Σαν σήμερα... 1960, η πρώτη ομάδα των Σοβιετικών κοσμοναυτών.

H φωτογραφία είναι τραβηγμένη τον Μάϊο του 1961 στο Σότσι  
και φαίνονται οι περισσότεροι (16) από τους πρώτους κοσμοναύτες.
(1η σειρά): Popovich, Gorbatko, Khrunov, Sergei P. Korolev
(επικεφαλής σχεδιαστής των πυραύλων), Gagarin,
Yevgeni Karpov (επικεφαλής του Κέντρου Εκπαίδευσης),
Nikolai Nikitin (εκπαιδευτής στα αλεξίπτωτα), Yevgeni Fyodorov
(γιατρός). (2η σειρά): Leonov, Nikolayev, Rafikov, Zaikin,
Volynov, Titov, Nelyubov, Bykovsky και Shonin.
(3η σειρά): Filatyev, Anikeev και Belyayev.
(Φωτό: Igor Snegirev)

Μετά από 532 αναρτήσεις στο "Σαν σήμερα...", αυτή είναι η πρώτη δημοσίευση που δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένη ημερομηνία. Ο λόγος είναι απλός˙ δεν είναι γνωστή κάποια συγκεκριμένη ημέρα που να ανακοινώθηκε επίσημα από τους Σοβιετικούς η δημιουργία αυτής της πρώτης ομάδας κοσμοναυτών. Στην πραγματικότητα, η ύπαρξη επανδρωμένου σοβιετικού διαστημικού προγράμματος δημόσια έγινε γνωστή μετά την εκτόξευση του Γιούρι Γκαγκάριν στις 12 Απριλίου 1961. Είναι πιθανό σε μια επόμενη βελτιωμένη παρουσίαση του ίδιου θέματος να το τοποθετήσω ημερολογιακά με κάποια αφορμή.

Ας έρθουμε όμως στο θέμα μας για την "Πρώτη ομάδα Σοβιετικών κοσμοναυτών".

Η πιο διάσημη φωτογραφία του 
φωτογράφου Igor Snegirev. 
Ο Γκαγκάριν με τον υπεύθυνο του σοβιετικού
 διαστημικού προγράμματος Σεργκέι Καραλιόφ.

Η αρχή του εγχειρήματος μπορούμε να πούμε ότι ήταν το 1958, όταν το Ινστιτούτο Ιατρικής Αεροπορίας άρχισε να εργάζεται σε δύο προγράμματα:

- Πρόγραμμα 5827 - Επιλογή ατόμου για διαστημική πτήση.

- Πρόγραμμα 5828 - Προετοιμασία ενός ατόμου για την 1η διαστημική πτήση.

Ο επιστημονικός επόπτης και των δύο προγραμμάτων ήταν ο Βλαντιμίρ Ιβάνοβιτς Γιαζντόβσκι και υπεύθυνος για την εκτέλεση ήταν ο Νικολάι Νικολάιεβιτς Γκούροβσκι.

Στις αρχές του 1959, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ Mstislav Keldysh πραγματοποίησε μια συνάντηση στην οποία συζητήθηκε συγκεκριμένα το ζήτημα της επανδρωμένης διαστημικής πτήσης, μέχρι το "ποιος πρέπει να πετάξει;".

Η απόφαση για την επιλογή και την εκπαίδευση των κοσμοναυτών για την πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση με το διαστημόπλοιο "Vostok" ("Ανατολή") εγκρίθηκε με την απόφαση αριθ. 22-10 της 5ης Ιανουαρίου 1959 της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (CC CPSU) και του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΣΣΔ και στη συνέχεια με την απόφαση № 569-264 του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΣΣΔ στις 22 Μαΐου 1959 "Σχετικά με την προετοιμασία ενός ατόμου για διαστημικές πτήσεις".

Από τους επικεφαλής του προγράμματος προετοιμασίας:
Καμανίν, Καρπόφ, Νικίτνιν, Γιαζντόβσκι.

Το επίσημο όνομα του προγράμματος για την 1η ομάδα των Σοβιετικών κοσμοναυτών του 1960 ήταν TsPK1 (Ομάδα Αεροπορίας No 1).

Με τις παραπάνω αποφάσεις, η επιλογή και η εκπαίδευση των μελλοντικών κοσμοναυτών ανατέθηκαν στην Πολεμική Αεροπορία των Ενόπλων Δυνάμεων της ΕΣΣΔ. Η επιλογή ανατέθηκε άμεσα σε μια ομάδα ειδικών από το Κέντρο Ερευνών στο Στρατιωτικό Αεροπορικό Νοσοκομείο (TsVNIAH). Η ομάδα αυτή αποτελείτο από τους: Yevgeny Karpov, Vladimir Yazdovsky, N. Gurovsky, Oleg Gazenko, A. Genin και κάποιους άλλους ακόμη.

Ο επικεφαλής μηχανικός του πυραυλικού συστήματος εκτόξευσης Σεργκέι Καραλιόφ διατύπωσε τις βασικές προϋποθέσεις για το επάγγελμα του κοσμοναύτη, ως εξής: "Ένας πιλότος και, πάνω απ' όλα, ένας πιλότος μαχητικού, είναι ο πλέον κατάλληλος για μια τέτοια δουλειά. Αυτός είναι ο πιο ειδικός. Είναι πιλότος, πλοηγός, σηματοδότης και μηχανικός πτήσης ... ". Επομένως, η επιλογή έγινε υπέρ των πιλότων της Πολεμικής Αεροπορίας.

