Σαν σήμερα... 1894, γεννήθηκε η Αυστριακή φυσικός Marietta Blau.

 Marietta Blau
(1937, AIP Emilio Segrè Visual Archives) 

Σαν σήμερα, στις 29 Απριλίου 1894, γεννήθηκε στη Βιέννη η Marietta Blau (Μαριέτα Μπλάου),  πρωτοπόρος στην πειραματική έρευνα της πυρηνικής φυσικής.    
Προερχόταν από μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια και είχε μεγαλώσει σε μια περιοχή της Βιέννης όπου ζούσαν πολλοί Εβραίοι, όπως οι οικογένειες του Sigmund Freud (Σίγκμουντ Φρόιντ) και της Lise Meitner (Λίζε Μάιτνερ). Ο πατέρας της Μαριέτα ήταν δικηγόρος και μουσικός εκδότης που φρόντισε να μεταφέρει στην κόρη του την αγάπη για τις τέχνες και την μουσική. Αργότερα, ένας από τους συναδέλφους της στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, ο Arnold Perlmutter, μιλώντας για την Μαριέτα Μπλάου θα θυμόταν την αγάπη της για τη μουσική δωματίου.

Το Γυμνάσιο στην οδό Rahlgasse 4 της Βιέννης απ' όπου αποφοίτησε η Μαριέτα Μπλάου το 1914.

Εκείνη την εποχή που η εκπαίδευση των κοριτσιών δεν ήταν στις προτεραιότητες μιας οικογένειας, η Μπλάου ολοκλήρωσε το Γυμνάσιο Θηλέων που διατηρούσε στη Βιέννη η Ένωση για την Διαρκή Εκπαίδευση των Γυναικών (Association for the Extended Education of Women) και πήρε το Matura (απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) με διάκριση. Σπούδασε Φυσική και Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης από το 1914 μέχρι το 1918, σε μια εποχή που οι περισσότεροι άνδρες είχαν κληθεί για υπηρεσία στο στρατό (Α' παγκόσμιος πόλεμος). Τον Μάρτιο του 1919 πήρε το διδακτορικό της που ήταν σχετικό με την απορρόφηση των ακτίνων γάμα (γ). Εκείνη την εποχή η ζωή στην Αυστρία είχε γίνει δύσκολη λόγω της εξαθλίωσης από τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας και, ιδιαίτερα για τους Εβραίους, λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού. 

Το Ινστιτούτο Ραδίου στη Βιέννη την δεκαετία του '20.

Τα επόμενα δύο χρόνια η Μπλάου εργάστηκε στη Γερμανία ασχολούμενη με προβλήματα που συνδέονταν με τις ακτίνες Χ, πρώτα σε μια βιομηχανία και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Αυτή την περίοδο η Μπλάου εργάστηκε για πρώτη φορά στην ιατρική φυσική,  καθοδηγώντας τους γιατρούς με βάση τις θεωρητικές και πρακτικές μελέτες της ακτινολογίας και των ακτινογραφιών. Και οι δύο θέσεις  αργότερα  θα αποδεικνύονταν σημαντικές για την καριέρα της, όταν ασχολήθηκε με τη θεραπεία του καρκίνου, εργαζόμενη με συσκευές που έκαναν χρήση ραδιενεργών ουσιών.

Το 1923 επέστρεψε στη Βιέννη για να φροντίσει τη μητέρα της και άρχισε να εργάζεται στο Radiuminstitut (Institut für Radiumforschung - Ινστιτούτο Ραδίου) χωρίς μισθό. Εκείνη την εποχή το Ινστιτούτο ήταν ένα από τα τρία πιο σημαντικά ερευνητικά κέντρα για την ραδιενέργεια.

Το Ινστιτούτο Ραδίου ήταν ένα ερευνητικό κέντρο στη Βιέννη που είχε ιδρυθεί το 1910, μετά τις ανακαλύψεις της Marie Curie (Μαρία Κιουρί), από τον πλούσιο δικηγόρο Karl Kupelwieser και είχε ως αντικείμενο την έρευνα των ραδιενεργών στοιχείων. Εκείνη την εποχή δεν ήταν ασυνήθιστο για φυσικούς να εργάζονται σε εθελοντική βάση, δίχως πληρωμή, μιας και η Ακαδημία Επιστημών της Αυστρίας δεν είχε αρκετά κεφάλαια για τους μισθούς τους. Αυτό μπορεί να ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των ατόμων που εργάζονταν στο Ινστιτούτο Ραδίου ήταν γυναίκες. Πολλές από αυτές τις γυναίκες υποστηρίζονταν οικονομικά από τις οικογένειές τους, όπως ακριβώς και η  Μαριέτα Μπλάου. 

Ο Χανς Πέτερσον στο Ινστιτούτο Ραδίου το 1925.

Εκείνη την εποχή τα σωματίδια που εκπέμπονταν σε πυρηνικές αντιδράσεις  μπορούσαν να ανιχνευθούν μόνο με τη μέθοδο του σπινθηρισμού (scintillation method). Αυτή η πρακτική στηριζόταν στο γεγονός ότι οι ραδιενεργές ακτίνες προκαλούσαν σπινθηρισμούς (αναβοσβησίματα) σε ειδικές οθόνες που μπορούσαν να παρατηρηθούν και μετρηθούν. Μόνο που οι μετρήσεις δεν ήταν αξιόπιστες. 
Τότε, στο Ινστιτούτο Ραδίου εργαζόταν ο Σουηδός ωκεανογράφος Hans Pettersson (Χανς Πέτερσον), που ζήτησε από την Μπλάου να διερευνήσει κατά πόσο η επίδραση των ραδιενεργών ακτίνων σε φωτογραφικό γαλάκτωμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση αυτών των ακτίνων. 

Το 1925 η Μπλάου δημοσίευσε στα Γερμανικά την πρώτη της εργασία με τίτλο "Über die photographische Wirkung natürlicher H-Strahlen" ("Σχετικά με την φωτογραφική επίδραση των φυσικών ακτίνων Η") που απαντούσε στην ερώτηση του Πέτερσον. (Οι ακτίνες Η είναι δέσμες πυρήνων υδρογόνου, δηλαδή πρωτόνια).

Η Μαριέτα Μπλάου το 1925 στο εργαστήριό της.
(Από  Institution Agnes Rodhe, Lund University).

Τα επόμενα χρόνια δημοσίευσε πολλές εργασίες σχετικά με το φωτογραφικό αποτέλεσμα και την ποσοτικοποίηση των παρατηρήσεων για τα πρωτόνια και τα α-σωματίδια. Ο κύριος στόχος ήταν να γίνει διαχωρισμός των α-σωματιδίων από τα πρωτόνια. 

