Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2023

Μου άρεσε... το βιβλίο του κ. Θανάση Λάλα με συνεντεύξεις του Ανδρέα Παπανδρέου.

 


Πρόσφατα τέλειωσα το διάβασμα του βιβλίου του κ. Θανάση Λάλα με τίτλο: 
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ "Δεν μετανιώνω για ό,τι κι αν έζησα γι' αυτό αποφασίζω να σ' τα διηγηθώ" και υπότιτλο "Ψίθυροι από το Δωμάτιο της Εξουσίας".
Ο κ. Λάλας πολύ έξυπνα μοιράζει 50 ώρες συνεντεύξεων του Ανδρέα Παπανδρέου σε 106 σύντομα, συνήθως μέχρι 4 σελίδες, αυτοβιογραφικά διηγήματα διαλόγων, όπως ο ίδιος τα ονομάζει. Το κάθε διήγημα διαλόγου αναφέρεται κάθε φορά σ' ένα θέμα που αποκαλύπτεται από τον τίτλο του. 
Το βιβλίο περιέχει 35 ενδιαφέρουσες φωτογραφίες του Ανδρέα και της οικογένειάς του από διάφορες φάσεις της ζωής του. 
Το ενδιαφέρον με το περιεχόμενο του βιβλίου είναι ότι απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που θα ήθελε να μάθει κάποια κομμάτια από τον τρόπο σκέψης και την φιλοσοφία ζωής του Ανδρέα Παπανδρέου, είτε τον συμπαθούσε είτε όχι.
Το βιβλίο εκδόθηκε από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ σε πρώτη έκδοση τον Μάρτιο του 2023 και έχει 337 σελίδες.
Παραθέτω 3 σύντομες από τις εκατοντάδες των ερωταποκρίσεων που περιέχει το βιβλίο.

Από την σελίδα 257:
Ερώτηση: Θα μου πείτε τι ήταν αυτό που μάθατε;
Απάντηση: Η αλλαγή πρέπει πάντοτε να ξεκινάει από μια αναγέννηση πολιτιστική. Οι άνθρωποι, βάζω και τον εαυτό μου μέσα σ' αυτό το "άνθρωποι" νομίζουν ότι η λύση είναι σχεδόν πάντα οικονομική. Όμως η κουλτούρα είναι αυτή που μετατρέπει το ποσοτικό στοιχείο της ζωής σε ποιοτικό. Αυτή η αλλαγή μπορεί να κάνει τους ανθρώπους καλύτερους.

Από την σελίδα 261: 
Ερώτηση: Αν η ανθρώπινη ψυχή είχε μια μεγάλη μυστηριώδη λεωφόρο και είχατε τη δυνατότητα να τη διασχίσετε ως την άκρη της, ποιανού μυστηρίου τη λύση θα θέλατε να συναντήσετε;
Απάντηση: Του μυστηρίου που ωθεί τους ανθρώπους στο αχαλίνωτο μίσος, στον ρατσισμό και τη βία.

Από την σελίδα 324: 
Ερώτηση: Γιατί έχουμε την εξαφάνιση των προφητών;
Απάντηση: Γιατί οι ταχύτητες τώρα πια είναι ιλιγγιώδεις. Μέχρι ν' ανάψεις το φως, σβήνει μια στιγμή. Το μέλλον είναι πια έτοιμο κάθε στιγμή να ανοίξει την πόρτα του παρόντος και ακόμα πιο εύκολα να γίνει ανάμνηση. Το μόνο που μπορώ να πω για να χαρακτηρίσω την εποχή αυτών των ταχυτήτων είναι "Ζούμε το παρόν του μέλλοντός μας"! Κάπως έτσι συλλαμβάνω αυτό που μας συμβαίνει. Είμαστε πια δρομείς ταχύτητας και όχι δρομείς αντοχής! Τρέχουμε να φτάσουμε τον στόχο και ξεχνάμε να ζήσουμε, να απολαύσουμε την διαδρομή, το ταξίδι! 

Σ' ευχαριστώ Θανάση Λάλα για τις εκατοντάδες εκμυστηρεύσεις σπουδαίων ανθρώπων που μας εξασφάλισες όλα αυτά τα χρόνια, ξεκινώντας από το "περιοδικό" που τα τεύχη του κρατώ με πολύ αφοσίωση!

Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2023

Όλα τα θέματα Φυσικής Γ' Λυκείου των Πανελλαδικών Εξετάσεων (Ιούνιος 2001 - Σεπτέμβριος 2023).

                  ΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

                         Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας

Αφού πλέον ολοκληρώθηκαν οι Επαναληπτικές Πανελλαδικές Εξετάσεις της Γ' Λυκείου και οι Εξετάσεις Τέκνων Ελλήνων του Εξωτερικού για το 2023, ήρθε η ώρα για μια ακόμη φορά, να δημοσιεύσω το σύνολο των θεμάτων που έχουν δοθεί στη ΦΥΣΙΚΗ Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας (πρώην Κατεύθυνσης) της Γ' Λυκείου. 

Όπως είναι γνωστό, η ύλη που πλέον εξετάζεται από την περσινή χρονιά (2022-23) έχει αλλάξει αρκετά σε σχέση με αυτή των προηγούμενων χρόνων. Προστέθηκαν κεφάλαια (π.χ. Κύματα, Κβαντική Μηχανική) και αφαιρέθηκαν κεφάλαια ή παράγραφοι κεφαλαίων (π.χ. Ρευστά, Μηχανική στερεού σώματος κλπ). 

Έτσι, διευκρινίζω ότι η πρώτη ομάδα θεμάτων που δίνω παρακάτω αφορά μόνο εκείνα που είναι μέσα στην ύλη που εξετάζεται σήμερα

Στο τέλος της ανάρτησης έχω βάλει όλα τα υπόλοιπα θέματα που έχουν δοθεί στις εξετάσεις, αλλά αφορούν ύλη που σήμερα δεν εξετάζεται.

Κάθε χρόνο σημείωνα στο αντίστοιχο εισαγωγικό σημείωμα: "Είμαι σίγουρος ότι θα χρειαστούν στο μέλλον!". Η ζωή απέδειξε ότι αυτό ήταν σωστό. Έτσι, νομίζω ότι αυτά που σήμερα δεν είναι "χρήσιμα", στο μέλλον (μάλλον) θα χρειαστούν σε κάποιους(-ες)!

Τα θέματα είναι ταξινομημένα με χρονολογική σειρά (από τον Ιούνιο του 2001 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2023), κατά Κεφάλαιο ή τμήμα Κεφαλαίου (σύμφωνα με τη σειρά του σχολικού βιβλίου), κατά Θέμα και κατά είδος Ερώτησης. Η μορφή του αρχείου είναι word και η μορφή της γραμματοσειράς είναι Trebuchet με μέγεθος 11pt.

Τα θέματα προέρχονται από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις όλων των τύπων Λυκείων (Ημερήσια ή Εσπερινά), από το σύνολο των εξετάσεων (κανονικές, επαναληπτικές, ελληνοπαίδων εξωτερικού-ομογενείς) και απευθύνονται στους μαθητές που θέλουν να κάνουν πρακτική εξάσκηση με μια μεγάλη ποικιλία τέτοιων θεμάτων, όπως και στους (στις) συναδέλφους καθηγητές που θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν στη διδασκαλία τους. 

Σε όποια χρονιά δεν εμφανίζονται θέματα για τα Εσπερινά Λύκεια ή για τις Εξετάσεις των Ελληνοπαίδων Εξωτερικού (Ομογενείς), σημαίνει ότι έχουν δοθεί τα ίδια με τα Ημερήσια.

Μια σειρά θεμάτων του 2016 που έχουν τον χαρακτηρισμό "παλαιό σύστημα" αφορά τους υποψηφίους του 2016 που έγραψαν εξετάσεις με την παλαιότερη εξεταστέα ύλη. Το ίδιο ισχύει για θέματα του 2020.

Από το 2020 δημοσιεύω και τα θέματα του Ηλεκτρομαγνητισμού, κεφάλαιο που εξετάστηκε για πρώτη φορά ως ύλη της Γ' Λυκείου, στην εξεταστική περίοδο του Ιουνίου 2020. Από φέτος τα θέματα αυτής της ενότητας τα έχω χωρίσει σε δύο μέρη (Μαγνητικό Πεδίο και Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή-Εναλλασσόμενο Ρεύμα). Στην ίδια ενότητα (Ηλεκτρομαγνητισμός) μπορείτε ακόμη να βρείτε τα σχετικά θέματα που είχαν δοθεί στις Πανελλαδικές Εξετάσεις της Β' Λυκείου (Γεν. Παιδείας και Κατεύθυνσης) την περίοδο 2000 - 2004 χωρισμένα και αυτά σε δύο μέρη. Η ύλη αυτή πλέον εξετάζεται στη Γ' Λυκείου.