Οι 6 πρώτοι επίλεκτοι στο Μπαϊκονούρ.
(Από αρ.) Νελίμποφ, Μπικόφσκι, Γκαγκάριν,
Νικολάγιεφ, Τιτόφ, Πόποβιτς.
(Cosmonaut Training Center / Roskosmos) 

Στις 11 Ιανουαρίου 1960, με εντολή του αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας K. A. Vershinin, δημιουργήθηκε η στρατιωτική μονάδα 26266 (ή в/ч 26266), η αποστολή της οποίας ήταν να εκπαιδεύσει τους κοσμοναύτες. Σήμερα αυτή η μονάδα αποτελεί τμήμα του μεγάλου Ρωσικού Κέντρου Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών "Yuri Gagarin" (τότε CPC) που βρίσκεται στη Star City στην ευρύτερη περιοχή της Μόσχας. Στις 24 Φεβρουαρίου 1960, ο συνταγματάρχης της Ιατρικής Υπηρεσίας Yevgeny Karpov διορίστηκε επικεφαλής του CPC.

Τα βασικά κριτήρια επιλογής ήταν:

• Να είναι πιλότοι μαχητικών αεροσκαφών,
• Να είναι κάτω των 35 ετών,
• Να έχουν ύψος έως 1,75 μ.,
• Να έχουν βάρος έως 75 κ.,
• Εξαιρετική υγεία.

Οι τρεις πρώτοι στην κατάταξη επιλογής. (Από αρ.)
Γκαγκάριν, Τιτόφ και Νελίμποφ (Μάρτιος 1961, Μόσχα).

Οι γιατροί του Ινστιτούτου Ιατρικής Αεροπορίας στάλθηκαν σε δυάδες στις αεροπορικές μονάδες κι εκεί ξεκίνησαν με την εξέταση των ιατρικών φακέλων των πιλότων. Κατά τη διάρκεια της αρχικής διαδικασίας επιλογής εξετάστηκαν τα έγγραφα για 3461 πιλότους μαχητικών. Από αυτούς 347 άτομα επιλέχτηκαν για την αρχική συνέντευξη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων και της πρώτης ιατρικής εξέτασης, 206 πιλότοι έγιναν δεκτοί για παραπέρα ιατρικές εξετάσεις. Οι επόμενοι μήνες ήταν μια περίοδος εκνευριστικής αναμονής. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, 52 άτομα αποφάσισαν να αρνηθούν να συνεχίσουν για διάφορους λόγους. Έτσι, ο αριθμός των υποψηφίων μειώθηκε σε 154 άτομα. 

11 υποψήφιοι κοσμοναύτες στη διάρκεια της ιατρικής
αξιολόγησης τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου 1960.
(Από αρ.) Γκαγκάριν, Νελίμποφ, Τιτόφ, Νικολάγιεφ, Γκορμπάτκο, 
Κρινόφ, Λεόνοφ, Ανίκιεφ, Πόποβιτς, Σονίν και Μπικόφσκι.

Ο επόμενος γύρος επιλογής έγινε στο TsVNIAH την περίοδο από τον Οκτώβριο του 1959 έως τον Απρίλιο του 1960. Πριν από αυτό, στις 30 Σεπτεμβρίου 1959, με εντολή του Αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας και του Αρχηγού της Κεντρικής Στρατιωτικής Ιατρικής Διεύθυνσης 00240, δημιουργήθηκε η Κεντρική Ιατρική Επιτροπή (MMC) που αποτελείτο από τους: A.N. Babiychuk (πρόεδρος), A.G. Kuznetsov (αναπληρωτής πρόεδρος), Υ.A. Karpov (γραμματέας). Καθήκον της επιτροπής ήταν να εκδώσει την τελική ιατρική γνωμάτευση εμπειρογνωμόνων με βάση τα αποτελέσματα της παραπέρα εξέτασης των υποψηφίων κοσμοναυτών. Οι Ακαδημαϊκοί της Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών N.S. Molchanov, V.V. Parin και A.L. Myasnikov ήταν επιστημονικοί σύμβουλοι αυτής της επιτροπής.

Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, 20 ακόμη άτομα αποχώρησαν από την διαδικασία μη επιθυμώντας να συνεχίσουν και 105 άτομα απομακρύνθηκαν επειδή δεν ξεπέρασαν τις ιατρικές απαιτήσεις του προγράμματος. Έτσι, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1960 μόνο 29 άτομα ολοκλήρωσαν τα στάδια των ιατρικών εξετάσεων. Από αυτά τα άτομα, σταδιακά η επιτροπή επιλογής κατέληξε σε μια ομάδα με 20 άτομα. 

Για την ιστορία να αναφέρω ότι η αρχική επιλογή στην στρατιωτική μονάδα του Γκαγκάριν έγινε από τους στρατιωτικούς γιατρούς Pyotr Vasilyevich Buyanov και Alexander Petrovich Pchelkin.

Η ομάδα εκπαιδεύεται στην πτώση με αλεξίπτωτο
στην περιοχή Engels. 