Σύμφωνα με τον καθηγητή Richard Dalitz του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η Μπλάου ήταν η πρώτη φυσικός που έδειξε ότι τα ίχνη πρωτονίων μπορούσαν να διαχωριστούν από τα ίχνη α-σωματιδίων σε γαλάκτωμα. Βέβαια, πολλοί φυσικοί είχαν μελετήσει σε γαλάκτωμα τις τροχιές των α-σωματιδίων που προέρχονταν από την διάσπαση πολύ βαρέων πυρήνων  ήδη από τη δεκαετία του 1890 και ακόμη νωρίτερα, αλλά η Μπλάου προχώρησε παραπέρα εντοπίζοντας τις τροχιές των πρωτονίων που προέρχονταν από την α) ελαστική σύγκρουση των α-σωματιδίων με τους πυρήνες υδρογόνου και β) τις αντιδράσεις των α-σωματιδίων με τους πυρήνες του γαλακτώματος. 

Η Χέρτα Γουάμπακερ, συνεργάτις της Μπλάου, στο Ινστιτούτο Ραδίου.  

Μετά την ανακάλυψη του νετρονίου από τον Chadwick (Τσάντγουικ) το 1932, η Μπλάου, συνεργαζόμενη με την πρώτη μεταπτυχιακή φοιτήτριά της και μετέπειτα στενή συνεργάτη της Hertha Wambacher (Χέρτα Γουάμπακερ), ανέπτυξε μια μέθοδο για την ανίχνευση και τον προσδιορισμό της ενέργειας αυτών των σωματιδίων. Αυτό επιτεύχθηκε με την προσαρμογή των φωτογραφικών γαλακτωμάτων στις απαιτήσεις της πυρηνικής έρευνας. Πειραματίστηκε με διάφορους χημικούς τύπους και τύπους φιλμ και συνεργάστηκε με κατασκευαστές φιλμ, όπως η Agfa και η Ilford, για να καθορίσει τις καλύτερες τεχνικές για την αποτύπωση της σύλληψης ποικιλίας σωματιδίων.

Φωτογραφία που πάρθηκε στο παρατηρητήριο του Hafelekar
μετά από έκθεση της φωτογραφικής πλάκας επί 5 μήνες.

Η "φωτογραφική μέθοδος" (μέθοδος καταγραφής των ιχνών από τα σωματίδια) χρησιμοποιήθηκε από την Μπλάου και για την ανίχνευση κοσμικών ακτίνων, μια πολύ σημαντική ανακάλυψη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature. Οι κοσμικές ακτίνες είχαν ανακαλυφθεί από τον Victor Hess το 1912.

Στη μέθοδο αυτή έγινε πολύμηνη έκθεση, ειδικά σχεδιασμένων φωτογραφικών πλακών, σε κοσμική ακτινοβολία, σε υψόμετρο 2.300 μέτρων, στο παρατηρητήριο κοσμικής ακτινοβολίας του Hafelekar, βόρεια του Ίνσμπρουκ της Αυστρίας. Όταν οι πλάκες ανακτήθηκαν και μελετήθηκαν, βρήκαν πολλά ίχνη κοσμικών ακτίνων, κυρίως πρωτόνια, όπως αναμενόταν. Αλλά το 1937 βρήκαν κάτι μη αναμενόμενο. Σε αντίθεση με τις περισσότερες διαδρομές σωματιδίων, οι οποίες είναι βασικά ευθείες ή καμπύλες γραμμές με αρχή και τέλος, μερικές από τις διαδρομές τελείωναν σε περίεργα μοτίβα με μορφή άστρου, σαν να είχαν εκραγεί μικροσκοπικά πυροτεχνήματα. Σε μια επιστολή προς το περιοδικό Nature, η Μπλάου τα ονόμασε "αστέρια αποσύνθεσης" ("disintegration stars"), ή στα γερμανικά "Zertrümmerungsterne".

Ένα από "αστέρια αποσύνθεσης" της Μαριέτα Μπλάου.

Η μέθοδος  αυτή αντιμετωπίστηκε με μεγάλο ενδιαφέρον από τους θεωρητικούς φυσικούς. Η Μπλάου και τα πυρηνικά γαλακτώματά της είχαν βρει τις πρώτες αδιάσειστες αποδείξεις για κάτι που οι επιστήμονες προσπαθούσαν να επιβεβαιώσουν από χρόνια: την αποσύνθεση των πυρήνων ενός βαρέος ατόμου, όπως ο άργυρος ή το βρώμιο, από την πρόσκρουση ενός άλλου σωματιδίου, που σε αυτή την περίπτωση ήταν πρωτόνια κοσμικής ακτινοβολίας. 

"Δείχνοντας ότι τα γαλακτώματα είχαν ωριμάσει για την αξιόπιστη καταγραφή πυρηνικών γεγονότων υψηλής ενέργειας, η ανακάλυψη ξεκίνησε το πεδίο της σωματιδιακής φυσικής", έγραψε αργότερα η Ruth Lewin Sime, ιστορικός της επιστήμης.

Το 1937, η Μπλάου και η Γουάμπακερ έλαβαν το πιο διάσημο επιστημονικό βραβείο στην Αυστρία, το Βραβείο Ignaz Lieben, για την "φωτογραφική μέθοδο".

Ο σταθμός παρατήρησης κοσμικών ακτίνων στο Hafelekar.

Η Μπλάου είχε κάνει σχέδια για επιπλέον πειράματα με πτήσεις αερόστατων στο Hafelekar, αλλά και σε άλλα παρατηρητήρια βουνοκορφών. Όμως, δύο σημαντικές επιπλοκές στάθηκαν εμπόδιο στο δρόμο της. Η μία ήταν η πολυετής έλλειψη χρηματοδότησης που υπήρχε στο Ινστιτούτο Ραδίου και η άλλη ήταν η αδυναμία της να εξασφαλίσει μια μόνιμη ακαδημαϊκή θέση. Δίπλα σ' αυτές τις δυσκολίες ήρθε η προσάρτηση της Αυστρίας στη ναζιστική Γερμανία (Anschluss - Άνσλους) τον Μάρτιο του 1938, που είχε ως αποτέλεσμα την εκδίωξη όλων των Εβραίων επιστημόνων από το Ινστιτούτο Ραδίου. Τη θέση της Μπλάου κατέλαβε η Γουάμπακερ, που από νεαρή ηλικία είχε υποστηρίξει δεξιές πολιτικές οργανώσεις.

Η Μαριέτα Μπλάου όπως εμφανιζόταν στην ταυτότητα
που έβγαλε στην Πόλη του Μεξικού το 1941.