Οι αναρτήσεις είναι αποθηκευμένες στους ιστότοπους Dropbox και Google Drive. Σε κάθε ανάρτηση η πρώτη παραπομπή (ΕΔΩ) σας οδηγεί στο Dropbox και η δεύτερη στο Google Drive.

Η χρήση του υλικού προφανώς δεν είναι για εμπορική εκμετάλλευση. 

Θέματα από την ύλη που εξετάζεται

Για τις Κρούσεις  (41 σελίδες) πατήστε  ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τη Μηχανική Στερεού Σώματος  (24 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τις Μηχανικές Ταλαντώσεις  (45 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τα Μηχανικά Κύματα  (42 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για το Μαγνητικό Πεδίο Γ' Λυκείου  (11 σελίδες)   πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για την Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή-Εναλλασσόμενο Ρεύμα Γ' Λυκείου (20 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Για τον Ηλεκτρομαγνητισμό Β' Λυκείου (25 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Για τα Ηλεκτρομαγνητικά Κύματα  (13 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για την Κβαντομηχανική  (6 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Παρακάτω μπορείτε να βρείτε τα επιπλέον θέματα που έχουν δοθεί στις Πανελλαδικές Εξετάσεις από τον Ιούνιο του 2001 μέχρι και τον Ιούνιο του 2023, που αντιστοιχούν σε ύλη που σήμερα δεν διδάσκεται.

Για τις Μηχανικές Ταλαντώσεις  (55 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τις Ηλεκτρικές Ταλαντώσεις  (18 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τα Μηχανικά Κύματα  (39 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τα Ηλεκτρομαγνητικά Κύματα  (23 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τη Μηχανική των Ρευστών  (20 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ  ή  ΕΔΩ.

Για τη Μηχανική Στερεού Σώματος  (112 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για το Φαινόμενο Doppler  (15 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ    ή   ΕΔΩ.

Για τον Ηλεκτρομαγνητισμό Γ' Λυκείου (24 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Για τον Ηλεκτρομαγνητισμό Β' Λυκείου (17 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.


Μπορείτε να κατεβάσετε το τυπολόγιο που σήμερα πλέον δίνεται στις εξετάσεις από  ΕΔΩ.


Πώς θα κατεβάσετε ένα αρχείο στον υπολογιστή σας.

Αριστερό κλικ στη λέξη "ΕΔΩ" (που αντιστοιχεί στο αρχείο που θέλετε). Θα μεταφερθείτε στον ιστότοπο του Dropbox ή του Google Drive (όπου είναι αποθηκευμένα τα αρχεία).

Αριστερό κλικ στην λέξη "download", για το Dropbox.

Αριστερό κλικ στην λέξη "Αρχείο" και μετά αριστερό κλικ στη λέξη "Λήψεις", για το Google Drive. 

Το αρχείο κατεβαίνει στο Φάκελο ΛΗΨΕΙΣ του υπολογιστή σας (ή όπου αλλού έχετε ορίσει να κάνετε λήψη των αρχείων). 

Αποθηκεύστε το αρχείο σε όποιο Φάκελο του υπολογιστή σάς εξυπηρετεί.

Εύχομαι σε όλους και όλες να έχετε μια γόνιμη και παραγωγική σχολική χρονιά.

Τρίτη 27 Ιουνίου 2023

Όλα τα Θέματα Φυσικής από τις Παγκύπριες Εξετάσεις (2006 - 2023).

 

Ήδη συμπληρώθηκαν 18 χρόνια που η Επιτροπή Εξετάσεων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας οργανώνει τις εξετάσεις της με αυτό το σύστημα. 

Στην ανάρτηση θα βρείτε όλα τα θέματα που έχουν δοθεί στη ΦΥΣΙΚΗ Κατεύθυνσης της Γ' Λυκείου και στη ΦΥΣΙΚΗ Τ.Σ. (Τεχνικές Σχολές - Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση) της Κύπρου.

Τα θέματα είναι ταξινομημένα κατά θεματική ενότητα και χρονολογική σειρά, από το 2006 ως το 2023. Είναι γραμμένα με κείμενο word για να μπορεί ο(η) χρήστης να τα επεξεργαστεί εύκολα και εκτείνονται σε 332 σελίδες συνολικά.

Οι συνάδελφοι καθηγητές και οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα αυτά τα αρχεία στη μελέτη και στη διδασκαλία τους. 
Δεν επιτρέπεται η χρήση αυτών για εμπορική εκμετάλλευση. 

Τα πρωτότυπα θέματα με τις λύσεις τους μπορείτε να τα βρείτε  ΕΔΩ.

Οι αναρτήσεις είναι αποθηκευμένες στους ιστότοπους Dropbox και Google Drive. Σε κάθε ανάρτηση η πρώτη παραπομπή (ΕΔΩ) σας στέλνει στο Dropbox και η δεύτερη στο Google Drive.

Μπορείτε να κατεβάσετε τα θέματα που αντιστοιχούν σε ύλη από
  •   Απλό Εκκρεμές  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (24 σελίδες)
  •   Ορμή και Κρούσεις  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (17 σελίδες)
  •   Μηχανική Στερεού Σώματος  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (34 σελίδες)
  •   Μηχανικές Ταλαντώσεις  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (73 σελίδες)
  •   Κυματική  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (97 σελίδες)  
  •   Ηλεκτρομαγνητισμό  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (83 σελίδες)
  •   Ατομική Φυσική  ΕΔΩ   ή  ΕΔΩ  (4 σελίδες)  (Εκτός ύλης πλέον)
Μπορείτε να βρείτε το απαραίτητο τυπολόγιο για τη Φυσική Κατεύθυνσης (3 σελίδες)  ΕΔΩ  ή  ΕΔΩ  και για τη Φυσική ΤΣ  (2 σελίδες)  ΕΔΩ  ή  ΕΔΩ.

Πώς θα κατεβάσετε ένα αρχείο στον υπολογιστή σας.

Αριστερό κλικ στη λέξη "ΕΔΩ" (που αντιστοιχεί στο αρχείο που θέλετε). Θα μεταφερθείτε στον ιστότοπο του Dropbox ή του Google Drive (όπου είναι αποθηκευμένα τα αρχεία).

Αριστερό κλικ στην λέξη "download", για το Dropbox.

Αριστερό κλικ στην λέξη "Αρχείο" και μετά αριστερό κλικ στη λέξη "Λήψεις", για το Google Drive. 

Το αρχείο κατεβαίνει στο Φάκελο ΛΗΨΕΙΣ του υπολογιστή σας (ή όπου αλλού έχετε ορίσει να κάνετε λήψη των αρχείων). 

Αποθηκεύστε το αρχείο σε όποιο Φάκελο του υπολογιστή σάς εξυπηρετεί.

Σάββατο 24 Ιουνίου 2023

Σαν σήμερα... 1883, γεννήθηκε ο νομπελίστας φυσικός Victor Franz Hess.


Victor Franz Hess
(Από το Αρχείο του Πανεπιστημίου της Βιέννης - Foto Zvacek Wien)

Σαν σήμερα, στις 24 Ιουνίου 1883, γεννήθηκε ο Victor Franz Hess (Βίκτορ Φραντς Ες) στο Κάστρο Waldstein, κοντά στο Peggau, στην επαρχία Steiermark της νοτιοανατολικής Αυστρίας. Ο Βίκτορ Ες ήταν αυτός που ανακάλυψε τις κοσμικές ακτίνες

Γονείς του ήταν ο Vinzenz Hess, που εργαζόταν ως βασιλικός δασοφύλακας στην υπηρεσία του πρίγκηπα Louis του Öttingen-Wallerstein και η Serafine Edle von Grossbauer-Waldstätt.

Ο Βίκτορ φοίτησε στο Γυμνάσιο του Γκρατς (Graz Gymnasium) από το 1893 μέχρι το 1901, όταν και αποφοίτησε. Από το 1901 έως το 1905 φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς. Το 1906 έλαβε το διδακτορικό του από το ίδιο πανεπιστήμιο με επιβλέποντα τον Καθηγητή Leopold von Pfaundler.