Στις 7 Μαρτίου 1960, η πρώτη ομάδα με δώδεκα άτομα έγινε επίσημα δεκτή στο Κέντρο Εκπαίδευσης (το CPC δεν είχε φτιαχτεί ακόμη). Η ομάδα αποτελείτο από τους Ivan N. Anikeyev (Ιβάν Ν. Ανίκιεφ), Valeriy F. Bykovsky (Βάλερι Φ. Μπικόβσκι), Boris V. Volynov (Μπόρις Β. Βολίνοφ), Yuri Α. Gagarin (Γιούρι Α. Γκαγκάριν), Viktor V. Gorbatko (Βίκτορ B. Γκορμπάτκο),  Vladimir M. Komarov (Βλαντίμιρ M. Κομαρόφ), Alexei A. Leonov (Αλεξέι A. Λεόνοφ), Grigory G. Nelyubov (Γκριγκόρι Γ. Νελίμποφ), Andriyan G. Nikolaev (Αντριάν Γ. Νικολάεφ), Pavel R. Popovich (Πάβελ Ρ. Πόποβιτς), German S. Titov (Γκέρμαν Σ. Τιτόφ) και Georgy S. Shonin (Γκεόργκι Σ. Σονίν) (αριθμός διαταγής 267 του Αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας). Στις 9 Μαρτίου 1960 ακολούθησε ο Yevgeny V. Khrunov (Ευγκένι Β. Κρινόφ) (αριθμός διαταγής 292), στις 25 Μαρτίου ο Dmitry A. Zaikin (Ντμίτρι Α. Ζαϊκίν) και ο Valentin I. Filatyev (Βαλεντίν Ι. Φιλάτιεφ) (αριθμός διαταγής 363), στις 28 Απριλίου ο Pavel I. Belyaev (Πάβελ Ι. Μπελιάγεφ), ο Valentin V. Bondarenko (Βαλεντίν Β. Μπονταρένκο), ο Valentin S. Varlamov (Βαλεντίν Σ. Βαρλάμοφ) και ο Mars Z. Rafikov (Άρης Ζ. Ραφίκοφ) (αριθμός διαταγής 540). Ο τελευταίος που συμπλήρωσε την εικοσάδα στις 17 Ιουνίου 1960 ήταν ο Anatoly Y. Kartashov (Ανατόλι Γ. Καρτάσοφ) (αριθμός διαταγής 839).

Αυτό το πρώτο σώμα των κοσμοναυτών αποτελείτο από 9 πιλότους της πολεμικής αεροπορίας, 6 πιλότους από την αεροπορική άμυνα και 5 πιλότους από τη ναυτική αεροπορία. Την στιγμή της επιλογής, ο γηραιότερος, Πάβελ Μπελιάγεφ, ήταν 34 ετών και ο νεότερος, Βαλεντίν Μπονταρένκο, ήταν 23 ετών.

Αντριάν Νικολάγιεφ και Πάβελ Πόποβιτς.

Το καλοκαίρι του 1960, μια ομάδα έξι κοσμοναυτών αποσπάστηκε από την ευρύτερη ομάδα για να προετοιμαστεί για την πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση. Η απόφαση με αρ. 176 από τον αρχηγό της Πολεμικής Αεροπορίας συντάχθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1960. Η ομάδα αυτή αποτελείτο από τους Γιούρι Γκαγκάριν, Γκέρμαν Τιτόφ, Αντριάν Νικολάεφ, Πάβελ Πόποβιτς, Ανατόλι Καρτάσοβ και Βαλεντίν Βαρλάμοφ. Σύντομα, για ιατρικούς λόγους, ο Καρτάσοβ αντικαταστάθηκε από τον Γκριγκόρι Νελίμποφ και ο Βαρλάμοφ από τον Βάλερι Μπικόβσκι. Στο διάστημα Δεκέμβριος 1960 - Ιανουάριος 1961 η ομάδα προετοιμάστηκε στην αεροπορική βάση Zhukovsky (τώρα Gromov Flight Research Institute) 40 χλμ από την Μόσχα. Η κύρια εκπαίδευση γινόταν στο εργαστήριο Νο. 47, όπου βρισκόταν το μοντέλο του διαστημικού σκάφους Vostok-3A. 

Ο γιατρός Leonid-Kitaev Smyk (αρ.) με τους Γιούρι   
Γκαγκάριν και Νικολάι Καμανίν στο LL TU104A,  
κατά τη διάρκεια της πτήσης σε μηδενική βαρύτητα.

Στις 17 - 18 Ιανουαρίου 1961 έγιναν οι τελικές εξετάσεις στους 6 υποψήφιους κοσμοναύτες. Η πρώτη εξέταση πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Ερευνών Πτήσης (LII) στο Zhukovsky και οι υποψήφιοι δοκιμάστηκαν στο πιλοτήριο του διαστημικού σκάφους Vostok, το οποίο χρησίμευσε ως προσομοιωτής. Μετά την εξέταση στον προσομοιωτή, ο κάθε υποψήφιος, για 40-50 λεπτά απαντούσε σε ερωτήσεις της επιτροπής σχετικά με την εργασία στο διαστημικό σκάφος, είτε σε κανονικές, είτε σε έκτακτες καταστάσεις. Σ' αυτή τη δοκιμασία οι Γκαγκάριν, Τιτόφ, Νικολάεφ και Πόποβιτς βαθμολογήθηκαν με "Άριστα", ενώ οι Νελίμποφ, Μπικόβσκι έλαβαν "Καλώς".