Ευτυχώς, η Μαριέτα Μπλάου, με την βοήθεια ενός φίλου χημικού στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, βρήκε μια προσωρινή δουλειά εκεί και στη συνέχεια τον Νοέμβριο του 1938 μετακόμισε με την μητέρα της στην Πόλη του Μεξικού. Εκείνη την εποχή (και όχι μόνο!) ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τους πρόσφυγες, έστω κι αν ήταν επιστήμονες, ν' αποκτήσουν θεώρηση για οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Όπως έγραψε αργότερα σε έναν φίλο η Μπλάου, "ήμουν ίσως η τελευταία Αυστριακή που πέρασε τα γερμανικά σύνορα".

Η Μαριέτα Μπλάου στην Πόλη του Μεξικού.

Το καλοκαίρι του 1941 η Μπλάου έλαβε πρόσκληση να διδάξει στο Escuela Superior de Ingeniería Mecánica y Eléctrica - ESIME) (Ανώτερη Σχολή Μηχανολόγων και Ηλεκτρολόγων Μηχανικών) στο Μεξικό, ένα τμήμα του νεοσύστατου Instituto Nacional Politécn ICO (IPN) (Εθνικό Πολυτεχνικό Ινστιτούτο), κατόπιν σύστασης του Αϊνστάιν, που είχε ήδη διαφύγει στις ΗΠΑ. 

Ο Αϊνστάιν το 1941 είχε γράψει σε γράμμα του απευθυνόμενος προς τον Μεξικανό υπουργό Εκπαίδευσης: "Παίρνω το θάρρος να επιστήσω την προσοχή σας σε μια υπόθεση που έχω στην καρδιά μου. Εδώ και τρία χρόνια η συνάδελφός μου, φυσικός Δρ. Μαριέτα Μπλάου, ζει στην Πόλη του Μεξικού ... Γνωρίζω την δεσποινίδα Μπλάου ως μία πολύ ικανή πειραματική φυσικό που θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στη χώρα σας. Είναι πειραματική ερευνήτρια στον τομέα της ραδιενέργειας και των κοσμικών ακτίνων."

Το διδακτικό προσωπικό του ESIME στον εορτασμό των  25ων γενεθλίων της σχολής. Στην άκρη αριστερά η Μαριέτα Μπλάου, η μοναδική γυναίκα του προσωπικού (25 Νοεμβρίου 1941). 

Καθώς ήταν η μοναδική γυναίκα που εργαζόταν στο ESIME, είχε πολλά προβλήματα και καμία ευκαιρία για επιστημονική εργασία. Μη μπορώντας να εργαστεί στον δικό της τομέα έρευνας, άρχισε να μελετά τα προβλήματα που συνδέονται με τη γεωγραφική θέση του Μεξικού, όπως η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας σε έναν πληθυσμό που ζει σε μεγάλο υψόμετρο, σε μια τροπική ζώνη. Μελέτησε επίσης τη ραδιενέργεια σε μέταλλα και πηγές, σε διάφορα μέρη της χώρας. Ενώ βρισκόταν στο Μεξικό, μακριά από τα κέντρα πυρηνικής έρευνας, η "φωτογραφική μέθοδος" που πρώτη ανέπτυξε, χρησιμοποιήθηκε για νέες ανακαλύψεις στην πυρηνική φυσική.  

Η Μαριέτα Μπλάου την δεκαετία του "50.

Το 1944, μετά το θάνατο της μητέρας της, η Μαριέτα Μπλάου μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη στις ΗΠΑ, όπου ζούσε ο αδελφός της. Άρχισε να εργάζεται στο τμήμα έρευνας μιας βιομηχανίας, όπου ανέπτυξε πολλές συσκευές οι οποίες χρησιμοποιούσαν ραδιενεργά ισότοπα και κατέθεσε διπλώματα ευρεσιτεχνίας για ορισμένα από αυτά. Όμως δεν ήταν πολύ ευχαριστημένη με αυτό το είδος της εργασίας και άρχισε να ψάχνει για μια άλλη θέση, ειδικά όταν η εταιρεία μεταφέρθηκε στη Janesville, μια μικρή πόλη στο  Ουισκόνσιν, όπου ένιωθε εντελώς απομονωμένη. 

Το 1948 αποδέχτηκε πρόταση του Πανεπιστημίου Κολούμπια να εργαστεί ως επιστημονικό μέλος του προσωπικού του. Ως ειδική στην ανίχνευση σωματιδίων με φωτογραφικά γαλακτώματα, η δουλειά της εκεί είχε να κάνει με την ανάπτυξη ενός προγράμματος έρευνας με τη χρήση αυτής της μεθόδου για τη διερεύνηση των σωματιδίων που παράγονται από τους αντιδραστήρες σχάσης. 

Δύο χρόνια μετά πήρε θέση στο Brookhaven National Laboratory, όπου τέτοια σωματίδια παράγονταν σε μηχανές ακόμη υψηλότερης ενέργειας.

Η Μαριέτα Μπλάου το 1961.
(AIP Emilio Segrè Visual Archives)

Το 1950, για την ανακάλυψη της μεθόδου "disintegration stars", κατόπιν εισήγησης του Erwin Schrödinger (Έρβιν Σρέντιγκερ), η Μπλάου και η Γουάμπακερ προτάθηκαν για το Νόμπελ Φυσικής, που όμως πήρε ο Cecil Powell (Σέσιλ Πάουελ) για την ανακάλυψη του πιονίου με τη βοήθεια της  φωτογραφικής μεθόδου! Στην αυτοβιογραφία του ο Πάουελ έγραψε ότι έμαθε για τη φωτογραφική μέθοδο από τον Walter Heitler, ο οποίος γνώριζε προσωπικά την Μπλάου.

Το 1956 άφησε το Brookhaven και βρήκε θέση στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, όπου συνέχισε την έρευνα της στη σωματιδιακή φυσική, εκπαιδεύοντας παράλληλα μερικούς νέους φυσικούς που εργάζονταν εκεί. 

Το 1960 η Μπλάου αποφάσισε να επιστρέψει στη Βιέννη, εν μέρει επειδή ένιωσε νοσταλγία και εν μέρει για λόγους υγείας (η όρασή της είχε εξασθενήσει από την χρόνια έκθεσή της σε ραδιενεργές ουσίες). Μη έχοντας κάποια ασφάλεια υγείας, ήταν αδύνατο να κάνει στις ΗΠΑ την εγχείρηση που χρειαζόταν και που έκανε στη Βιέννη.

Στις 29 Απριλίου 1967, η Μπλάου τιμήθηκε με άλλους επιστήμονες από το Δημοτικό 
Συμβούλιο της πόλης της Βιέννης, για την προσφορά της στις Φυσικές Επιστήμες. 