Ο Βίκτορ Ες (πίσω δεξιά) στη Βιέννη όπου είχε προσληφθεί
 ως Βοηθός με συναδέλφους φυσικούς.
(18 Μαρτίου 1907, στο 2ο Ινστιτούτο Φυσικής)

Σκοπεύοντας να κάνει μεταδιδακτορική εργασία στην Οπτική, ο Ες κανόνισε να σπουδάσει υπό τον καθηγητή Paul Drude (Πάουλ Ντρούντε) στο Βερολίνο. Αλλά ο Ντρούντε αυτοκτόνησε λίγες εβδομάδες πριν ο Ες γίνει φοιτητής του κι έτσι ο Ες πήγε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης μετά από πρόσκληση του καθηγητή Franz Exner. Για μικρό διάστημα εργάστηκε στο Physical Institute (Φυσικό Ινστιτούτο) της Βιέννης, όπου ο καθηγητής Egon von Schweidler τον μύησε σε πρόσφατες ανακαλύψεις στον τομέα της ραδιενέργειας και του ατμοσφαιρικού ηλεκτρισμού.

Ο Βίκτορ Ες στο γραφείο του στο Ινστιτούτο Ραδίου, το 1916.

Το 1907 και το 1908 εργάστηκε στο Ορυκτολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το 1910 έλαβε διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης.

Από το 1910 μέχρι το 1920 εργάστηκε ως βοηθός του Stefan Meyer (Στέφαν Μέγερ) στο Ινστιτούτο Έρευνας για το Ράδιο (Institute for Radium Research - IRR), της Ακαδημίας Επιστημών της Βιέννης.

Το Ινστιτούτο Έρευνας για το Ράδιο στη Βιέννη, το 1910.

Μεταξύ του 1911 και του 1913, ο Ες θεμελίωσε την εργασία που το 1936 του χάρισε το Νόμπελ Φυσικής. Η εργασία αυτή ήταν σχετική με την μέτρηση της ιοντίζουσας ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα. Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες έκαναν την υπόθεση ότι η ακτινοβολία αυτή θα μειωνόταν όσο θα απομακρυνόμασταν από την επιφάνεια της Γης, αφού τότε θεωρούσαν τη Γη σαν πηγή της ακτινοβολίας. Τα ηλεκτροσκόπια που είχαν χρησιμοποιηθεί παλαιότερα έδιναν μια κατά προσέγγιση μέτρηση της ακτινοβολίας και έδειχναν ότι σε μεγαλύτερο υψόμετρο στην ατμόσφαιρα το επίπεδο της ακτινοβολίας θα μπορούσε να είναι υψηλότερο από αυτό στο έδαφος. Το 1910 ο Ιησουίτης ιερέας Theodore Wulf μέτρησε την ιοντίζουσα ακτινοβολία στη βάση και στην κορυφή του Πύργου του Άιφελ, περίπου στα 300 μέτρα ύψος. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι υπήρχε περισσότερη ακτινοβολία στην κορυφή απ' ότι στη βάση, κάτι περίεργο, αν η πηγή βρισκόταν στο έδαφος.

Ο Βίκτορ Ες (μπροστά δεξιά) με τον Wilhelm Hoffory, πλοηγό του αερόστατου, πριν να σηκωθούν για να κάνουν μετρήσεις στην ατμόσφαιρα. Κοντά στη Βιέννη το 1911/12. Η πιτσιρικαρία δείχνει ...σοβαρή μπροστά στο φακό. 

Διαβάζοντας τα αποτελέσματα των προηγούμενων πειραμάτων ο Ες έκανε την υπόθεση για το αν η πηγή του ιοντισμού μπορούσε να βρίσκεται στον ουρανό και όχι στο έδαφος. Πριν πάρει το ρίσκο να κάνει ο ίδιος μετρήσεις μεταφέροντας τον εξοπλισμό του ψηλά στην ατμόσφαιρα με την βοήθεια ενός αερόστατου, προσπάθησε να βελτιώσει σημαντικά την ακρίβεια του εξοπλισμού που θα χρησιμοποιούσε στις μετρήσεις του. Προσδιόρισε το ύψος στο οποίο η ακτινοβολία εδάφους θα σταματούσε να παράγει ιοντισμό (περίπου στα 500 μέτρα) και σχεδίασε όργανα που δεν θα καταστρέφονταν από τις θερμοκρασίες και τις αλλαγές πίεσης.

Από το 1911 μέχρι το 1913 έκανε 10 πτήσεις με αερόστατο, οι μισές τη νύχτα (δύο το 1911, επτά το 1912 και μία το 1913) μετρώντας συστηματικά την ακτινοβολία μέχρι υψόμετρο 5,3 χιλιόμετρα. Οι μετρήσεις του έδειξαν ότι ο ιοντισμός σύντομα σταματούσε να μειώνεται με το ύψος και άρχιζε να αυξάνεται γρήγορα, έτσι ώστε σε ύψος μερικών χιλιομέτρων ήταν πολλές φορές μεγαλύτερος από ό,τι στην επιφάνεια της γης. Από αυτό συμπέρανε ότι "μια ακτινοβολία πολύ υψηλής διεισδυτικής ισχύος εισέρχεται στην ατμόσφαιρά μας από ψηλά".

Ο Ες με τα εγγόνια του (από τον γιο της πρώτης του συζύγου)
Arthur (αριστερά) και Bill Breisky, στη Βαλτιμόρη, το 1940.

Μετά από μια άνοδο με αερόστατο, κατά τη διάρκεια μιας σχεδόν ολικής έκλειψης του ήλιου στις 12 Απριλίου 1912, ο Ες κατέληξε παραπέρα στο συμπέρασμα ότι, δεδομένου ότι ο ιοντισμός δεν μειώθηκε κατά τη διάρκεια της έκλειψης, ο ήλιος δεν θα μπορούσε ο ίδιος να είναι η κύρια πηγή ακτινοβολίας. Η θεωρία του Ες για τις ακτίνες από το διάστημα δεν έτυχε γενικής αποδοχής την εποχή που την πρότεινε, αλλά η αυξημένη έρευνα μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο υποστήριξε την άποψη του Ες. Το αποτέλεσμα της σχολαστικής εργασίας του Ες δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Βιεννέζικης Ακαδημίας Επιστημών. Από τις μετρήσεις έβγαινε το συμπέρασμα ότι το επίπεδο ακτινοβολίας μειωνόταν σε υψόμετρο περίπου 1 χιλιόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά πάνω από αυτό το επίπεδο αυξανόταν σημαντικά, με την ανιχνευόμενη ακτινοβολία να γίνεται περίπου διπλάσια από αυτή στο επίπεδο της θάλασσας, σε ύψος 5 χιλιομέτρων. Το συμπέρασμα αυτής της εργασίας του ήταν ότι υπήρχε κάποια ακτινοβολία που εισερχόταν στη γήινη ατμόσφαιρα προερχόμενη από το διάστημα. 

Ο Βίκτορ Ες με τον φίλο του χημικό Georg von Hevesy
το 1916 στη Βιέννη. Οι διώξεις των ναζί ανάγκασαν 
και τους δύο σ' εξορία. Και οι δύο πήραν Βραβείο Νόμπελ.

Το 1919 ο Ες πήρε το βραβείο Lieben για την ανακάλυψη της "ultra-radiation" ("υπερακτινοβολίας") αυτή που αργότερα ονομάστηκε "κοσμική ακτινοβολία". Τον επόμενο χρόνο έγινε έκτακτος Καθηγητής Πειραματικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς.

Το 1920 ο Βίκτορ Ες παντρεύτηκε την Marie Bertha Warner Breisky. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά, αλλά η σύζυγος του Ες είχε ένα γιο από τον πρώτο της γάμο με τον Artur Breisky. O Artur Breisky είχε πεθάνει το 1918. 

Το 1921 ο Ες, αφού έλαβε άδεια από το IRR, ταξίδεψε στις ΗΠΑ, όπου εργάστηκε στην United States Radium Corporation, στο Orange του Νιου Τζέρσεϋ. Εκεί πήρε τη θέση του Διευθυντή στο Ερευνητικό Εργαστήριο που δημιούργησε ο ίδιος. Την ίδια περίοδο εργάστηκε και ως Σύμβουλος Φυσικός για το Υπουργείο Εσωτερικών των ΗΠΑ στην US Bureau of Mines (Υπηρεσία Ορυχείων των ΗΠ), στην πρωτεύουσα Ουάσιγκτον.

Το Αστεροσκοπείο Victor Franz Hess στο όρος Hafelekar, σήμερα.

Το 1923 επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς όπου το 1925 τοποθετήθηκε ως τακτικός Καθηγητής Πειραματικής Φυσικής.