Την επόμενη μέρα, οι εξετάσεις συνεχίστηκαν στο στρατιωτικό αεροδρόμιο Chkalovsky.  

Τελικά η επιτροπή επιλογής, αφού έλαβε υπόψη τους ατομικούς φακέλους, τις συνεντεύξεις, τα ατομικά χαρακτηριστικά και τα αποτελέσματα των εξετάσεων, κατέληξε στην απόφαση: "Συνιστούμε την ακόλουθη σειρά χρησιμοποίησης των κοσμοναυτών στις πτήσεις: 

1. Γιούρι Γκαγκάριν, 
2. Γκέρμαν Τιτόφ,
3. Γκριγκόρι Νελίμποφ,
4. Αντριάν Νικολάεφ,
5. Βάλερι Μπικόβσκι,
6. Πάβελ Πόποβιτς."

Οι 6 επίλεκτοι επιθεωρούν το πυραυλικό σύστημα εκτόξευσης 
 του προγράμματος Vostok. Στο βάθος φαίνεται η κάψουλα Vostok.

Στις 25 Ιανουαρίου 1961, με την εντολή αρ. 21 του αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας, επικυρώθηκε η παραπάνω εξάδα ως η ομάδα από τα μέλη της οποίας θα προέρχονταν οι κοσμοναύτες στις πρώτες σοβιετικές επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις.

Στις 23 Μαρτίου 1961, ο Γιούρι Γκαγκάριν τοποθετήθηκε επικεφαλής της ομάδας.

Τον Μάρτιο του 1961, η ομάδα υπέστη την πρώτη τραγική απώλεια. Στις 23 Μαρτίου 1961, ο Βαλεντίν Μπονταρένκο (1937 - 1961) βρισκόταν στη 10η μέρα μιας 15μερης δοκιμασίας σε θάλαμο χαμηλής πίεσης. Ο πολύ μικρός σε μέγεθος θάλαμος (ήταν περίπου στο μέγεθος της διαστημικής κάψουλας) περιείχε 50% οξυγόνο. Έχοντας ολοκληρώσει το πρόγραμμα της ημέρας, ο Μπονταρένκο έβγαλε τους αισθητήρες και καθάρισε το σώμα του με μπαμπάκι εμποτισμένο σε οινόπνευμα. Πετώντας το μπαμπάκι κάτω, αυτό έπεσε σε μια μικρή ηλεκτρική εστία που χρησιμοποιούσε για να φτιάξει τσάι. Αμέσως άρπαξε πυρκαγιά που βοηθήθηκε από το πλούσιο οξυγόνο που υπήρχε στο θάλαμο. Ο επιβλέπων γιατρός χρειάστηκε περισσότερο από μισή ώρα ν' ανοίξει την πόρτα του θαλάμου λόγω της διαφοράς πίεσης. Τελικά, ο Μπονταρένκο με εγκαύματα τρίτου βαθμού πέθανε 16 ώρες αργότερα στο νοσοκομείο Botkin. Εκείνη την εποχή δεν έγινε δημόσια γνωστό κάτι για τον θάνατο του Μπονταρένκο. Λεπτομέρειες για το γεγονός δημοσιεύτηκαν στο Δυτικό Τύπο στις αρχές της δεκαετίας του '80. Οι Σοβιετικοί πολίτες έμαθαν γι' αυτό το 1986, όταν η σοβιετική εφημερίδα Izvestia δημοσίευσε άρθρο του Yaroslav Golovanov. Αν είχε γίνει από την αρχή γνωστή η αιτία του ατυχήματος, ίσως οι Αμερικανοί να απέφευγαν ένα παρόμοιο ατύχημα πυρακαγιάς στο θάλαμο του Apollo 1 που έστειλε στο θάνατο 3 Αμερικανούς αστροναύτες στις 21 Ιανουαρίου 1967.

Ο Βαλεντίν Μπονταρένκο.

Το καλοκαίρι του 1960, δύο ακόμη υποψήφιοι κοσμοναύτες απομακρύνθηκαν από την προετοιμασία προσωρινά. Στις 16 Ιουλίου 1960, ο Ανατόλι Καρτάσοφ (1932 - 2005), μετά από άσκηση σε φυγοκεντρική μηχανή, αφού στριφογύρισε σε επιτάχυνση 12g, βρέθηκε να έχει στην πλάτη του μικρές περιοχές με αιμορραγία (πετέχειες). Στις 24 Ιουλίου 1960 απομακρύνθηκε ο Βαλεντίν Βαρλάμοφ (1934 - 1980), γιατί ένα μήνα πριν είχε τραυματιστεί σε αυχενικό σπόνδυλο στην κολύμβηση. Πιο συγκεκριμένα, ευρισκόμενος σε διακοπές με τους Σονίν και Μπικόφσκι στην περιοχή Medvezh'i Ozrea (Bear Lakes) κοντά στη Μόσχα, τραυματίστηκε κάνοντας βουτιά σε λίμνη με ρηχά νερά.

Μετά από θεραπεία και διαρκή εξέταση των δύο υποψηφίων, τελικά απομακρύνθηκαν οριστικά από το πρόγραμμα, ο μεν Βαρλάμοφ στις 6 Μαρτίου 1961, ο δε Καρτάσοφ στις 7 Απριλίου 1961.