Εκεί, επανήλθε στο Ινστιτούτο Ραδίου και πάλι χωρίς μισθό, ασχολούμενη με την καθοδήγηση μεταπτυχιακών φοιτητών που οι εργασίες τους ήταν στη φυσική υψηλών ενεργειών. Όμως παρέμεινε στο περιθώριο, επειδή ήταν πολύ απογοητευμένη βλέποντας πρόσωπα, όπως ο Georg Stetter, που είχαν συνεργαστεί με τους ναζί, να έχουν ενεργό ρόλο στο πανεπιστήμιο.  
Το 1962 τιμήθηκε με το Βραβείο Schrödinger από την Ακαδημία των Επιστημών της Αυστρίας, αλλά την ίδια εποχή η Ακαδημία δεν δέχτηκε να γίνει αντεπιστέλλον μέλος της.

Η Μαριέτα Μπλάου πέθανε σε θάλαμο εντατικής θεραπείας νοσοκομείου της Βιέννης στις 27 Ιανουαρίου 1970, σε ηλικία 76 ετών. Η ασθένεια και ο θάνατός της σχετίζονταν με την πολύχρονη εργαστηριακή χρήση  ραδιενεργών ουσιών χωρίς μέτρα προστασίας, αλλά και στο πολύ κάπνισμα. Δυστυχώς, καμία νεκρολογία δεν εμφανίστηκε σε κάποιο επιστημονικό δημοσίευμα εκείνη την εποχή.

Η Μαριέτα Μπλάου στο εργαστήριό της
στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, το 1957.
(Από   Miami Hurricane/University of Miami Library)

Η Μαριέτα Μπλάου υπήρξε μια πολύ σημαντική γυναίκα στο χώρο της Φυσικής στην εποχή που έζησε και που βέβαια οι  επιτυχημένες γυναίκες επιστήμονες ήσαν ολιγάριθμες, για πολλούς και διάφορους λόγους.
Η Αυστριακή υπηρεσία υποτροφιών OeAD προσφέρει σε Αυστριακούς διδακτορικούς φοιτητές την υποτροφία Marietta Blau Grant για 6 έως 12 μήνες. Η χώρα σπουδών για 2 υποτρόφους είναι οποιαδήποτε εκτός της Αυστρίας. 

Μερικοί επιστήμονες, παρά την ικανότητά τους και το λαμπρό έργο ολόκληρης της ζωής τους, ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν σωστά και ίσως σύντομα ξεχάστηκαν. Μερικές φορές ήταν απλά άτυχοι, γιατί  οι συγκυρίες δεν τους ευνόησαν. Μερικές φορές η πολιτική ή οι προσωπικές αντιπαλότητες τους εμπόδισαν. Μερικές φορές ο(η) επιστήμονας ήταν θύμα προκατάληψης και διακρίσεων. Για την Μαριέτα Μπλάου, νομίζω ότι ίσχυσαν όλα τα παραπάνω.
Κλείνοντας, νομίζω ότι η απάντηση που έδωσε η Μαριέτα Μπλάου στην ερώτηση ενός από τους καθηγητές της, εάν υπήρχε δυνατότητα να γίνει υφηγήτρια στο πανεπιστήμιο, ήταν πολύ χαρακτηριστική για τα προβλήματα που είχε ν' αντιμετωπίσει σ' όλη της τη ζωή: "Το να είσαι Εβραία και γυναίκα είναι πάρα πολύ, υπάρχει μικρή πιθανότητα".

Αναμνηστική πλάκα για την Μαριέτα Μπλάου στο Γυμνάσιο της 
Rahlgasse, της Βιέννης, απ' όπου αποφοίτησε το 1914.

• Βιογραφία (pdf) της Marietta Blau από την Ruth Lewin Sime (Sacramento City College · Department of Chemistry) με τίτλο "Marietta Blau: Pioneer of Photographic Nuclear  Emulsions and Particle Physics" ("Μαριέτα Μπλάου: Πρωτοπόρος των φωτογραφικών πυρηνικών γαλακτωμάτων και της σωματιδιακής φυσικής").

• Σύντομη βιογραφία με παράθεση των κυριότερων δημοσιεύσεων της Μαριέτα Μπλάου από το UCLA στην εργασία CWP "Contributions of 20th Century Women to Physics".

Το εξώφυλλο της βιογραφίας της Μαριέτα Μπλάου
από την Brigitte Strohmaier και τον Robert Rosner.
(εκδόσεις Ariadne Press, 2006)



• Κείμενο pdf με τίτλο "Marietta Blau’s Work After World War II" ("Η δουλειά της Μαριέτας Μπλάου μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο") του Arnold Perlmutter.

• Συνέντευξη του Arnold Perlmutter στην Maria Rentetzi για την Μαριέτα Μπλάου, για την ORAL HISTORIES της AIP (9 Απριλίου 1999).

• Κείμενο pdf στο PHYSICS TODAY με τίτλο "More on Marietta Blau and the Physicists of Pre‐, Postwar Vienna" ("Περισσότερα για την Μαριέτα Μπλάου και τους φυσικούς στην Βιέννη πριν και μετά τον πόλεμο") των Arnold Perlmutter, Joseph F. Aschner,  Manfred Drosg και Peter Galison.

Πηγή: Today in Science History,  jwa/encyclopedia,  sciencehistory,  news miami,   caffebook

Σαν σήμερα... 1900, γεννήθηκε ο νομπελίστας φυσικός Wolfgang Pauli.

Wolfgang Ernst Pauli
(Από library.ethz)

Σαν σήμερα, στις 25 Απριλίου 1900, γεννήθηκε στη Βιέννη της Αυστρίας (τότε  Αυστροουγγαρία) ο Wolfgang Ernst Pauli (Βόλφγκανγκ Έρντ Πάουλι), ένας από τους πρωτοπόρους της κβαντικής φυσικής. 

Ο πατέρας του, Wolfgang Joseph Pascheles, γιατρός και αργότερα χημικός, προερχόταν από διακεκριμένη Εβραϊκή οικογένεια της Πράγας. Λίγο πριν το γάμο του με την Berta Camilla Schütz έγινε καθολικός και άλλαξε το όνομά του σε Pauli. Ο ίδιος ο Βόλφγκανγκ μεγάλωσε ως καθολικός χριστιανός, αλλά το Μάιο του 1929 αποχώρησε από την Καθολική Εκκλησία για άγνωστους λόγους. Το δεύτερο όνομά του "Ernst" προερχόταν από το όνομα του νονού του, σπουδαίου φυσικού, Ernst Mach.

Ο μικρός Πάουλι με την μητέρα του Berta.

Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι φοίτησε στο Γυμνάσιο Döblinger της Βιέννης και σίγουρα δεν ήταν ένας τυπικός μαθητής, αφού από εκείνα τα χρόνια μελετούσε τις εργασίες του Αϊνστάιν για τη σχετικότητα!

Τον Ιούλιο του 1918 τελείωσε το γυμνάσιο με διάκριση και γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Δύο μόλις μήνες μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο δημοσίευσε την πρώτη του εργασία σχετικά με την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν. 

