularized Equipment Stowage
Assembly - Συναρμολογημένος Εξοπλισμός).

Η σεληνάκατος στην ουσία αποτελείτο από δύο τμήματα. Το κύριο σκάφος, το οποίο αποτελούσε το θαλαμίσκο του πληρώματος και έφερε τον κινητήρα ανόδου και τη βάση, η οποία έφερε τον κινητήρα καθόδου και τα τέσσερα πόδια της. Με την ολοκλήρωση της αποστολής, η βάση μετατρεπόταν ουσιαστικά σε εξέδρα εκτόξευσης του θαλαμίσκου για το σύντομο ταξίδι του μέχρι το όχημα διακυβέρνησης που θα έφερνε το πλήρωμα στη Γη.

Το όλο συγκρότημα βρισκόταν στην κορυφή του ισχυρότερου πυραύλου που είχε κατασκευαστεί μέχρι τότε, του Saturn V (Κρόνος 5). Η σχεδίαση του πυραύλου ξεκίνησε το 1959 από τον Wernher von Brown (Βέρνερ φον Μπράουν) και το επιτελείο του, δηλαδή πολύ πριν ο John Kennedy εξαγγείλει το φιλόδοξο πρόγραμμά του για την κατάκτηση της Σελήνης το 1961.

Με ύψος 111 μέτρων, όσο ένας ουρανοξύστης τριάντα και πλέον ορόφων, βάρος οκτώ χιλιάδων τόνων και μέγιστη ισχύ 32 χιλιάδων τόνων, ο Saturn V αποδείχθηκε όχι μόνο απόλυτα ικανός να φέρει εις πέρας την αποστολή του, αλλά και απόλυτα αξιόπιστος, πραγματοποιώντας το σύνολο των αποστολών του χωρίς να παρουσιάσει το παραμικρό πρόβλημα.

Πανοραμική άποψη του πύργου στήριξης και του
συγκροτήματος εκτόξευσης.

Στις 16 Ιουλίου του 1969 τα πάντα ήταν έτοιμα στο Kennedy Space Center (Διαστημικό Κέντρο Κένεντι), στο νησί  Merritt της Φλώριδας. Ο κολοσσιαίος όγκος του Saturn V ήταν στη βάση εκτόξευσης, γεμάτος κηροζίνη, υγρό οξυγόνο και υδρογόνο και στην κορυφή του, ο θάλαμος διακυβέρνησης με τους τρεις άνδρες του πληρώματος στο εσωτερικό του.

Υπολογίζεται ότι ένα εκατομμύριο θεατές παρακολουθούσαν την εκτόξευση του Apollo 11 από τις εθνικές οδούς και τις παραλίες κοντά στην τοποθεσία εκτόξευσης.

Πλήθος αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων ο Αρχηγός του Στρατού των ΗΠΑ, στρατηγός William Westmoreland (Ουίλιαμ Ουεστμόρλαντ), τέσσερα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, 19 κυβερνήτες Πολιτειών, 40 δήμαρχοι, 60 πρεσβευτές και 200 συνδιοργανωτές. Παρόντες επίσης ήταν ο (ελληνικής καταγωγής) Αμερικανός αντιπρόεδρος Spiro Agnew (Σπύρο Άγκνιου) με τον πρώην Αμερικανό πρόεδρο Lyndon B.Johnson και τη σύζυγό του Lady Bird Johnson.

Το πλήρωμα του Apollo 11 ποζάρει μπροστά στη
σεληνάκατο, στις 19 Ιουνίου 1969.
(Από αρ.) M. Collins, N. Armstrong, E. Aldrin.

Υπήρχαν περίπου 3.500 εκπρόσωποι των μέσων ενημέρωσης. Τα δύο τρίτα περίπου αυτών προέρχονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι υπόλοιπα προέρχονταν από 55 άλλες χώρες. Η εκτόξευση μεταδόθηκε ζωντανά σε 33 χώρες, με εκτιμώμενους 25 εκατομμύρια θεατές μόνο στις ΗΠΑ. Εκατομμύρια άλλοι σε όλο τον κόσμο παρακολούθησαν τα γεγονότα από ραδιοφωνικές εκπομπές. Ο Αμερικανός πρόεδρος Richard Nixon παρακολούθησε την εκτόξευση  από το γραφείο του στο Λευκό Οίκο, με τον αξιωματικό σύνδεσμο της NASA, τον αστροναύτη Frank Borman, μέλος της αποστολής Apollo 8.

Το πλήρωμα του Apollo 11 με τον Donald K. "Deke" Slayton
(Διευθυντής πτήσεων) στο παραδοσιακό πρωινό με αυγά
και μπριζόλα, την ημέρας της εκτόξευσης. 

Στο αριστερό κάθισμα του τριθέσιου θαλαμίσκου του οχήματος διακυβέρνησης που του είχε δοθεί το όνομα Columbia (Κολούμπια), στη θέση του κυβερνήτη, κάθισε ο Neil Armstrong. Δίπλα του κάθισε ο Aldrin.  Στο δεξί κάθισμα κάθισε ο Collins.