Βαλεντίν Μπονταρένκο, Γκιόργκι Σόνιν, Μπορίς Βολίνοβ
και Βλαντίμιρ Κομάροφ κάνουν σκι.

Στις 3 Απριλίου 1961, τα υπόλοιπα 11 άτομα πέρασαν τις ιατρικές εξετάσεις με επιτυχία. Όμως, την επομένη μέρα 4 Απριλίου 1961, μόνον 8 άτομα κατάφεραν να περάσουν τα τεστ φυσικής δοκιμασίας. Οι υπόλοιποι τρεις (Ζαϊκίν, Ραφίκοφ, Φιλάτιεφ) ολοκλήρωσαν το προπονητικό μέρος και το άλμα με αλεξίπτωτο στις 16 Δεκεμβρίου 1961.

Έτσι, 17 άτομα ολοκλήρωσαν το σύνολο του προγράμματος και έλαβαν τον τίτλο του "Κοσμοναύτη Πολεμικής Αεροπορίας'.

• Στις 12 Απριλίου 1961, η πρώτη διαστημική πτήση σε γήινη τροχιά έγινε από τον Γιούρι Γκαγκάριν (1934 - 1968) με το σκάφος Vostok-1, με πρώτο και δεύτερο αναπληρωτή του τον Γκέρμαν Τιτόφ και τον Γκριγκόρι Νελίμποφ, αντίστοιχα.

• Στις 6 και 7 Αυγούστου 1961, ο Γκέρμαν Τιτόφ (1935 - 2000) με το Vostok-2 έγινε ο δεύτερος Σοβιετικός αστροναύτης που εκτέλεσε με επιτυχία γήινη περιφορά.

Στις 24 Μαρτίου 1962, ο Άρης Ραφίκοφ (1933 - 2000) απομακρύνθηκε από το σώμα των κοσμοναυτών για πειθαρχικά παραπτώματα (εξωσυζυγική ζωή, μεθύσια). Αργότερα, ο Τιτόφ υποστήριξε ότι ο κύριος λόγος της απομάκρυνσης του Ραφίκοφ ήταν το διαζύγιο που πήρε από τη σύζυγό του.

• Στη συνέχεια, στις 11 Αυγούστου - 15 Αυγούστου 1962 ήρθε η σειρά του Αντριάν Νικολάεφ (1929 - 2004) να ταξιδέψει στο διάστημα με το Vostok-3. Ο Νικολάεφ ήταν ο πρώτος σύζυγος της Βαλεντίνα Τερεσκόβα που είναι η πρώτη γυναίκα που έκανε γήινη περιφορά στις 16 Ιουνίου 1963 με το Vostok-6. Ο Νικολάεφ έκανε και δεύτερη διαστημική πτήση στις 1 - 18 Ιουνίου 1970, με το Soyuz-9.

Ο Γιούρι Γκαγκάριν και πίσω του ο αναπληρωματικός
 του Γκέρμαν Τιτόφ μεταφέρονται με το λεωφορείο
για την πρώτη πτήση του Γκαγκάριν.
Όρθιοι φαίνονται οι Νελίμποφ και Νικολάεφ.

• Την επομένη της πρώτης πτήσης του Νικολάεφ, 12 Αυγούστου 1962, εκτοξεύθηκε στο διάστημα με το Vostok-4 ο Πάβελ Πόποβιτς (1930 - 2009). Όπως και ο Νικολάεφ, ο Πόποβιτς παρέμεινε στο διάστημα μέχρι τις 15 Αυγούστου 1962. Για τον Πόποβιτς υπήρξε μια δεύτερη πτήση με το Soyuz-14 από τις 3 μέχρι τις 19 Ιουλίου 1974. 

Ο πύραυλος του προγράμματος Vostok
στο All-Soviet Exhibition Center.

Η 17η Απριλίου 1963 ήταν μια μάλλον άσχημη μέρα για το σώμα των Σοβιετικών κοσμοναυτών. Αυτή την ημέρα 3 κοσμοναύτες, οι  Ιβάν Ανίκιεφ (1933 - 1992), Γκριγκόρι Νελίμποφ (1934 - 1966) και Βαλεντίν Φιλάτιεφ (1930 - 1990) αποβλήθηκαν από την ομάδα για πειθαρχικά παραπτώματα (αυτό επίσημα έγινε στις 4 Μαΐου 1963).