Ενώ ήταν ακόμα προπτυχιακός φοιτητής στο Μόναχο, έγραψε δύο ακόμη άρθρα σχετικά με τη θεωρία της σχετικότητας. 

Στο Μόναχο, ο Πάουλι διδάχθηκε από τον Arnold Sommerfeld (Άρνολντ Σόμερφελντ), ο οποίος γρήγορα αναγνώρισε την ιδιοφυΐα του. Ο Σόμερφελντ ζήτησε από τον Πάουλι να γράψει ένα συνοπτικό άρθρο για τη σχετικότητα για την "Encyclopädie der mathematischen Wissenschaften" ("Εγκυκλοπαίδεια των Μαθηματικών Επιστημών"), όταν ήταν μόλις δύο χρόνια στο πανεπιστήμιο, ένα σημάδι της μεγάλης εκτίμησης που είχε για τον Πάουλι. Ο σεβασμός ήταν αμοιβαίος, γιατί ο Πάουλι  έδειξε επίσης απέραντο σεβασμό για τον Σόμερφελντ, τόσο ως άτομο όσο και ως επιστήμονα.

Ο Πάουλι σε ηλικία 4 ετών στη Βιέννη.
(Φωτό: L Grillich, από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Τον Ιούνιο του 1920 δημοσίευσε την πρώτη του εργασία για την κβαντική φυσική, ένα έργο για τις μαγνητικές ιδιότητες της ύλης. Το 1920 ήταν η χρονιά που έφτασε στο Μόναχο και ο Werner Heisenberg (Βέρνερ Χάιζεμπεργκ) για να γίνει επίσης μαθητής του Σόμερφελντ. Αργότερα, θα έγραφε ο Χάιζεμπεργκ για τον τρόπο ζωής του Πάουλι εκείνη την εποχή: "Ο Βόλφγκανγκ ήταν ένα τυπικό νυχτερινό πουλί. Προτιμούσε την πόλη, του άρεσε να περνάει τα βράδια του σε κάποιο καφενείο και στη συνέχεια δούλευε πάνω στη φυσική του με μεγάλη ένταση και μεγάλη επιτυχία. Προς απογοήτευση του Σόμερφελντ, σπάνια παρακολουθούσε πρωινές διαλέξεις και δεν εμφανιζόταν μέχρι το μεσημέρι".

Τον Ιούλιο του 1921 πήρε το διδακτορικό του με την καθοδήγηση του Σόμερφελντ. Το θέμα της θέσης του ήταν για την κβαντική θεωρία του ιονισμένου διατομικού υδρογόνου. 

Ο Πάουλι όταν ήταν μαθητής.

Δύο μήνες μετά την απόκτηση του διδακτορικού του, ο Πάουλι δημοσίευσε την εργασία του για τη σχετικότητα, που στο μεταξύ διάστημα την είχε επεκτείνει στις 237 σελίδες. Η ιδιοφυία του αναγνωρίστηκε αμέσως από τον ίδιο τον Αϊνστάιν κι αυτή η εργασία αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς στο θέμα, ακόμη και σήμερα. Όταν ο Αϊνστάιν διάβασε τη μονογραφία του Πάουλι, έγραψε το παρακάτω σχόλιο: "Όποιος μελετήσει αυτό το ώριμο και μεγαλεπήβολα σχεδιασμένο έργο μπορεί να μην πιστεύει ότι ο συγγραφέας του είναι ένας νέος εικοσιενός ετών. Αναρωτιέται κανείς τι να θαυμάσει περισσότερο, την ψυχολογική κατανόηση για την ανάπτυξη των ιδεών, τη βεβαιότητα της μαθηματικής αφαίρεσης, τη βαθιά φυσική ενόραση, την ικανότητα για διαυγή, συστηματική παρουσίαση, τη γνώση της βιβλιογραφίας, την πλήρη επεξεργασία του θέματος ή τη βεβαιότητα της κριτικής εκτίμησης."

1930, συνάντηση στην Κοπεγχάγη της αφρόκρεμας της διανόησης της "Νέας Φυσικής".
Από αρ. Ο. Klein, Ν. Bohr, W. Heisenberg, W. Pauli, G. Gamow, 
L. Landau, H. Kramers. Ακόμη: I. Waller, R. Peierls, W. Heitler, 
W. Colby, E. Teller, O. Rice, A. Wintner, C. Moller, M. Pihl, F. Bloch.

Στη συνέχεια, από τον Οκτώβριο του 1921 ο Πάουλι εργάστηκε για ένα χρόνο στο Πανεπιστήμιο του Göttingen (Γκέτινγκεν) ως βοηθός στον Max Born (Μαξ Μπορν). 

Το 1922 εργάστηκε ως βοηθός του Wilhelm Lenz στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Την ίδια χρονιά (1922) γνώρισε στο Γκέτινγκεν τον Niels Bohr (Νιλς Μπορ), μια προσωπικότητα που κατά τον ίδιο τον Πάουλι καθόρισε την παραπέρα πορεία του. 

Γράφει ο Πάουλι για την πρώτη του γνωριμία με τον Μπορ: "Μια νέα φάση της επιστημονικής μου ζωής ξεκίνησε όταν γνώρισα προσωπικά τον Νιλς Μπορ για πρώτη φορά. Αυτό ήταν το 1922, όταν έδωσε μια σειρά διαλέξεων στο Γκέτινγκεν, όπου ανέφερε τις θεωρητικές του έρευνες για το περιοδικό σύστημα των στοιχείων. Κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, ο Μπορ με ρώτησε αν θα μπορούσα να έρθω στην Κοπεγχάγη για ένα χρόνο".

Το φθινόπωρο του 1922, αποδεχόμενος την πρόσκληση του Μπορ, πήγε στην Κοπεγχάγη στο Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής (αργότερα το 1965 ονομάστηκε Ινστιτούτο Niels Bohr). 

Το 1923 ο Πάουλι επέστρεψε στο Αμβούργο και, αφού ολοκλήρωσε την ειδικότητά του, το 1924 ανέλαβε τη θέση του λέκτορα στο Πανεπιστήμιο της πόλης. Παρέμεινε σ' αυτή τη θέση μέχρι το 1928. Την περίοδο αυτή ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την εξέλιξη της μοντέρνας θεωρίας της κβαντικής μηχανικής. 

Ο Πάουλι με τον Αϊνστάιν στις αρχές της δεκαετίας του '30.

Το 1924 πρότεινε ένα νέο κβαντικό αριθμό με 2 πιθανές τιμές για τα ηλεκτρόνια, προσπαθώντας να λύσει το πρόβλημα της ασυμφωνίας ανάμεσα στο παρατηρούμενο μοριακό φάσμα και την αναπτυσσόμενη θεωρία της κβαντικής μηχανικής. 