Το 1925 ο Robert Millikan (Ρόμπερτ Μίλικαν) επιβεβαίωσε την ανακάλυψη του Ες και ήταν αυτός που έδωσε στην ακτινοβολία το όνομα "cosmic rays" ("κοσμικές ακτίνες").

Το 1931 ο Ες δέχτηκε θέση ως Καθηγητής και Διευθυντής του Ινστιτούτου Ακτινολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ. Την περίοδο αυτή, με βοήθεια από το Ινστιτούτο Ροκφέλερ και από την Emergency Society for German Sciences (Ένωση Έκτακτης Ανάγκης για τις Γερμανικές Επιστήμες) δημιούργησε Παρατηρητήριο στο όρος Hafelekar (υψόμετρο 2300 μέτρα), κοντά στο Ίνσμπρουκ. Αυτός ήταν ο πρώτος Σταθμός που λειτούργησε για την παρατήρηση και μελέτη των κοσμικών ακτίνων σε μεγάλο ύψος.

Στο βιβλίο του "Terrestrial Magnetism and Atmospheric Electricity" ("Γήινος Μαγνητισμός και Ατμοσφαιρικός Ηλεκτρισμός") (1932, σελ. 399) γράφει ο Ες για τη δημιουργία του Παρατηρητηρίου στο όρος Hafelekar: 

"Όταν το 1931 διορίστηκα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ, μια πόλη περιτριγυρισμένη από ψηλά βουνά, σχεδίασα αμέσως να αναγείρω ένα μικρό παρατηρητήριο για τη μόνιμη καταγραφή της κοσμικής υπερδιεισδυτικής ακτινοβολίας στην κορυφή του Hafelekar (2300 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας), ένα βουνό στο οποίο μπορεί κανείς να φτάσει με αιωρούμενο καλωδιακό σιδηρόδρομο από το Ίνσμπρουκ σε σαράντα λεπτά καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Θεώρησα αυτό το βουνό προτιμότερο από το Sonnblick (3100 μέτρα) παρά το μικρότερο ύψος του, αφού το τελευταίο, όπου οι συνεργάτες μου, O. Mathias και R. Steinmaurer, είχαν εργαστεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1927 και του 1929, δεν είναι πάντα προσβάσιμο σε άλλες εποχές. Με την ευγενική βοήθεια του δημάρχου και άλλων αξιωματούχων της πόλης του Ίνσμπρουκ, καθώς και της διοίκησης του Nordkettenbahn (σημ. σιδηρόδρομος της περιοχής), κατάφερα να ιδρύσω αυτό το μικρό παρατηρητήριο στο Hafelekar, που ονομάζεται "Station fuer Ultrastrahlungsforschung" ("Σταθμός έρευνας Υπερακτινοβολίας"), το καλοκαίρι του 1931."

Ο Βίκτορ Ες μπροστά στο Παρατηρητήριο του Hafelekar,
την επόμενη μέρα της ανακοίνωσης ότι κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ.

Από τη δεκαετία του 1930, ο ερευνητικός σταθμός στέγασε όργανα για τη μελέτη των κοσμικών ακτίνων, που χρησιμοποίησε ο ιδρυτής του Βίκτορ Ες. Η εγκατάσταση βοήθησε επίσης άλλους επιστήμονες να κάνουν πρωτοποριακές ανακαλύψεις. Σε φωτογραφικές πλάκες που εκτέθηκαν στο παρατηρητήριο, η Marietta Blau και η Hertha Wambacher έγιναν οι πρώτες που παρατήρησαν πυρηνική αποσύνθεση που προκλήθηκε από κοσμικές ακτίνες το 1937.

Στη δεκαετία του 1960 και του 1970, εγκαταστάθηκαν ένας μετρητής νετρονίων και ανιχνευτές μιονίων. Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να μετρήσουν μεμονωμένα δύο τύπους σωματιδίων στις κοσμικές ακτίνες και να κάνουν μερικές σημαντικές ανακαλύψεις. Ο Rudolf Steinmaurer, συνάδελφος του Ες, έπαιξε ηγετικό ρόλο. 

Σήμερα, το Αστεροσκοπείο έχει αναγνωριστεί ως μια ιστορική τοποθεσία από την European Physical Society (Ευρωπαϊκή Φυσική Εταιρεία).

Το όργανο που φαίνεται στη φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε την δεκαετία
του '30 για την μελέτη των κοσμικών ακτίνων στο Αστεροσκοπείο του όρους
 Hafelekar. Σήμερα εκτίθεται ακόμη εκεί.

Το 1932 ο Carl Anderson (Καρλ Άντερσον) ανακάλυψε το ποζιτρόνιο (ή αντιηλεκτρόνιο) που ήταν μια επαναστατική ανακάλυψη, αφού το ποζιτρόνιο έγινε το πρώτο γνωστό σωματίδιο της αντιύλης, αλλά και το πρώτο γνωστό θετικά φορτισμένο σωματίδιο εκτός από το μέχρι τότε γνωστό πρωτόνιο. Εκείνη την εποχή ο Άντερσον με τον Μίλικαν προσπαθούσαν ν' ανακαλύψουν τη φύση των κοσμικών ακτίνων και η ανακάλυψη του ποζιτρονίου ήταν τυχαία. 

Το 1932 ο Ες βραβεύτηκε με το Abbe Memorial Prize και το Μετάλιο Abbe από το Ινστιτούτο Carl Zeiss της Ιένα.

Τον Μάρτιο του 1933 ο Patrick Blackett (Πάτρικ Μπλάκετ) και ο Giuseppe Occhialini (Τζουζέπε Οκιαλίνι) εργαζόμενοι ανεξάρτητα στο Cavendish Laboratory του Cambridge παρατήρησαν σε φωτογραφίες που είχαν πάρει σε θάλαμο Wilson, ότι όταν αλληλεπιδρούσε ακτινοβολία γ με ατομικό πυρήνα ευρισκόμενο σε ισχυρό ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, μπορούσε να δημιουργήσει ένα ζεύγος ποζιτρονίου - ηλεκτρονίου. Επίσης αναγνώρισαν, κάτι που δεν είχε κάνει ο Άντερσον μέχρι εκείνη τη στιγμή, ότι το ποζιτρόνιο που είχε ανακαλύψει ήταν το ίδιο σωματίδιο με αυτό που είχε προβλεφθεί από τον Paul Dirac (Πολ Ντιράκ) το 1928.

Μ' αυτή την σημείωση στο Βιβλίο Επισκεπτών, ο Ες αποχαιρέτησε το 
Παρατηρητήριο στο όρος Hafelekar, πριν φύγει για τις ΗΠΑ (9 Αυγούστου 1938).
Καταλήγει γράφοντας: "Στο επανιδείν! Για πόσο άραγε;"  

Στα μέσα της δεκαετίας του '30 ο Ες είχε μια χειρουργική επέμβαση κατά την οποία του αφαιρέθηκε μια φωνητική χορδή. Από τότε αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ομιλία του να είναι ψιθυριστή.

Το 1936, ο Βίκτωρ Ες μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής με τον Καρλ Άντερσον. Ο Ες "για την ανακάλυψη της κοσμικής ακτινοβολίας" και ο Άντερσον "για την ανακάλυψη του ποζιτρονίου".

Την ίδια χρονιά (1936), ο Άντερσον μαζί με τον πρώτο διδακτορικό φοιτητή του Seth Neddermeyer (Σεθ Νεντερμάγερ) έκαναν μία ακόμη σημαντική ανακάλυψη. Μελετώντας τις κοσμικές ακτίνες διαπίστωσαν την ύπαρξη φορτισμένων σωματιδίων με μάζα το 1/10 περίπου της μάζας ενός πρωτονίου. Ο Άντερσον ονόμασε αυτά τα σωματίδια μεσοτρόνια (mesotrons), που αργότερα απλουστεύθηκε σε μεσόνια (mesons). Τότε νόμισε, ότι τα σωματίδια ήταν αυτά που είχαν προβλεφθεί δύο χρόνια νωρίτερα από τον Hideki Yukawa (Χιντέκι Γιουκάβα). Αργότερα διαπιστώθηκε ότι τα σωματίδια που είχε ανακαλύψει ο Άντερσον ήταν τα μ μεσόνια (ή μιόνια), ενώ τα μεσόνια του Γιουκάβα ήταν τα π μεσόνια (ή πιόνια) που ανακάλυψε ο Cecil Frank Powell (Σέσιλ Φρανκ Πάουελ) το 1946. 

