Σαν σήμερα... 1900, γεννήθηκε ο νομπελίστας φυσικός Wolfgang Pauli.

Wolfgang Ernst Pauli
(Από library.ethz)

Σαν σήμερα, στις 25 Απριλίου 1900, γεννήθηκε στη Βιέννη της Αυστρίας (τότε  Αυστροουγγαρία) ο Wolfgang Ernst Pauli (Βόλφγκανγκ Έρντ Πάουλι), ένας από τους πρωτοπόρους της κβαντικής φυσικής. 

Ο πατέρας του, Wolfgang Joseph Pascheles, γιατρός και αργότερα χημικός, προερχόταν από διακεκριμένη Εβραϊκή οικογένεια της Πράγας. Λίγο πριν το γάμο του με την Berta Camilla Schütz έγινε καθολικός και άλλαξε το όνομά του σε Pauli. Ο ίδιος ο Βόλφγκανγκ μεγάλωσε ως καθολικός χριστιανός, αλλά το Μάιο του 1929 αποχώρησε από την Καθολική Εκκλησία για άγνωστους λόγους. Το δεύτερο όνομά του "Ernst" προερχόταν από το όνομα του νονού του, σπουδαίου φυσικού, Ernst Mach.

Ο μικρός Πάουλι με την μητέρα του Berta.

Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι φοίτησε στο Γυμνάσιο Döblinger της Βιέννης και σίγουρα δεν ήταν ένας τυπικός μαθητής, αφού από εκείνα τα χρόνια μελετούσε τις εργασίες του Αϊνστάιν για τη σχετικότητα!

Τον Ιούλιο του 1918 τελείωσε το γυμνάσιο με διάκριση και γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Δύο μόλις μήνες μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο δημοσίευσε την πρώτη του εργασία σχετικά με την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν. 

Ενώ ήταν ακόμα προπτυχιακός φοιτητής στο Μόναχο, έγραψε δύο ακόμη άρθρα σχετικά με τη θεωρία της σχετικότητας. 

Στο Μόναχο, ο Πάουλι διδάχθηκε από τον Arnold Sommerfeld (Άρνολντ Σόμερφελντ), ο οποίος γρήγορα αναγνώρισε την ιδιοφυΐα του. Ο Σόμερφελντ ζήτησε από τον Πάουλι να γράψει ένα συνοπτικό άρθρο για τη σχετικότητα για την "Encyclopädie der mathematischen Wissenschaften" ("Εγκυκλοπαίδεια των Μαθηματικών Επιστημών"), όταν ήταν μόλις δύο χρόνια στο πανεπιστήμιο, ένα σημάδι της μεγάλης εκτίμησης που είχε για τον Πάουλι. Ο σεβασμός ήταν αμοιβαίος, γιατί ο Πάουλι  έδειξε επίσης απέραντο σεβασμό για τον Σόμερφελντ, τόσο ως άτομο όσο και ως επιστήμονα.

Ο Πάουλι σε ηλικία 4 ετών στη Βιέννη.
(Φωτό: L Grillich, από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Τον Ιούνιο του 1920 δημοσίευσε την πρώτη του εργασία για την κβαντική φυσική, ένα έργο για τις μαγνητικές ιδιότητες της ύλης. Το 1920 ήταν η χρονιά που έφτασε στο Μόναχο και ο Werner Heisenberg (Βέρνερ Χάιζεμπεργκ) για να γίνει επίσης μαθητής του Σόμερφελντ. Αργότερα, θα έγραφε ο Χάιζεμπεργκ για τον τρόπο ζωής του Πάουλι εκείνη την εποχή: "Ο Βόλφγκανγκ ήταν ένα τυπικό νυχτερινό πουλί. Προτιμούσε την πόλη, του άρεσε να περνάει τα βράδια του σε κάποιο καφενείο και στη συνέχεια δούλευε πάνω στη φυσική του με μεγάλη ένταση και μεγάλη επιτυχία. Προς απογοήτευση του Σόμερφελντ, σπάνια παρακολουθούσε πρωινές διαλέξεις και δεν εμφανιζόταν μέχρι το μεσημέρι".

Τον Ιούλιο του 1921 πήρε το διδακτορικό του με την καθοδήγηση του Σόμερφελντ. Το θέμα της θέσης του ήταν για την κβαντική θεωρία του ιονισμένου διατομικού υδρογόνου. 

Ο Πάουλι όταν ήταν μαθητής.