Σίγουρα ο Πάουλι είναι περισσότερο γνωστός για τη διατύπωση, το 1925, της αρχής του αποκλεισμού (απαγορευτική αρχή του Pauli) στην οποία για πρώτη φορά στην κβαντική μηχανική λαμβάνεται υπόψη το σπιν. 

Το 1926, αφού ο Χάιζενμπεργκ είχε δημοσιεύσει τις βασικές αρχές της νεότερης κβαντικής μηχανικής, ο Πάουλι χρησιμοποίησε αυτή τη θεωρία για να ερμηνεύσει το παρατηρούμενο φάσμα του ατόμου του υδρογόνου. Αυτό το αποτέλεσμα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διασφάλιση της αξιοπιστίας της θεωρίας του Χάιζενμπεργκ. 

Ο Πάουλι με τους Χάιζενμπεργκ και Enrico Fermi.
(Από  Αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Το 1927, η αυτοκτονία της μητέρας του (πήρε χάπια Veronal) με την οποία  είχε πολύ στενή σχέση, αποτέλεσε προσωπική τραγωδία για τον Πάουλι, κατάσταση που επιδεινώθηκε μετά το δεύτερο γάμο του πατέρα του.
Παρά τα προσωπικά προβλήματα που αντιμετώπιζε, η επιστημονική του εξέλιξη προχωρούσε με επιτυχία. Το 1928 έγινε Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ETH). 

Στις 23 Δεκεμβρίου 1929 ο Πάουλι παντρεύτηκε στο Βερολίνο την χορεύτρια Käthe Margarethe  Deppner, με την οποία δεν επρόκειτο να ζήσει πολύ καιρό μαζί. Σύντομα αυτή τον εγκατάλειψε και στις 29 Νοεμβρίου 1930 χώρισαν.

1931, Samuel Goudsmit και Pauli στο Caltech.

Στον Πάουλι οφείλεται η πρώτη υπόθεση ως προς την ύπαρξη του νετρίνου, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει την απώλεια της ενέργειας που παρατηρείται κατά τη διάσπαση ραδιενεργών υλικών. Πιο συγκεκριμένα, το 1931 προέβλεψε μαθηματικά, ότι οι νόμοι διατήρησης απαιτούσαν την ύπαρξη ενός νέου σωματιδίου το οποίο πρότεινε να ονομαστεί "νετρίνο". 

Για πρώτη φορά ο Πάουλι αναφέρθηκε στα θεωρητικά στοιχεία που αφορούσαν αυτό το σωματίδιο σε μια επιστολή που έγραψε στις 4 Δεκεμβρίου 1930. Η πρώτη δημόσια ανακοίνωσή που έκανε ήταν σ' ένα συνέδριο στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας, στις 16 Ιουνίου του 1931. Η εφημερίδα New York Times της 17ης Ιουνίου 1931 ανέφερε:

"Ένας νέος κάτοικος της καρδιάς του ατόμου συστήθηκε σήμερα στον κόσμο της φυσικής, όταν ο Δρ Β. Πάουλι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Ζυρίχη της Ελβετίας, υπέθεσε την ύπαρξη σωματιδίων ή οντοτήτων που βάφτισε «νετρίνα»."

Με την πειραματική φυσικό Chien-Shiung Wu στο Πρίνστον.

Η αλληλεπίδραση των νετρίνων με την ύλη είναι τόσο περιορισμένη, που οι φυσικοί χρειάσθηκαν σχεδόν 30 χρόνια για να τη διαπιστώσουν πειραματικά το 1958.

Αρχικά ο Πάουλι ήταν απρόθυμος να δημοσιεύσει μια εργασία γι' αυτή την ασυνήθιστη υπόθεση (περί της ύπαρξης του νετρίνο), γι' αυτό έγραψε μια επιστολή σε μια ομάδα επιφανών πυρηνικών φυσικών στο Tuebingen της Γερμανίας, ζητώντας στοιχεία σχετικά με τα μέσα πειραματικής ανίχνευσης ενός τέτοιου σωματιδίου.
Γράφοντας γι' αυτή την ιδέα του, σημείωνε στην επιστολή: "Έχω κάνει κάτι πολύ κακό σήμερα προτείνοντας (την ύπαρξη) ενός σωματιδίου που δεν μπορεί ν' ανιχνευτεί. Είναι κάτι που κανένας θεωρητικός δεν θα πρέπει να κάνει για να ξεπεράσει την απελπισία του." 

Ήταν τόσο μεγάλος ο προβληματισμός του για την ύπαρξη του νετρίνο που για πρώτη φορά παρουσίασε τυπωμένη εργασία γι' αυτό το θέμα το 1933, αφού και ο ίδιος είχε ακόμη πολλές απορίες. Εκείνη την περίοδο πιθανολόγησε ότι το νετρίνο έχει μηδενική μάζα. Σήμερα γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η μάζα του δεν είναι μηδενική.

Καρλ Γιουγκ και Βόλφγκανγκ Πάουλι.
(Από  the marginalian)

Στο τέλος του 1930, αμέσως μετά την εργασία του για το νετρίνο και το διαζύγιό του, υπέστη σοβαρή ψυχολογική κατάρρευση, μια κατάσταση που τον οδήγησε στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή Carl Jung (Καρλ Γιουγκ), που ζούσε επίσης στη Ζυρίχη. Η γνωριμία Πάουλι - Γιουγκ έδωσε την ευκαιρία στον μεν Γιουγκ να μελετήσει τα όνειρα που του περιέγραφε ο Πάουλι, στον δε Πάουλι ν' ασχοληθεί επιστημονικά και να συνεισφέρει στην ερμηνεία των βαθύτερων σκέψεών του. Ένα μεγάλο μέρος των συζητήσεων που εδημιουργούντο στη διάρκεια αυτών των συναντήσεων έχουν δημοσιευθεί στην αλληλογραφία των Πάουλι - Γιουγκ και στο "Atom and Archetype", όπου αναλύονται πάνω από 400 όνειρα του Pauli κατά την περίοδο 1932 έως το 1958. 

Το βιβλίο "Pauli and Jung" παρουσιάζει μια ερμηνεία των ιδεών
 και των ονείρων του Πάουλι  που επικυρώνει δυναμικά την πίστη του
στην αδιάσπαστη ένωση επιστήμης και πνευματικότητας. 
(330 σελίδες, Εκδόσεις: Quest Books, 2013)

Τα πράγματα πήγαν καλύτερα για τον Πάουλι μετά το δεύτερο γάμο του με την Franciska (Franca) Bertram, στις 4 Απριλίου 1934. Σε αντίθεση με τον πρώτο καταστροφικό γάμο του, η δεύτερη σύζυγος τον βοήθησε να ισορροπήσει και έζησαν μαζί μέχρι το τέλος του, χωρίς να αποκτήσουν παιδιά.
Παράλληλα με την εργασία του στο ETH, το 1931 έγινε επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του  Michigan και το 1935 στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών  στο Princeton (Πρίνστον).  