Ο Βίκτορ Ες παίρνει το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής από τον
Βασιλιά της Σουηδίας Gustav V (10 Δεκεμβρίου 1936).

Εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό, ότι ο Ες με την ανακάλυψη των κοσμικών ακτίνων βοήθησε στην  παραπέρα ανακάλυψη των παραπάνω και πολλών ακόμη άλλων υποατομικών σωματιδίων. 

Το μιόνιο ήταν το πρώτο από ένα μακρύ κατάλογο υποατομικών σωματιδίων των οποίων η ανακάλυψη στην αρχή προκάλεσε σύγχυση στους θεωρητικούς φυσικούς, επειδή δυσκολεύονταν να εντάξουν το μεγάλο πλήθος τους μέσα σε κάποιο εννοιολογικό σχέδιο.

Μάλιστα, ο Willis Lamb (Γουίλις Λαμπ), στην ομιλία που έδωσε το 1955 κατά την απονομή του Νόμπελ Φυσικής σ' αυτόν, είπε χαρακτηριστικά, αστειευόμενος: "(παλαιότερα) όποιος έβρισκε ένα νέο στοιχειώδες σωματίδιο έπαιρνε ως ανταμοιβή ένα βραβείο Νόμπελ, τώρα μια τέτοια ανακάλυψη θα έπρεπε να τιμωρείται με πρόστιμο 10.000 δολαρίων"!

Το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής που απονεμήθηκε στον Βίκτορ Φραντς Ες.

Το 1937 ο Ες επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς ως Καθηγητής Φυσικής και Διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής. Όμως, δύο μήνες μετά τη γερμανική προσάρτηση της Αυστρίας (Anschluss) τον Μάρτιο του 1938, ο Ες απολύθηκε από τη θέση του. Το γεγονός αυτό έσπρωξε τον Ες και τη σύζυγό του που ήταν εβραϊκής καταγωγής, στην απόφαση να μετακομίσουν στις ΗΠΑ, για να αποφύγουν τις παραπέρα διώξεις των ναζί. Το 1940 η Ακαδημία Επιστημών της Αυστρίας απέβαλε τον Ες από την Ακαδημία. Το 1945 η Ακαδημία έδωσε και πάλι την ιδιότητα του μέλους στον Ες. Το 2013, σε μελέτη η οποία έγινε από ιστορικούς, αποκαλύφθηκε από το περιοδικό Profil πως 21 επιστήμονες, μεταξύ των οποίων τρεις νομπελίστες, ο νομπελίστας της Χημείας Ρίχαρντ Βιλστέτερ και οι νομπελίστες της Φυσικής Βίκτορ Φραντς Ες και Έρβιν Σρέντιγκερ, είχαν αποκλεισθεί από την Ακαδημία Επιστημών της Αυστρίας που αριθμούσε τότε 53 μέλη, γιατί είχαν κάποια εβραϊκή σχέση. Έτσι, το 1939 η Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών μπορούσε να δηλώνει "απαλλαγμένη από Εβραίους" ("γιουντενράιν"). 

Την χρονιά που ο Βίκτορ Ες έφτασε στις ΗΠΑ, το Πανεπιστήμιο Fordham στη Ν. Υόρκη του πρόσφερε θέση Καθηγητή Φυσικής. Το 1944 ο Ες έλαβε την Αμερικάνικη υπηκοότητα.

Ο Βίκτορ Ες κάνει μάθημα στους φοιτητές του στο Πανεπιστήμιο Forham.

Σε ένα τεύχος του 1947 του αμερικανικού περιοδικού "Journal of Roentgenology and Radium Therapy", οι Ες και William T. McNiff ανέφεραν ότι είχαν επεξεργαστεί "μια ολοκληρωμένη μέθοδο ακτίνων γ" με την οποία θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν μικρές ποσότητες Ραδίου στο ανθρώπινο σώμα. Αυτή η νέα διαδικασία κατέστησε δυνατή την ανίχνευση δηλητηρίασης από Ράδιο πριν φτάσει σε κρίσιμο στάδιο. Το 1948 ο Ες επισκέφθηκε την Ευρώπη και ήταν επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ.

Δύο χρόνια αργότερα, κατόπιν αιτήματος του δημάρχου William O' Dwyer της Νέας Υόρκης, ο Ες μαζί με άλλους πέντε επιστήμονες διερεύνησαν τη δυνατότητα τεχνητής παραγωγής βροχής στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, η οποία εκείνη την εποχή υπέφερε από σοβαρή ξηρασία. Ένα άλλο έργο με το οποίο ασχολήθηκε το 1950 ήταν μια μελέτη της Πολεμικής Αεροπορίας των Ηνωμένων Πολιτειών για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων από τις δοκιμές της ατομικής βόμβας όσον αφορά την ύπαρξη ραδιενεργού νέφους. Η μελέτη ολοκληρώθηκε το 1955 και διαπίστωνε ότι από τις δοκιμές υπήρχαν ίχνη τεχνητής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα. 

Ο Βίκτορ Ες στο εργαστήριό του στο Πανεπιστήμιο Fordham, το 1940.

Στις 2 Απριλίου 1955, η σύζυγός του Bertha πέθανε από καρκίνο. 

Στις 13 Δεκεμβρίου 1955 ο Ες παντρεύτηκε την Elizabeth M. Hoenke, που ήταν η γυναίκα που φρόντιζε την πρώτη σύζυγό του στα τελευταία χρόνια της ζωής της.

Ο Βίκτορ Ες ήταν πιστός Καθολικός Χριστιανός. Το 1946 δημοσίευσε στο Κυριακάτικο περιοδικό "The American Weekly" το άρθρο του "My Faith" ("Η Πίστη μου") όπου παρουσίασε τις απόψεις του για τη σχέση Επιστήμης και Θρησκείας. Το άρθρο ξεκινούσε με το ερώτημα: "Μπορεί ένας καλός επιστήμονας να πιστεύει στο Θεό;". Αφού έδινε αμέσως θετική απάντηση, στη συνέχεια εξηγούσε γιατί πιστεύει στο Θεό. Υπήρξε διακεκριμένο μέλος της Pontifical Academy of Science (Παπική Ακαδημία Επιστημών) στη Ρώμη.

Το 1958 αποσύρθηκε από το Πανεπιστήμιο Fordham. Την ίδια χρονιά το Πανεπιστήμιο Fordham απένειμε στον Ες την υψηλότερη τιμή του, το διάσημο μετάλλιο Insignis, το οποίο απονέμεται σε "καθολικούς ηγέτες για εξαιρετική διάκριση στην υπηρεσία του Θεού". 

Κατά την ανακήρυξη του Ες σε επίτιμο διδάκτορα Φιλοσοφίας
από το Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ, το 1958.

Στις 21 Ιουνίου 1958 το Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ ανακήρυξε τον Βίκτορ Ες επίτιμο διδάκτορα Φιλοσοφίας. Την ίδια περίοδο ο Βίκτορ Ες πραγματοποίησε την τελευταία επίσκεψή του στο Παρατηρητήριο του όρους Hafelekar.

Ο Βίκτορ Φραντς Ες πέθανε στις 17 Δεκεμβρίου 1964 σε ηλικία 81 ετών, στο Mount Vernon της Νέας Υόρκης, από τη νόσο του Πάρκινσον.

Ο κρατήρας Hess στη Σελήνη.

Στη διάρκεια της ζωής του ο Ες δημοσίευσε πολλές εργασίες και βιβλία, όπως: 
"Die Wärmeproduktion des Radiums" ("Η παραγωγή θερμότητας του Ραδίου"), 1912,
"Konvektionserscheinungen in ionisierten Gasen-Ionenwind" ("Φαινόμενα μεταφοράς σε ιονισμένα αέρια-ιοντικό άνεμο"), 1919-1920,
"The measurement of gamma rays" ("Η μέτρηση των ακτίνων γ"), 1916 (μαζί με τον R.W. Lawson), 

To εξώφυλλο του βιβλίου του Ες με τίτλο:
"Die Elektrische Leitfähigkeit Der Atmosphäre Und Ihre Ursachen"

"Die Elektrische Leitfähigkeit Der Atmosphäre Und Ihre Ursachen" ("Η ηλεκτρική αγωγιμότητα της ατμόσφαιρας και οι αιτίες της"), 1926,
"Lebensdauer der Ionen in der Atmosphäre" ("Διάρκεια ζωής των ιόντων στην ατμόσφαιρα"), 1927-28, κλπ.