Ακριβώς στις 9.32 π.μ. τοπική ώρα (13:32:00 UTC - 16:32:00 ώρα Ελλάδος), η αντίστροφη μέτρηση έφτασε στο μηδέν και οι πανίσχυροι κινητήρες του πυραύλου έβγαλαν μία τεράστια φλόγα. Το ταξίδι άρχισε. Μέσα στο όχημα διακυβέρνησης Columbia η αίσθηση της κίνησης ήταν αρχικά ανεπαίσθητη, ενώ η θέα από τις θυρίδες του μηδαμινή λόγω του ικριώματος του πυραύλου διάσωσης που, σε περίπτωση βλάβης του πυραύλου-φορέα, θα αποσπούσε το θαλαμίσκο σώζοντας τη ζωή του πληρώματος.

Ο N. Armstrong, ο M. Collins και ο E. Aldrin
πηγαίνοντας για το χώρο εκτόξευσης.

Σε ύψος 100 χιλιομέτρων, όταν ήταν πλέον άχρηστος, ο πύραυλος διάσωσης αποσπάστηκε αποκαλύπτοντας στο πλήρωμα το βαθύ γαλανό του ουρανού. Δώδεκα λεπτά μετά την εκτόξευση, ο τρίτος και τελευταίος όροφος του γιγαντιαίου πυραύλου διέκοψε τη λειτουργία του. Έχοντας πλέον φτάσει σε απόσταση 183.2 χιλιόμετρα από την επιφάνεια, το Apollo μπήκε σε γήινη τροχιά.

Οι δύο επόμενες ώρες κύλησαν με το πλήρωμα να ελέγχει προσεκτικά όλα τα συστήματα του διαστημοπλοίου. Στη συνέχεια, ο τρίτος όροφος του Saturn V πυροδοτήθηκε για τελευταία φορά για να σπρώξει το Apollo προς τον στόχο του, το δυτικό άκρο της Θάλασσας της Ηρεμίας που μόλις διακρινόταν, λίγο πιο δεξιά από το κέντρο της Σελήνης.

Ο πύραυλος Saturn V εκτοξεύεται για να στείλει
στη Σελήνη την αποστολή του Apollo 11.

Λίγο αργότερα, το πλήρωμα αποκόλλησε το Columbia από τον πύραυλο, το περιέστρεψε και το συνέδεσε με την σεληνάκατο Eagle. Στη συνέχεια το συγκρότημα περιστρεφόμενο αργά γύρω από τον άξονά του ώστε να μοιράζεται ισομερώς η ηλιακή θερμότητα στην επιφάνειά του, συνέχισε το ταξίδι του απομακρυνόμενο συνεχώς από τη Γη. Θα χρειαζόταν περίπου 52 ώρες για να φτάσει στη Σελήνη και να μπει σε τροχιά γύρω από αυτήν, στις 19 Ιουλίου 1969.

Ο Wernher von Brown την ώρα της εκτόξευσης.

Το ...ταξίδι των 50 χρόνων για το Apollo 11 συνεχίζεται στις 20 Ιουλίου.

• Σάββατο 20 Ιουλίου 2019, το Ίδρυμα Ευγενίδου γιορτάζει την επέτειο των 50 χρόνων από την πρώτη προσσελήνωση του ανθρώπου.

• Οι εκδηλώσεις στο Smithsonian National Air and Space Museum για τα 50 χρόνια της αποστολής του Apollo 11.

• Στις 16 Ιουλίου 2019 επανεκτίθεται η διαστημική στολή του Neil Armstrong.

• Τα κύρια σημεία του προγράμματος Apollo από τη NASA, με τίτλο "Apollo Program Summary Report" (552 σελίδες, Απρίλιος 1975). 

Το εξώφυλλο του "Apollo Program Summary Report" 

• "Πρώτος άνθρωπος. Η ζωή του Νηλ Ο. Άρμστρονγκ" από τον James R. Hansen.

• 10 προτεινόμενοι τίτλοι βιβλίων για το πρόγραμμα Apollo ή την αποστολή Apollo 11  (αγγλικά).

• "Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι". Ένα βιβλίο του Διονύση Π. Σιμόπουλου από την προσωπική του εμπειρία με το διαστημικό πρόγραμμα της NASA.

Άποψη της Γης, όταν το Apollo 11 είχε μπει σε γήινη τροχιά.

• Αρχείο φωτογραφιών της NASA για τις αποστολές Apollo. Οι φωτογραφίες του κειμένου προέρχονται από αυτό το αρχείο.

• Η ταινία "Apollo 11" παραγωγής 2019, από το τηλεοπτικό κανάλι CNN, σε σκηνοθεσία Todd Douglas Miller.

• "The Project Apollo Archive" είναι ένα πολύ πλούσιο αρχειακό υλικό που δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο 1999 από τον Kipp Teague, ως συνοδευτικό υλικό της εργασίας του "Contact Light".

• Ένα συναρπαστικό βίντεο με την εκτόξευση του Apollo 11 (APOD Videos, αγγλικά, 2:00). 

Πηγή: Today in Science History,  ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