Το 1940 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ και εργάστηκε ως καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών του Πρίνστον. Το 1941 ήταν πάλι επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Michigan και το 1942 επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Purdue.

1954, ο Πάουλι με τον Νιλς Μπορ παρατηρούν μια σβούρα στα
 εγκαίνια του Ινστιτούτου Φυσικής στο Lund της Σουηδίας.
(Από τη συλλογή της Margrethe Bohr)  

Τo 1946, μετά τον πόλεμο, έγινε πολίτης των ΗΠΑ, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Έτσι, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν εύκολη η απόφαση γι' αυτόν, τελικά προτίμησε να εγκατασταθεί στη Ζυρίχη, όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης ζωής του, παίρνοντας και την Ελβετική υπηκοότητα το 1949.

Στη διάρκεια της καριέρας του, ο Πάουλι συνέβαλλε σημαντικά στην εξέλιξη της κβαντικής μηχανικής. Δεν δημοσίευε πολλές εργασίες, αλλά προτιμούσε ν' αλληλογραφεί με στενούς συνεργάτες και φίλους, όπως ο Μπορ και ο Χάιζενμπεργκ. 

Γιορτάζοντας ο Πάουλι τα 45α γενέθλιά του.

Ο Πάουλι είναι μεταξύ εκείνων που συνέβαλλαν περισσότερο στη μελέτη της ενοποίησης της θεωρίας της σχετικότητας με την κβαντική μηχανική, κεντρικό πρόβλημα της σύγχρονης Φυσικής.

Το 1931 βραβεύθηκε με το μετάλλιο Lorentz.  

Το 1945, μετά από πρόταση του Αϊνστάιν, πήρε το βραβείο Nobel Φυσικής "για την ανακάλυψη της απαγορευτικής αρχής, επίσης καλούμενης Αρχή του Πάουλι". Δεν παρέστη στην τελετή απονομής του βραβείου στη Στοκχόλμη, αλλά έγινε ειδική τελετή γι' αυτόν στο Πρίνστον, στις 10 Δεκεμβρίου 1945.

Το 1958 βραβεύτηκε με το μετάλλιο Max Planck.

Όμως ο Βόλφγκανγκ Πάουλι έχει χαρακτηριστεί και ως "καταραμένος" νομπελίστας. Ο λόγος ήταν ότι κάποιες φορές, όταν περπατούσε σ' ένα χώρο, κάτι κακό συνέβαινε, όπως έσπαγαν πράγματα γύρω του ή ο εξοπλισμός δεν δούλευε. Αυτό που (δήθεν) "προκαλούσε" ο Πάουλι έχει πλέον αποκτήσει το όνομα "Pauli effect" ("φαινόμενο Πάουλι"). Αν και θα μπορούσε εύκολα να εξηγηθεί ως σύμπτωση, κάποια πρόσωπα της επιστημονικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Πάουλι, πίστευαν ότι η κατάρα ήταν πραγματική. 

Αντίγραφο επιστολής του Πάουλι προς τον  Bartel Leendert van der Waerden, 
 Καθηγητή Μαθηματικών του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (28 Μαρτίου 1955).
(Από ETH Library, University Archives)

Σύμφωνα με τον Arthur Miller (Άρθουρ Μίλερ), συγγραφέα του βιβλίου "137: Jung, Pauli, and the Pursuit of a Scientific Obsession" ("137: Γιουγκ, Πάουλι και το Κυνήγι μιας Επιστημονικής Εμμονής") ο ίδιος ο Πάουλι είχε πειστεί ότι ήταν "καταραμένος" και πρώτος κατηγορούσε τον εαυτό του όταν κάτι συνέβαινε. Αυτό ήταν που, όπως προανέφερα, οδήγησε τον Πάουλι στον φίλο και θεραπευτή του Καρλ Γιουγκ. «Μερικές φορές μετά από ένα συμβάν, ένιωθε ανακουφισμένος», λέει ο Μίλερ. «Ένοιωθε μια τεράστια ποσότητα ενέργειας να δημιουργείται μέσα του και αυτή η ενέργεια απελευθερωνόταν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αυτά τα γεγονότα». Αξίζει να επισημάνω ότι ο Πάουλι είχε εμμονή με τον αριθμό 137 και γι' αυτό ο Άρθουρ Μίλερ έχει περιλάβει στον τίτλο του βιβλίου του αυτό τον αριθμό.

Νοέμβριος 1945. Ο Πάουλι (αρ.) με τον John Wheeler (Τζον Χουίλερ)
(στο μέσο) στο πάρτι για τον εορτασμό του βραβείου Νόμπελ.
(Από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες κάτω από την επιγραφή "Pauli effect". 

Ένα περιστατικό συνέβη το 1920 και αναφέρεται στο βιβλίο του George Gamow "Thirty Years that Shook Physics: The Story of Quantum Theory" ("Τριάντα Χρόνια που Ταρακούνησαν την Φυσική: Η Ιστορία της Κβαντικής Θεωρίας"). Το γεγονός συνέβη στο εργαστήριο Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν χωρίς ο Πάουλι να βρίσκεται εκεί. Ξαφνικά, χωρίς προφανή λόγο, μια ακριβή συσκευή μέτρησης χάλασε και σταμάτησε να λειτουργεί. Ο James Franck, διευθυντής του Ινστιτούτου, σε επικοινωνία που είχε αργότερα με τον Πάουλι στη Ζυρίχη, του ανέφερε το περιστατικό, σχολιάζοντας χιουμοριστικά ότι τουλάχιστον αυτή τη φορά ο Πάουλι δεν ήταν παρών. Όμως όπως αποδείχτηκε, εκείνη την ημέρα ο Πάουλι ταξίδευε με τρένο προς την Κοπεγχάγη και την ώρα περίπου που έγινε το ατύχημα στο εργαστήριο, ο ίδιος άλλαζε τρένο στο σιδηροδρομικό σταθμό του Γκέτινγκεν!

O Πάουλι το 1931 σε χειμερινές διακοπές.