Δύο μήνες μετά την απόκτηση του διδακτορικού του, ο Πάουλι δημοσίευσε την εργασία του για τη σχετικότητα, που στο μεταξύ διάστημα την είχε επεκτείνει στις 237 σελίδες. Η ιδιοφυία του αναγνωρίστηκε αμέσως από τον ίδιο τον Αϊνστάιν κι αυτή η εργασία αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς στο θέμα, ακόμη και σήμερα. Όταν ο Αϊνστάιν διάβασε τη μονογραφία του Πάουλι, έγραψε το παρακάτω σχόλιο: "Όποιος μελετήσει αυτό το ώριμο και μεγαλεπήβολα σχεδιασμένο έργο μπορεί να μην πιστεύει ότι ο συγγραφέας του είναι ένας νέος εικοσιενός ετών. Αναρωτιέται κανείς τι να θαυμάσει περισσότερο, την ψυχολογική κατανόηση για την ανάπτυξη των ιδεών, τη βεβαιότητα της μαθηματικής αφαίρεσης, τη βαθιά φυσική ενόραση, την ικανότητα για διαυγή, συστηματική παρουσίαση, τη γνώση της βιβλιογραφίας, την πλήρη επεξεργασία του θέματος ή τη βεβαιότητα της κριτικής εκτίμησης."

1930, συνάντηση στην Κοπεγχάγη της αφρόκρεμας της διανόησης της "Νέας Φυσικής".
Από αρ. Ο. Klein, Ν. Bohr, W. Heisenberg, W. Pauli, G. Gamow, 
L. Landau, H. Kramers. Ακόμη: I. Waller, R. Peierls, W. Heitler, 
W. Colby, E. Teller, O. Rice, A. Wintner, C. Moller, M. Pihl, F. Bloch.

Στη συνέχεια, από τον Οκτώβριο του 1921 ο Πάουλι εργάστηκε για ένα χρόνο στο Πανεπιστήμιο του Göttingen (Γκέτινγκεν) ως βοηθός στον Max Born (Μαξ Μπορν). 

Το 1922 εργάστηκε ως βοηθός του Wilhelm Lenz στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Την ίδια χρονιά (1922) γνώρισε στο Γκέτινγκεν τον Niels Bohr (Νιλς Μπορ), μια προσωπικότητα που κατά τον ίδιο τον Πάουλι καθόρισε την παραπέρα πορεία του. 

Γράφει ο Πάουλι για την πρώτη του γνωριμία με τον Μπορ: "Μια νέα φάση της επιστημονικής μου ζωής ξεκίνησε όταν γνώρισα προσωπικά τον Νιλς Μπορ για πρώτη φορά. Αυτό ήταν το 1922, όταν έδωσε μια σειρά διαλέξεων στο Γκέτινγκεν, όπου ανέφερε τις θεωρητικές του έρευνες για το περιοδικό σύστημα των στοιχείων. Κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, ο Μπορ με ρώτησε αν θα μπορούσα να έρθω στην Κοπεγχάγη για ένα χρόνο".

Το φθινόπωρο του 1922, αποδεχόμενος την πρόσκληση του Μπορ, πήγε στην Κοπεγχάγη στο Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής (αργότερα το 1965 ονομάστηκε Ινστιτούτο Niels Bohr). 

Το 1923 ο Πάουλι επέστρεψε στο Αμβούργο και, αφού ολοκλήρωσε την ειδικότητά του, το 1924 ανέλαβε τη θέση του λέκτορα στο Πανεπιστήμιο της πόλης. Παρέμεινε σ' αυτή τη θέση μέχρι το 1928. Την περίοδο αυτή ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την εξέλιξη της μοντέρνας θεωρίας της κβαντικής μηχανικής. 

Ο Πάουλι με τον Αϊνστάιν στις αρχές της δεκαετίας του '30.

Το 1924 πρότεινε ένα νέο κβαντικό αριθμό με 2 πιθανές τιμές για τα ηλεκτρόνια, προσπαθώντας να λύσει το πρόβλημα της ασυμφωνίας ανάμεσα στο παρατηρούμενο μοριακό φάσμα και την αναπτυσσόμενη θεωρία της κβαντικής μηχανικής. 

Σίγουρα ο Πάουλι είναι περισσότερο γνωστός για τη διατύπωση, το 1925, της αρχής του αποκλεισμού (απαγορευτική αρχή του Pauli) στην οποία για πρώτη φορά στην κβαντική μηχανική λαμβάνεται υπόψη το σπιν. 

Το 1926, αφού ο Χάιζενμπεργκ είχε δημοσιεύσει τις βασικές αρχές της νεότερης κβαντικής μηχανικής, ο Πάουλι χρησιμοποίησε αυτή τη θεωρία για να ερμηνεύσει το παρατηρούμενο φάσμα του ατόμου του υδρογόνου. Αυτό το αποτέλεσμα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διασφάλιση της αξιοπιστίας της θεωρίας του Χάιζενμπεργκ. 