Στις 27 Μαρτίου 1963, οι 3 συνάδελφοι συνελήφθησαν από την στρατιωτική αστυνομία επειδή κυκλοφορούσαν μεθυσμένοι στο σταθμό Chkalovskaya του Μετρό της Μόσχας. Κατά την σύλληψή τους δεν έδειξαν καλή συμπεριφορά, αλλά ο αξιωματικός υπηρεσίας προσφέρθηκε να μη κοινοποιήσει το θέμα σε ανώτερα κλιμάκια, αρκεί να ζητούσαν συγγνώμη, κάτι που αρνήθηκε ο Νελίμποφ. Έτσι, το θέμα προχώρησε. Ο Πάβελ Πόποβιτς, που ήταν Γραμματέας της κοματικής οργάνωσης των κοσμοναυτών, παρενέβη προσπαθώντας να πείσει τον Νελίμποφ να ζητήσει συγγνώμη, αλλά δεν το κατάφερε. Επειδή υπήρχαν παρόμοια παραπτώματα και στο παρελθόν, ο υπεύθυνος για την επιλογή των κοσμοναυτών  Νικολάι Καμανίν αποφάσισε την αποβολή τους. Γενικά, μπορώ να σημειώσω ότι το πρόβλημα με το ποτό ήταν σοβαρό σε αρκετούς από τους κοσμοναύτες. Το σίγουρο είναι ότι σε κάθε απομάκρυνση κοσμοναύτη, οι αρχές προσπαθούσαν να το κρατήσουν κρυφό. Σ' αυτό το πλαίσιο φρόντιζαν να σβήνουν από φωτογραφίες τα πρόσωπα που έφευγαν. Αυτό βοήθησε στο να διατυπωθεί μια ακόμη θεωρία συνωμοσίας με το όνομα "Χαμένοι κοσμοναύτες" ή "Κοσμοναύτες φαντάσματα".

Για την ιστορία να σημειώσω ότι ο Γκριγκόρι Νελίμποφ βρήκε τραγικό θάνατο στις 18 Φεβρουαρίου 1966, στον σταθμό του τρένου Ippolitovka, κοντά στο Βλαδιβοστόκ. Εκεί είχε σταλεί σε αεροπορική μονάδα, μετά την απομάκρυνσή του από το σώμα των κοσμοναυτών. Καθώς ήταν μεθυσμένος, έπεσε στις γραμμές του τρένου. Η επίσημη γνωμάτευση ήταν "αυτοκτονία". 

Η κάψουλα του Vostok 3KA-2.

• Ο τελευταίος (πέμπτος) που πήρε μέρος στο διαστημικό πρόγραμμα Vostok ήταν ο Βάλερι Μπικόβσκι (1934 - 2019) με το Vostok-5 από τις 14 ως τις 19 Ιουνίου 1963. Ο Μπικόφσκι είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει δυο φορές ακόμη στο διάστημα με το Soyuz-22 από 15 ως 23 Σεπτεμβρίου 1976 και με το Soyuz-31 από τις 26 Αυγούστου ως τις 3 Σεπτεμβρίου 1978.

Μετά το πρόγραμμα "Vostok", ακολούθησε το πρόγραμμα "Voskhod" ("Αυγή"). Το διαστημικό σκάφος του Voskhod ήταν βελτιωμένη έκδοση του Vostok, σχεδιασμένο για την μεταφορά πολυμελούς πληρώματος. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετείχαν 3 κοσμοναύτες από την πρώτη ομάδα.

• Πρώτος διαστημικός ταξιδευτής με το Voskhod-1 ήταν ο Βλαντίμιρ Κομαρόφ (1927 - 1967) στις 12 Οκτωβρίου 1964. Ο Κομαρόφ είχε τραγικό θάνατο, καθώς στο δεύτερο ταξίδι του με το Soyuz-1 στις 23 και 24 Απριλίου 1967, ο θαλαμίσκος προσέκρουσε στο έδαφος κατά την επιστροφή του στη Γη, επειδή δεν λειτούργησε ένα αλεξίπτωτο ανάσχεσης.

• Στις 18 - 19 Μαρτίου 1965 ακολούθησε ο Πάβελ Μπελιάγεφ (1925 - 1970) με το σκάφος Voskhod-2.

• Ο Αλεξέι Λεόνοφ (1934 - 2019) έκανε δύο διαστημικές πτήσεις. Η πρώτη ήταν με κυβερνήτη τον Μπελιάγεφ στο Voskhod-2. Στις 19 Μαρτίου 1965, ο Λεόνοφ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που βγήκε από το διαστημικό σκάφος για να κάνει διαστημικό περίπατο (EVA). To δεύτερο ταξίδι του έγινε με το  Soyuz-19 από τις 15 μέχρι τις 21 Ιουλίου 1975.

Ο Λεόνοφ στον πρώτο διαστημικό περίπατο.

Οι τελευταίοι 4 κοσμοναύτες από την αρχική ομάδα, που έκαναν διαστημικό ταξίδι, μετείχαν στο πρόγραμμα "Soyuz" ("Ενότητα").

• Ο Μπόρις Βολίνοφ (1934 - ) μετείχε σε δύο διαστημικές πτήσεις. Η πρώτη ήταν με το Soyuz-5 από τις 15 ως τις 18 Ιανουαρίου 1969 και η δεύτερη με το Soyuz-21 από τις 6 Ιουλίου ως τις 24 Αυγούστου 1976. Ο Βολίνοφ είναι ο μοναδικός από την πρώτη 20μελή ομάδα κοσμοναυτών που είναι στη ζωή.

• Ο Ευγκένι Κρινόφ (1933 - 2000) έκανε μία διαστημική πτήση με το Soyuz-5 που συνδέθηκε στο διάστημα με το Soyuz-4 που είχε εκτοξευθεί μια μέρα νωρίτερα, στις 14 Ιανουαρίου 1969. Ο Κρινόφ επέστρεψε στη γη με το Soyuz-4 στις 17 Ιανουαρίου 1969. 

• Ο Γκεόργκι Σονίν (1935 - 1997) πήρε μέρος σε μία διαστημική πτήση με το Soyuz-6 από τις 11 μέχρι τις 16 Οκτωβρίου 1969.