Μια άλλη ιστορία συνέβη τον Νοέμβριο του 1948 όταν ο Πάουλι επισκέφτηκε τις Βρυξέλλες για να παρακολουθήσει ένα διεθνές συνέδριο.  Ο Ιταλός πειραματικός φυσικός Beppo Occhialini που ζούσε προσωρινά εκεί, θέλησε να κάνει ένα αστείο στον Πάουλι. Στο εργαστήριό του ο Occhialini έστησε ένα κρεμαστό φωτιστικό με τέτοιο τρόπο, ώστε μόλις άνοιγε η πόρτα του εργαστηρίου αυτό να πέσει στο πάτωμα. Αφού ο μηχανισμός είχε συνδεθεί και δοκιμαστεί με προσοχή, ο Πάουλι, που δεν έχανε την ευκαιρία να επισκεφτεί έναν εργαστηριακό χώρο, προσκλήθηκε για μια σύντομη επίσκεψη. Πραγματικά ο Πάουλι επισκέφτηκε το εργαστήριο, άνοιξε την πόρτα, αλλά δεν συνέβη τίποτα. Η αποτυχία του αστείου θεωρήθηκε σαν απόδειξη της κακοτυχίας που κουβαλούσε ο Πάουλι!

Σε άλλο πάλι περιστατικό, στα εγκαίνια του Ινστιτούτου της Ζυρίχης το 1948, ένα πολύτιμο κινέζικο βάζο έσπασε, όταν ο Πάουλι μπήκε στην αίθουσα. Τελικά, όλα αυτά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να απαγορευτεί η είσοδος του Πάουλι στο εργαστήριο του βραβευμένου με Νόμπελ, Otto Stern.

1953, o Πάουλι (στο μέσο) με τον Paul Dirac (αρ.) και τον 
Rudolf Peierls στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.  

Ένα άλλο γεγονός που επέδρασε στην μετέπειτα συμπεριφορά του ήταν, όπως προανέφερα, η εγκατάλειψή του από την πρώτη του σύζυγο, 11 μόλις μήνες μετά το γάμο τους, μ' έναν συνάδελφό του χημικό. Λέγεται ότι σχολιάζοντας ο Πάουλι αυτό το χωρισμό είχε πει "Να τα έφτιαχνε μ' έναν ταυρομάχο θα μπορούσα να αναμετρηθώ μαζί του, αλλά μ' έναν απλό χημικό...".

Πολλές από τις ιδέες και τα αποτελέσματα στα οποία είχε καταλήξει ο Πάουλι ποτέ δεν δημοσιεύθηκαν. Αρκετά από αυτά εμφανίζονταν σε γράμματα και διακινούνταν στον επιστημονικό κόσμο από τους παραλήπτες τους. Είναι ο μόνος για τον οποίο ο Αϊνστάιν είχε δηλώσει επίσημα ότι τον θεωρούσε άξιο διάδοχό του.

Το 1958, έσπασε η πολύ καλή φιλία και επιστημονική συνεργασία που είχε με τον Χάιζενμπεργκ, όταν αναφέρθηκε απλά ως "βοηθός του καθηγητή Χάιζενμπεργκ" από το δελτίο τύπου, μετά την ανακοίνωση μιας εργασίας που είχαν κάνει μαζί, στο Γκέτινγκεν.

Ιούνιος 1956. Το τηλεγράφημα που έστειλαν στον Πάουλι
οι Frederick Reines και Clyde Cowan με το οποίο τον ενημέρωναν
για την πειραματική ανακάλυψη του νετρίνο.
(Από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Το 1953 ο Πάουλι ψηφίστηκε ως εξωτερικό μέλος της Royal Society του Λονδίνου και το 1958 έγινε εξωτερικό μέλος της Ολλανδικής Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.

Στην αθέατη πλευρά της σελήνης έχει δοθεί το όνομα Pauli σ' έναν κρατήρα.

26 χρόνια μετά την πρώτη εργασία του για το νετρίνο, είχε την χαρά να μάθει κατευθείαν από τους πειραματικούς ερευνητές Frederick Reines και Clyde Cowan για την ανακαλύψη αυτού του σωματιδίου (νετρίνο του ηλεκτρονίου).

Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι πέθανε στις 15 Δεκεμβρίου 1958, σε ηλικία μόλις 58 ετών, από καρκίνο του παγκρέατος, στο νοσοκομείο Rotkreuz της Ζυρίχης και δεν είχε την ευκαιρία να μάθει για τις άλλες 2 μορφές του νετρίνο που ανακαλύφθηκαν αργότερα (μιονικό νετρίνο, ταυ νετρίνο). Πέθανε στον αριθμό δωματίου 137 στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν! Λέγεται ότι μόλις παρατήρησε τον αριθμό του δωματίου κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, κατάλαβε ότι δεν επρόκειτο να βγει ζωντανός από εκεί.

Ο Πάουλι με τη σύζυγό του Franca.
(Από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Στο CERN υπάρχει ένα μεγάλο αρχείο υλικού (γράμματα, βιβλία, φωτογραφίες κλπ) του Βόλφγκανγκ Πάουλιi. Το υλικό αυτό προσφέρθηκε μετά το θάνατό του, από τη χήρα του Franca Pauli, κατόπιν μεσολάβησης του πρώην βοηθού του Victor F. Weisskopf, διευθυντή στο CERN την περίοδο 1961 - 1965 και του τελευταίου βοηθού του Charles Enz.

Η οδός W. Pauli στις εγκαταστάσεις του CERN στη Γενεύη.

• Αρχείο υλικού του Βόλφγκανγκ Πάουλι στο CERN.

• Βίντεο με ομιλία του Άρθουρ Μίλερ στο CERN για τη σχέση Βόλφγκανγκ Πάουλι και Καρλ Γιουγκ (αγγλικά, 1:14:58).

• Το βιβλίο "Atom and Archetype" σε pdf (313 σελίδες).

• Βίντεο με φωτογραφίες από τη ζωή του Βόλφγκανγκ Πάουλι, από τον Dr. Paulo Venturelli (4:33).

• Βίντεο που περιέχει συζήτηση του Melvyn Bragg με καλεσμένους πάνω στην Απαγορευτική Αρχή του Pauli (αγγλικά, 47:53).

Το εξώφυλλο του βιβλίου "Atom and Archetype"
με την αλληλογραφία Πάουλι - Γιουγκ.
Εκδότης ROUTLEDGE.

• Σύντομο βίντεο του W. Pauli (0:11).

• Εργασία (κείμενο pdf) του John Richard Gustafson με τίτλο "Wolfgang Pauli 1900 to 1930: His Early Physics in Jungian Perspective" ("Βόλφγκανγκ Πάουλι 1900 έως 1930: Η πρώιμη φυσική του κάτω από την οπτική του Γιουγκ") (αγγλικά).

• Ένα τεστ γνώσεων για το έργο του Πάουλι από τον ιστότοπο study com.

• Βίντεο από την περίφημη 5η συνάντηση του Solvay Conference το 1927. Βλέπουμε όλα τα μεγάλα ονόματα της Φυσικής. Στο 1:50 βλέπουμε τον Βόλφγκανγκ Πάουλι.

• Πρόσφατη ακριβέστερη μέτρηση της μάζας του νετρίνου.

Πηγή: Today in Science History,  mathshistory st-andrews,  wikipedia,  arthurimill, library ethz,