Προς τιμή του Ες, ένας κρατήρας στο νότιο ημισφαίριο της αθέατης πλευράς της Σελήνης έχει πάρει το όνομά του.
  • Η ομιλία του Βίκτορ Ες για το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής, στις 12 Δεκεμβρίου 1936.
  • Η παρουσίαση του Βίκτορ Ες κατά την απονομή του Νόμπελ Φυσικής από τον πρόεδρο της επιτροπής H. Pleijel (10 Δεκεμβρίου 1936).
  • Ο ιστότοπος Victor Franz Hess Society με πλούσιο υλικό για τον Βίκτορ Ες.
Το μνήμα για τον Βίκτορ Ες και την Elizabeth Hess 
(δεύτερη σύζυγός του) στο White Plains της Ν. Υόρκης.
  • Βιογραφικό χρονολόγιο για τον Βίκτορ Ες από το American Institute of Physics (AIP).
  • Η νεκρολογία για τον Βίκτορ Ες στο περιοδικό Physics Today (Τόμος 18, Τεύχος 4, Απρίλιος 1965).
  • Βίντεο "How Cosmic Rays and Balloons Started Particle Physics" ("Πως οι Κοσμικές Ακτίνες και τα Αερόστατα ξεκίνησαν την Σωματιδιακή Φυσική"), από το κανάλι SciShow Space (αγγλικά, 5:30).
  • Αφιέρωμα στο περιοδικό Fordham News στον Βίκτορ Ες (2011). Ο Bill Breisky, εγγονός του Ες, μιλά για τον παππού που γνώρισε. 
  • Άρθρο του Peter Maria Schuster στο περιοδικό Astroparticle Physics (Τόμος 53, σελ. 33-49, Ιανουάριος 2014) με τίτλο: "The scientific life of Victor Franz (Francis) Hess".
  • Το άρθρο "My faith" που δημοσίευσε ο Ες το 1946.
Επετειακό γραμματόσημο της Αυστρίας του 1983,
για τα 100 χρόνια από την γέννηση του Βίκτορ Ες.
  • Άρθρο από το physics4u "100 χρόνια από την ανακάλυψη της κοσμικής ακτινοβολίας από τον Victor Hess".
  • Αφιέρωμα στην εφημερίδα New York Times για τα 100 χρόνια από την ανακάλυψη των κοσμικών ακτίνων. Το άρθρο υπογράφει ο εγγονός του, δημοσιογράφος Bill Breisky.


Τετάρτη 14 Ιουνίου 2023

Θέματα Φυσικής Γ' Λυκείου Πανελλαδικών Εξετάσεων (Ιούνιος 2001 - Ιούνιος 2023).

Υπάρχει νεότερη ανάρτηση  ΕΔΩ

ΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 

Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας

Αφού πλέον ολοκληρώθηκαν οι Πανελλαδικές Εξετάσεις της Γ' Λυκείου για το 2023, ήρθε η ώρα, για μια ακόμη φορά, να δημοσιεύσω το σύνολο των θεμάτων που έχουν δοθεί στη ΦΥΣΙΚΗ Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας (πρώην Κατεύθυνσης) της Γ' Λυκείου. 

Όπως είναι γνωστό, η ύλη που πλέον εξετάζεται από την φετινή χρονιά (2022-23) έχει αλλάξει αρκετά σε σχέση με αυτή των προηγούμενων χρόνων. Προστέθηκαν κεφάλαια (π.χ. Κύματα, Κβαντική Μηχανική) και αφαιρέθηκαν κεφάλαια ή παράγραφοι κεφαλαίων (π.χ. Ρευστά, Μηχανική στερεού σώματος κλπ). 

Έτσι, διευκρινίζω ότι η πρώτη ομάδα θεμάτων που δίνω παρακάτω αφορά το σύνολο των θεμάτων που είναι μέσα στην ύλη που εξετάζεται σήμερα. 

Στο τέλος της ανάρτησης έχω βάλει όλα τα θέματα που έχουν δοθεί στις εξετάσεις από το σύνολο της ύλης που κατά καιρούς ήταν εξεταζόμενη.

Κάθε χρόνο σημείωνα στο αντίστοιχο εισαγωγικό σημείωμα: "Είμαι σίγουρος ότι θα χρειαστούν στο μέλλον!". Η ζωή απέδειξε ότι αυτό ήταν σωστό. Έτσι, νομίζω ότι αυτά που σήμερα δεν είναι χρήσιμα, στο μέλλον (μάλλον) θα χρειαστούν σε κάποιους(-ες)!

Τα θέματα είναι ταξινομημένα με χρονολογική σειρά (από τον Ιούνιο του 2001 μέχρι και τον Ιούνιο του 2023), κατά Κεφάλαιο ή τμήμα Κεφαλαίου (σύμφωνα με τη σειρά του σχολικού βιβλίου), κατά Θέμα και κατά είδος Ερώτησης. Η μορφή του αρχείου είναι word και η μορφή της γραμματοσειράς είναι Trebuchet με μέγεθος 11pt.

Τα θέματα προέρχονται από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις όλων των τύπων Λυκείων (Ημερήσια ή Εσπερινά), από το σύνολο των εξετάσεων (κανονικές, επαναληπτικές, ελληνοπαίδων εξωτερικού-ομογενείς) και απευθύνονται στους μαθητές που θέλουν να κάνουν πρακτική εξάσκηση με μια μεγάλη ποικιλία τέτοιων θεμάτων, όπως και στους (στις) συναδέλφους καθηγητές που θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν στη διδασκαλία τους. 

Σε όποια χρονιά δεν εμφανίζονται θέματα για τα Εσπερινά Λύκεια, σημαίνει ότι έχουν δοθεί τα ίδια με τα Ημερήσια.

Μια σειρά θεμάτων του 2016 που έχουν τον χαρακτηρισμό "παλαιό σύστημα" αφορά τους υποψηφίους του 2016 που έγραψαν εξετάσεις με την παλαιότερη εξεταστέα ύλη. Το ίδιο ισχύει για θέματα του 2020.

Από το 2020 δημοσιεύω και τα θέματα του Ηλεκτρομαγνητισμού, κεφάλαιο που εξετάστηκε για πρώτη φορά ως ύλη της Γ' Λυκείου, στην εξεταστική περίοδο του Ιουνίου 2020. Από φέτος τα θέματα αυτής της ενότητας είναι χωρισμένα σε δύο μέρη (Μαγνητικό Πεδίο και Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή-Εναλλασσόμενο Ρεύμα). Στην ίδια ενότητα (Ηλεκτρομαγνητισμός) μπορείτε ακόμη να βρείτε τα θέματα που είχαν δοθεί στις Πανελλαδικές Εξετάσεις της Β' Λυκείου (Γεν. Παιδείας και Κατεύθυνσης) την περίοδο 2000 - 2004 χωρισμένα και αυτά σε δύο μέρη.

Οι αναρτήσεις είναι αποθηκευμένες στους ιστότοπους Dropbox και Google Drive. Σε κάθε ανάρτηση η πρώτη παραπομπή (ΕΔΩ) σας στέλνει στο Dropbox και η δεύτερη στο Google Drive.

Η χρήση του υλικού προφανώς δεν είναι για εμπορική εκμετάλλευση. 

Θέματα από την ύλη που εξετάζεται

Για τις Κρούσεις  (41 σελίδες) πατήστε  ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τη Μηχανική Στερεού Σώματος  (20 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τις Μηχανικές Ταλαντώσεις  (44 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τα Μηχανικά Κύματα  (42 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για το Μαγνητικό Πεδίο Γ' Λυκείου  (10 σελίδες)   πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για την Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή-Εναλλασσόμενο Ρεύμα Γ' Λυκείου (17 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Για τον Ηλεκτρομαγνητισμό Β' Λυκείου (25 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Για τα Ηλεκτρομαγνητικά Κύματα  (13 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για την Κβαντομηχανική  (5 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.


Το σύνολο των θεμάτων που έχουν δοθεί από την αρχή (2001) αυτού του τύπου των εξετάσεων. 

Για τις Μηχανικές Ταλαντώσεις  (55 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τις Ηλεκτρικές Ταλαντώσεις  (18 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τα Μηχανικά Κύματα  (39 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τα Ηλεκτρομαγνητικά Κύματα  (23 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τη Μηχανική των Ρευστών  (20 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ  ή  ΕΔΩ.

Για τη Μηχανική Στερεού Σώματος  (112 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τις Κρούσεις  (41 σελίδες) πατήστε  ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για το Φαινόμενο Doppler  (15 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ    ή   ΕΔΩ.