• Τέλος, ο Βίκτορ Γκορμπάτκο (1934 - 2017) έκανε τρεις διαστημικές πτήσεις. Η πρώτη ήταν με το  Soyuz-7 από τις 12 μέχρι τις 17 Οκτωβρίου 1969 και η δεύτερη με το Soyuz-24 από τις 7 μέχρι τις 25 Φεβρουαρίου 1977. Η τρίτη εκτόξευση έγινε με το Soyuz-37 στις 23 Ιουλίου 1980, αλλά η επιστροφή έγινε με το Soyuz 36 στις 31 Ιουλίου 1980.

Τα πληρώματα των αποστολών Vostok και Voskhod. Στη μέση
 διακρίνεται η πρώτη γυναίκα κοσμοναύτης Βαλεντίνα Τερεσκόβα.
(αρχείο RIA Novosti)

Όπου αναφέρω ότι ένας κοσμοναύτης εκτοξεύθηκε με κάποιο διαστημόπλοιο και γύρισε με άλλο, αφορά αποστολές που συνδέθηκαν με κάποιο διαστημικό σταθμό "Салют" ("Σαλιούτ" - "Χαιρετισμός") (υπήρξαν 7 σταθμοί Σαλιούτ).

 

Τελευταίο άφησα τον Ντμίτρι Ζαϊκίν (1932 - 2013), ο οποίος επίσης δεν κατάφερε να κάνει διαστημικό ταξίδι. Είχε τοποθετηθεί αναπληρωματικός στην πτήση του Voskhod 2 και αργότερα προετοιμαζόταν για τις πτήσεις Soyuz, αλλά απομακρύνθηκε από τη διαστημική εκπαίδευση στις 25 Οκτωβρίου 1969 για ιατρικούς λόγους.

Ανακεφαλαιώνοντας την παρουσίαση, μόνο 12 από από την πρώτη 20μελή ομάδα των κοσμοναυτών είχαν την ευκαιρία να πετάξουν στο διάστημα.

Τέσσερις αποβλήθηκαν από το πρόγραμμα εκπαίδευσης για "παραβίαση του καθήκοντος", τρεις απομακρύνθηκαν για λόγους υγείας και ένας σκοτώθηκε στην προετοιμασία. 

Πρωινή γυμναστική στη διάρκεια της εκπαίδευσης.

Η φωτογράφηση της πρώτης ομάδας κοσμοναυτών.

Στην αρχή του κειμένου έχω βάλει φωτογραφία με το μεγαλύτερο μέρος των εκπαιδευόμενων κοσμοναυτών και μερικούς από τους εκπαιδευτές. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη περίπου ένα μήνα μετά την πτήση του Γκαγκάριν, στη διάρκεια διακοπών της ομάδας στο παραθεριστικό κέντρο του Σότσι, στη Μαύρη Θάλασσα. Από την ομάδα λείπουν οι Καρτάσοφ και Βαρλάμοφ που είχαν ήδη απομακρυνθεί για ιατρικούς λόγους, ο Μπονταρένκο που ήταν νεκρός και ο Κομαρόφ που δεν συμμετείχε στο ταξίδι. Η φωτογραφία έχει βγει και με λίγο διαφορετική σύνθεση. Σε κάποια διακρίνεται δίπλα στον Καραλιόφ η γυναίκα του με το γιο τους. 

Ο πιο σημαντικός φωτογράφος της εκπαίδευσης των κοσμοναυτών ήταν ο Igor Snegirev (Ιγκόρ Σνεγκίρεφ), που ήταν προσκολλημένος στην ομάδα. Για λόγους μυστικότητας οι φωτογραφίες υπογράφονταν ως "APN Photo" και όχι με το όνομά του. Το αρχείο "Russia Today" περιέχει 73 φωτογραφίες του Σνεγκίρεφ (έχω βάλει παρακάτω υπερσύνδεση), που τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια της εργασίας του με τους κοσμοναύτες από το 1961 έως το 1968. Σύμφωνα με τον γιο του φωτογράφου,  Γιούρι Σνεγκίρεφ, που είναι δημοσιογράφος, η πιο διάσημη φωτογραφία είναι αυτή όπου φαίνονται χαμογελαστοί ο Γκαγκάριν με τον Καραλιόφ, καθισμένοι σ' ένα παγκάκι. Στο αρχείο υπάρχουν και κινηματογραφημένα στιγμιότυπα από κοινές οικογενειακές διακοπές των Γκαγκάριν και Τιτόφ στην Κριμαία. 

Ο Γιούρι Γκαγκάριν με την μητέρα του Άννα Τιμοφέβνα 
και τον πατέρα του Αλεξέι Ιβάνοβιτς στο σπίτι τους
στο Γκιάτσκ (τώρα Γκαγκάριν). (πηγή RIA)

Ένας άλλος που ασχολήθηκε επίσης με την φωτογράφηση των κοσμοναύτων από το 1961 έως το 1964 ήταν ο Boris Smirnov (Μπόρις Σμιρνόφ). Το 2011 στο Lumiere Brothers Center πραγματοποιήθηκε  έκθεσή του, στην οποία για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν στο κοινό 60 φωτογραφίες από την καθημερινή ζωή των κοσμοναυτών (ανδρών και γυναικών), που δεν είχαν δημοσιευτεί στο παρελθόν.  Σύμφωνα με τον Σμιρνόφ, ο ίδιος ο Χρουστσόφ, την άνοιξη του 1961, είχε ζητήσει την λήψη φωτογραφιών όπου θα φαίνονταν οι κοσμοναύτες στο σπίτι, με τις γυναίκες και τα παιδιά τους.