Για την Κβαντομηχανική  (5 σελίδες)  πατήστε   ΕΔΩ   ή   ΕΔΩ.

Για τον Ηλεκτρομαγνητισμό Γ' Λυκείου (24 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Για τον Ηλεκτρομαγνητισμό Β' Λυκείου (17 σελίδες)  πατήστε  ΕΔΩ  ή   ΕΔΩ.

Μπορείτε να κατεβάσετε το τυπολόγιο που δίνεται στις εξετάσεις από  ΕΔΩ.

Πώς θα κατεβάσετε ένα αρχείο στον υπολογιστή σας.

Αριστερό κλικ στη λέξη "ΕΔΩ" (που αντιστοιχεί στο αρχείο που θέλετε). Θα μεταφερθείτε στον ιστότοπο του Dropbox ή του Google Drive (όπου είναι αποθηκευμένα τα αρχεία).

Αριστερό κλικ στην λέξη "download", για το Dropbox.

Αριστερό κλικ στην λέξη "Αρχείο" και μετά αριστερό κλικ στη λέξη "Λήψεις", για το Google Drive. 

Το αρχείο κατεβαίνει στο Φάκελο ΛΗΨΕΙΣ του υπολογιστή σας (ή όπου αλλού έχετε ορίσει να κάνετε λήψη των αρχείων). 

Αποθηκεύστε το αρχείο σε όποιο Φάκελο του υπολογιστή σάς εξυπηρετεί.


Εύχομαι σε όλους και όλες να έχετε 

ΚΑΛΟ  ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ.


Τρίτη 14 Μαρτίου 2023

Σαν σήμερα... 1692, γεννήθηκε ο Ολλανδός επιστήμονας Pieter van Musschenbroek.

Pieter van Musschenbroek
(έργο του Jacobus Houbraken,
Scottish National Portrait Gallery)

Σαν σήμερα, στις 14 Μαρτίου 1692, γεννήθηκε στο Leiden (Λέιντεν) της Ολλανδίας ο Pieter van Musschenbroek (Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ), που υπήρξε ο εφευρέτης της "λουγδουνικής λαγήνου". 
Τι είναι όμως η λουγδουνική λάγηνος; Για τους (ηλικιακά) παλαιότερους φυσικούς ο όρος είναι σίγουρα γνωστός. Για τους νεότερους, να επισημάνω ότι η λέξη "λουγδουνική" προέρχεται από την πόλη Λέιντεν της Ολλανδίας, όπως εξελληνισμένα (προσφιλής τακτική των Ελλήνων διαφωτιστών) αναφερόταν στα παλαιότερα βιβλία Φυσικής. (Με τη λέξη Λούγδουνο αναφερόταν και η πόλη Λυών της Γαλλίας.) Η "λάγηνος" βέβαια είναι η ¨στάμνα", αλλά και η  "φιάλη" και γι' αυτό σε παλαιότερη βιβλιογραφία φυσικής συναντάμε και τον όρο "λουγδουνική φιάλη".
Τελικά, ο παραπάνω όρος ουσιαστικά αποτελεί μετάφραση του διεθνούς όρου "Leiden (ή Leyden στα αγγλικά) jar", δηλαδή του προγόνου ενός πυκνωτή.   

Λουγδουνική φιάλη από το
 Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο πατέρας του Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ, ο Johannes van Musschenbroek  (1660 - 1707), ήταν κατασκευαστής επιστημονικών οργάνων. Σ' αυτή τη δουλειά διαδέχτηκε τον αδελφό του Samuel van Musschenbroek (1639-1681) που είχε ξεκινήσει με την κατασκευή αεραντλιών, μικροσκοπίων και πλωτήρων. Μητέρα του Πίτερ ήταν η Margaretha van Straaten (1659-1743). Η οικογένεια van Musschenbroek που προερχόταν από τη Φλάνδρα, μετακινήθηκε στο  Ρότερνταμ  γύρω στο 1590 και στη συνέχεια στο Λέιντεν, γύρω στο 1610. Η παρουσία του πανεπιστημίου στην πόλη του Λέιντεν είχε δώσει την δυνατότητα στην οικογένεια van Musschenbroek να έχει μια πετυχημένη δουλειά. 

Το ζεύγος Johan van Musschenbroek και 
Margaretha van Straaten,
γονείς του Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ.
(Έργο του Pieter Cornelisz van Slingelandt,
Μουσείο MFA Boston)

Μέχρι το 1708, ο Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ παρακολούθησε το Λατινικό Σχολείο  (παρείχε την βασική εκπαίδευση σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες μέχρι το 19ο αιώνα), όπου διδάχτηκε Ελληνικά, Λατινικά, Γαλλικά, Γερμανικά (High German), Ιταλικά και Ισπανικά.
Μετά το Λατινικό Σχολείο σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν, απ' όπου πήρε το πτυχίο του το 1715 και το διδακτορικό του το 1718. Στη συνέχεια ταξίδεψε στο Λονδίνο όπου παρακολούθησε διαλέξεις του John Theophilus  Desaguliers (Τζον Θεόφιλους Ντεζαγκιλιέκαι του Isaac Newton (Ισαάκ Νεύτων). Το 1719 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Φιλοσοφία. 

Πορτραίτο του Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ
από τον Hieronymus van der Mij (1741).
(Πανεπιστήμιο του Λέιντεν) 

Από το 1719 μέχρι το 1723 ο Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ εργάστηκε ως καθηγητής μαθηματικών και φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Duisberg της Γερμανίας. Το 1721 αναγορεύτηκε επίσης καθηγητής της ιατρικής. Το 1723 μετακινήθηκε ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης
Το 1729 ο βαν Μίσενμπρουκ χρησιμοποίησε τον όρο "physics" ("φυσική"), μια λέξη που δεν είχε χρησιμοποιηθεί πάλι στο παρελθόν. 
Το 1732 έγινε και καθηγητής αστρονομίας.
Το 1739 επέστρεψε ως καθηγητής φυσικής φιλοσοφίας (δηλ. φυσικής) στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν Εκεί συνεργάστηκε με τον καθηγητή μαθηματικών και φιλόσοφο Willem Jacob 's Gravesande.

Το πρώτο σχέδιο παρουσίασης 
της φιάλης Λέιντεν από τον 
Johann Winkler, 1746.
(sparkmuseum)

Από την εποχή που ο βαν Μίσενμπρουκ σπούδαζε στο Λέιντεν είχε ενδιαφερθεί για το στατικό ηλεκτρισμό. Εκείνη την εποχή μπορούσαν να παραχθούν ηλεκτρικά φορτία με μηχανήματα που η λειτουργία τους στηριζόταν στο φαινόμενο της τριβής. Όμως δεν υπήρχε τρόπος αυτά τα φορτία ν' αποθηκευτούν. Το Νοέμβριο του 1745, ο βαν Μίσενμπρουκ με τη βοήθεια του φοιτητή του Andreas Cunaeus (Αντρέα Κάνιες) και τη συνεργασία του καθηγητή Jean-Nicolas-Sébastien Allamand ξεκίνησαν πειράματα παραγωγής ηλεκτρικών σπινθήρων, προσπαθώντας να κατασκευάσουν μία συσκευή όπου θα μπορούσαν να αποθηκευτούν τα ηλεκτρικά φορτία. 
Τελικάτον Ιανουάριο του 1746 η συσκευή αυτή ήταν πλέον γεγονός. Αποτελείτο από μια γυάλινη φιάλη που γέμιζε με νερό και στο εσωτερικό υπήρχε μια ορειχάλκινη ράβδος. Τα αποθηκευμένα ηλεκτρικά φορτία μπορούσαν να διαφύγουν, αν κάποιος εξωτερικός παράγοντας (π.χ. ένα χέρι) ακουμπούσε στο εξωτερικό μέρος του ορείχαλκου. 

Ένα από τα πρώτα σχέδια με φιάλες Λέιντεν
από το βιβλίο "Lettres sur L' Electricite"
του Jean-Antoine Nollet.
(sparkmuseum)

Αμέσως μετά ο βαν Μίσενμπρουκ ενημέρωσε τον Γάλλο φυσικό René Réaumur (Ρενέ Ρεομίρ) για τη συσκευή που είχε ανακαλύψει. Τότε, ήταν ο αβάς Jean-Antoine Nollet (Abbé Nollet, Ζαν Αντουάν Νόλε) που μεταφράζοντας το κείμενο του Μίσενμπρουκ από τα λατινικά, έδωσε στη συσκευή το όνομα "Bouteille de Leyde", δηλαδή "φιάλη του Λέιντεν".
Πολύ σύντομα έγινε γνωστό, ότι ένας Γερμανός επιστήμονας, ο Ewald  Jurgen  von Kleist (Έβαλ Γιούργκεν φον Κλάιστ), εργαζόμενος ανεξάρτητα, είχε επίσης σχεδιάσει μια παρόμοια συσκευή από τις 4 Νοεμβρίου 1745, δηλαδή λίγο νωρίτερα από τον Μίσενμπρουκ.

Οι πρώτες σελίδες της έκδοσης στα γαλλικά του βιβλίου
με τίτλο "Essai de Physique" (1ος τόμος).
Έκδοση του Πανεπιστημίου Λέιντεν, 1751.

Εδώ χρειάζεται να επισημάνω κάτι. Υπάρχει μια επιστολή με ημερομηνία 4 Φεβρουαρίου 1745 στο περιοδικό Philosophical Transactions της Royal Society όπου αναφέρεται ότι  η φιάλη Λέιντεν υπήρχε στο εργαστήριο του Μίσενμπρουκ  σχεδόν ένα χρόνο πριν από την ημερομηνία που το ανακοίνωσε. Υπάρχει ακόμα κάποια διαμάχη σχετικά με αυτό, αλλά η γενική άποψη είναι η παρακάτω: "Ο  Abraham  Trembley, συντάκτης και αποστολέας της επιστολής στο Philosophical Transactions είτε παράλειψε να στείλει την επιστολή, είτε απέτυχε να μεταγράψει σωστά την ημερομηνία στο νέο στυλ. Μέχρι το 1752 οι Άγγλοι άρχιζαν το νομικό τους έτος στις 25 Μαρτίου, έτσι ώστε, σε γενικές γραμμές, οι ημερομηνίες τους ήταν ένα χρόνο πίσω από τις ηπειρωτικές (της Ευρώπης) για το πρώτο τρίμηνο κάθε ηπειρωτικού έτους". Αυτό είναι λογικό, διότι δεν θα υπήρχε κανένας λόγος για τον Μίσενμπρουκ και τους συνεργάτες του να καθυστερήσουν την ανακοίνωση της εφεύρεσής τους για 11 μήνες. Ο Ελβετός επιστήμονας  Abraham  Trembley έτυχε να βρίσκεται στην Ολλανδία περίπου την εποχή της ανακάλυψης της φιάλης Λέιντεν και ήταν σπουδαίο το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος που το ανακοίνωσε στην Αγγλία.

Απόσπασμα της επιστολής του Abraham  Trembley προς το περιοδικό Philosophical Transactions.
(sparkmuseum)

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η φιάλη Λέιντεν αποτελεί τον πρώτο στην ιστορία "πυκνωτή" και η δυνατότητά της να αποθηκεύει ηλεκτρικό φορτίο οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελείται από έναν μονωτή (το γυαλί) που βρίσκεται μεταξύ δύο αγωγών. Ο ένας αγωγός είναι το μέταλλο που βρίσκεται εσωτερικά και ο άλλος βρίσκεται εξωτερικά και αποτελείται από κασσίτερο που καλύπτει το γυαλί.
Η φιάλη του Λέιντεν επομένως είναι ένας πυκνωτής με οπλισμούς τα δύο μεταλλικά φύλλα και διηλεκτρικό τα τοιχώματα του γυάλινου δοχείου.
Σειρά φιαλών Λέιντεν συνδεδεμένων μεταξύ τους, όταν συνέβαινε εκκένωση, μπορούσε να σκοτώσει μικρά ζώα. Το σχήμα της συσκευής προέκυψε από την ιδέα ότι ο ηλεκτρισμός είναι ένα λεπτοφυές ρευστό, το οποίο ίσως, θα μπορούσε να αποθηκευτεί σε ένα ποτήρι με νερό!

Γκραβούρα με τον Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ
να πειραματίζεται με φιάλη Λέιντεν στο εργαστήριό του.
(Από το ηλεκτρονικό περιοδικό Ηistoriek)

Ο John Bernal (Τζον Μπέρναλ) στο βιβλίο του "Science in Historyγράφει: "Η ανακάλυψη αυτή είχε εκρηκτικές συνέπειες. Ο καθένας ήθελε να δοκιμάσει το σοκ ή να βλέπει τους άλλους να το δοκιμάζουν. Ο βασιλιάς της Γαλλίας οργάνωσε την ηλέκτριση ολόκληρης της φρουράς του και τους είδε να  πηδούν όλοι μαζί από το σοκ".

Το 1754 δόθηκε τιμητικά στον βαν Μίσενμπρουκ ο τίτλος του καθηγητή από την Αυτοκρατορική Ακαδημία των Επιστημών της Αγίας Πετρούπολης. Ήταν επίσης μέλος πολλών επιστημονικών ενώσεων όπως του Λονδίνου, του Μονπελιέ, του Βερολίνου, της Στοκχόλμης και αντεπιστέλλον μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών του Παρισιού. 

Η πρώτη σελίδα του βιβλίου του 
βαν Μίσενμπρουκ "Elementa Physica".
(Από HathiTrust Digital Library
του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν) 

Αν, και όπως προαναφέρθηκε, ο βαν Μίσενμπρουκ είναι περισσότερο γνωστός ως εφευρέτης της "φιάλης Λέιντεν", εντούτοις ο ρόλος του στην εξάπλωση των απόψεων της εμπειρικής νευτωνικής φυσικής στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μέσα από τα βιβλία του, υπήρξε πολύ σημαντικός.  
Το βιβλίο του "Elementa Physica" ("Στοιχειώδης Φυσική") που κυκλοφόρησε το 1726 έκανε πολλές επανεκδόσεις και μεταφράστηκε στα σουηδικά, ισπανικά, ιταλικά, γερμανικά και αγγλικά. Έγραψε αρκετά ακόμη επιστημονικά βιβλία.

Η πρώτη σελίδα του βιβλίου του Μίσενμπρουκ
"Oratio de sapiential divina" (1744).

Ο βαν Μίσενμπρουκ ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που από το 1729 ξεκίνησε να παρέχει λεπτομερείς περιγραφές των δοκιμών που έκανε με μηχανήματα εφελκυσμού, θλίψης και κάμψης. Από το 1739 έχει περιγράψει ένα πρώιμο παράδειγμα προβλήματος στη δυναμική πλαστικότητα.
Ο βαν Μίσενμπρουκ ακολουθούσε την παράδοση εκείνων των Ολλανδών στοχαστών που δέχονταν την ύπαρξη σχεδίου από τον Θεό για τον κόσμο (οντολογικό επιχείρημα). Έγραψε το βιβλίο Oratio de sapiential divina (Προσευχή της Θείας Σοφίας).
Ο Πίτερ βαν Μίσενμπρουκ πέθανε στις 19 Σεπτεμβρίου 1761 στο Λέιντεν, σε ηλικία 69 ετών. Θάφτηκε μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Helena Alstorphius   (1680-1760).

Απόσπασμα της επιστολής του βαν Μίσενμπρουκ προς τον Ρενέ Ρεομίρ όπου
 του αναφέρει για τα πειράματα με την φιάλη Λέιντεν (20 Ιανουαρίου 1746).
(Linda Hall Library)
  • Ανάρτηση του Sparkmuseum (Bellingham, WA) για την ιστορία της πατρότητας της συσκευής "Leyden jar".
  • Για το Van Musschenbroek Foundation (Ίδρυμα Βαν Μίσενμπρουκ).
  • Το πλήρες κείμενο (ψηφιοποιημένο) του βιβλίου "Oratio de sapiential divina" από την Google.
  • Το πλήρες κείμενο (ψηφιοποιημένο) του βιβλίου "Elementa Physica" από την Google.
Μικρές και μεγάλες φιάλες Λέιντεν
στο Μουσείο Boerhaave στο Λέιντεν.
(Linda Hall Library)
  • Για τον Βαν Μίσενμπρουκ και τη φιάλη Λέιντεν από το διαδικτυακό κανάλι "Kathy Loves Physics & History" (αγγλικά, 8:30).
  • "Η Φυσική της Φιάλης Λέιντεν" από το διαδικτυακό κανάλι του James Lincoln (αγγλικά, 4:22).
  • Εργασία του Steffen Ducheyne (Vrije Universiteit Brussel) για τον Πίτερ  Βαν Μίσενμπρουκ (Ιούνιος 2016). 
Πηγή: Today in Science History,  Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών,  Ανδρέας Ι. ΚασσέταςWikipedia,  Ηistoriek