Επίσης, οι πρώτοι κοσμοναύτες φωτογραφήθηκαν από ένα μέλος του εκπαιδευτικού κέντρου, τον Vasily Mikhailovich Baturin και από την Vera Zhikharenko που ανήκε στο προσωπικό του Ινστιτούτου Αεροδιαστημικής.

Θα κλείσω με την φράση που είπε ο Γκαγκάριν την ώρα της εκτόξευσής του "Poyekhali!" ("Πάμε!"). Ήταν η φράση που χρησιμοποιούσαν οι Σοβιετικοί κοσμοναύτες, κάθε μέρα στη διάρκεια της εκπαίδευσής τους, όταν ξεκινούσαν μια καινούρια δραστηριότητα. Η φράση καθιερώθηκε από τον ήρωα πιλότο της Σοβιετικής Ένωσης Mark Gallai που ήταν ένας από τους εκπαιδευτές των κοσμοναυτών.

Δεξιά η Βαλεντίνα, σύζυγος του Γκαγκάριν με την
 κόρη της Galena και την Ταμάρα, σύζυγο του Τιτόβ,
σε διακοπές στο Σότσι. (πηγή RIA)

Μερικά βιβλία που έχουν σχέση με την ομάδα των πρώτων Σοβιετικών κοσμοναυτών.

• "The First Soviet Cosmonaut Team:Their Lives and Legacies" - Colin Burgess, Rex Hall, εκδότης Springer Praxis Books, 2009.

• "Οι συναντήσεις μου με τον Γιούρι Γκαγκάριν" - Leonid Aleksandrovich Kitaev-Smyk, εκδόσεις "Добрая мысль" ("Καλές Σκέψεις"), Μόσχα, 2016.

• "Russia's Cosmonauts: Inside the Yuri Gagarin Training Center" -  Rex D. Hall, Shayler David, Bert Vis, εκδότης Springer Praxis Books, 2005.

• "Beyond: The Astonishing Story of the First Human to Leave Our Planet and Journey into Space" - Stephen Walker, εκδότης Harper, 2021.

Το εξώφυλλο του βιβλίου
"The First Soviet Cosmonaut Team".

• Αφιέρωμα στη Ρωσική εφημερίδα "Rossiyskaya Gazeta" με τίτλο "My Gagarin" για το 60χρονο ιωβηλαίο της πτήσης του Γκαγκάριν. Απ' όλη τη Ρωσία στέλνονται σπάνιες φωτογραφίες με τον Γκαγκάριν. Σχολιάζει η κόρη του Έλενα.

• Συνέντευξη το 2017 του ιατρού και ακαδημαϊκού Leonid Aleksandrovich Kitaev-Smyk που συμμετείχε στην ομάδα που εκπαίδευσε τους πρώτους κοσμοναύτες. 

• Φωτογραφικό αρχείο με 73 φωτογραφίες από τις δραστηριότητες των πρώτων κοσμοναυτών.

• Συνέντευξη το 2011 του καθηγητή Boris Smirnov για το αρχείο φωτογραφιών που είχε τραβήξει στο διάστημα 1961-64 στο Εκπαιδευτικό Κέντρο των Κοσμοναυτών.

Αναμνηστική πλάκα τοποθετημένη στο κτίριο της πολυκλινικής LII,
όπου γράφεται ότι οι μελλοντικοί κοσμοναύτες έζησαν εκεί.

• Η παρουσίαση από τη NASA της επετείου για τα 60 χρόνια από την επιλογή των πρώτων Σοβιετικών κοσμοναυτών (25 Φεβρουαρίου 2020).

• Βίντεο "Russian Cosmonauts In Training (1961)" από το κανάλι British Pathé (2:58).

• Κείμενο από την εικονική έκθεση "First Cosmonaut Crew. Who Will Fly into Space?" στο Museum of Cosmonautics.

• Βίντεο με τον πρώτο διαστημικό περίπατο από τον Αλεξέι Λεόνοφ (ρωσικά, 14:35).

• Αφιέρωμα στην επιλογή του Γιούρι Γκαγκάριν από τον ιστότοπο Air & Space. 

• Χρονολόγιο σημαντικών γεγονότων του Κέντρου Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών "Yuri Gagarin" (GCTC).

• Βίντεο "Inside The USSR Space Program - Space Documentary" από το κανάλι DEEP SPACE TV (αγγλικά, 1:38:33).

• Αρχείο με σπάνιες φωτογραφίες του Γιούρι Γκαγκάριν από τον ιστότοπο RUSSIA BEYOND. 

• Σύντομο βίντεο με τον Βαλεντίν Μπονταρένκο (0:25).

• Εικονική περιήγηση στο Μουσείο Κοσμοναυτικής στη Μόσχα.

• Σύντομες βιογραφίες των κοσμοναυτών και άλλα στοιχεία.

Πηγή: wikipedia,  Πρακτορείο ria, astronaut, ιστοσελίδα mos, lovesushi29,  springer