Ο Πάουλι με τους Χάιζενμπεργκ και Enrico Fermi.
(Από  Αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Το 1927, η αυτοκτονία της μητέρας του (πήρε χάπια Veronal) με την οποία  είχε πολύ στενή σχέση, αποτέλεσε προσωπική τραγωδία για τον Πάουλι, κατάσταση που επιδεινώθηκε μετά το δεύτερο γάμο του πατέρα του.
Παρά τα προσωπικά προβλήματα που αντιμετώπιζε, η επιστημονική του εξέλιξη προχωρούσε με επιτυχία. Το 1928 έγινε Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ETH). 

Στις 23 Δεκεμβρίου 1929 ο Πάουλι παντρεύτηκε στο Βερολίνο την χορεύτρια Käthe Margarethe  Deppner, με την οποία δεν επρόκειτο να ζήσει πολύ καιρό μαζί. Σύντομα αυτή τον εγκατάλειψε και στις 29 Νοεμβρίου 1930 χώρισαν.

1931, Samuel Goudsmit και Pauli στο Caltech.

Στον Πάουλι οφείλεται η πρώτη υπόθεση ως προς την ύπαρξη του νετρίνου, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει την απώλεια της ενέργειας που παρατηρείται κατά τη διάσπαση ραδιενεργών υλικών. Πιο συγκεκριμένα, το 1931 προέβλεψε μαθηματικά, ότι οι νόμοι διατήρησης απαιτούσαν την ύπαρξη ενός νέου σωματιδίου το οποίο πρότεινε να ονομαστεί "νετρίνο". 

Για πρώτη φορά ο Πάουλι αναφέρθηκε στα θεωρητικά στοιχεία που αφορούσαν αυτό το σωματίδιο σε μια επιστολή που έγραψε στις 4 Δεκεμβρίου 1930. Η πρώτη δημόσια ανακοίνωσή που έκανε ήταν σ' ένα συνέδριο στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας, στις 16 Ιουνίου του 1931. Η εφημερίδα New York Times της 17ης Ιουνίου 1931 ανέφερε:

"Ένας νέος κάτοικος της καρδιάς του ατόμου συστήθηκε σήμερα στον κόσμο της φυσικής, όταν ο Δρ Β. Πάουλι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Ζυρίχη της Ελβετίας, υπέθεσε την ύπαρξη σωματιδίων ή οντοτήτων που βάφτισε «νετρίνα»."

Με την πειραματική φυσικό Chien-Shiung Wu στο Πρίνστον.

Η αλληλεπίδραση των νετρίνων με την ύλη είναι τόσο περιορισμένη, που οι φυσικοί χρειάσθηκαν σχεδόν 30 χρόνια για να τη διαπιστώσουν πειραματικά το 1958.

Αρχικά ο Πάουλι ήταν απρόθυμος να δημοσιεύσει μια εργασία γι' αυτή την ασυνήθιστη υπόθεση (περί της ύπαρξης του νετρίνο), γι' αυτό έγραψε μια επιστολή σε μια ομάδα επιφανών πυρηνικών φυσικών στο Tuebingen της Γερμανίας, ζητώντας στοιχεία σχετικά με τα μέσα πειραματικής ανίχνευσης ενός τέτοιου σωματιδίου.
Γράφοντας γι' αυτή την ιδέα του, σημείωνε στην επιστολή: "Έχω κάνει κάτι πολύ κακό σήμερα προτείνοντας (την ύπαρξη) ενός σωματιδίου που δεν μπορεί ν' ανιχνευτεί. Είναι κάτι που κανένας θεωρητικός δεν θα πρέπει να κάνει για να ξεπεράσει την απελπισία του." 

Ήταν τόσο μεγάλος ο προβληματισμός του για την ύπαρξη του νετρίνο που για πρώτη φορά παρουσίασε τυπωμένη εργασία γι' αυτό το θέμα το 1933, αφού και ο ίδιος είχε ακόμη πολλές απορίες. Εκείνη την περίοδο πιθανολόγησε ότι το νετρίνο έχει μηδενική μάζα. Σήμερα γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η μάζα του δεν είναι μηδενική.

Καρλ Γιουγκ και Βόλφγκανγκ Πάουλι.
(Από  the marginalian)

Στο τέλος του 1930, αμέσως μετά την εργασία του για το νετρίνο και το διαζύγιό του, υπέστη σοβαρή ψυχολογική κατάρρευση, μια κατάσταση που τον οδήγησε στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή Carl Jung (Καρλ Γιουγκ), που ζούσε επίσης στη Ζυρίχη. Η γνωριμία Πάουλι - Γιουγκ έδωσε την ευκαιρία στον μεν Γιουγκ να μελετήσει τα όνειρα που του περιέγραφε ο Πάουλι, στον δε Πάουλι ν' ασχοληθεί επιστημονικά και να συνεισφέρει στην ερμηνεία των βαθύτερων σκέψεών του. Ένα μεγάλο μέρος των συζητήσεων που εδημιουργούντο στη διάρκεια αυτών των συναντήσεων έχουν δημοσιευθεί στην αλληλογραφία των Πάουλι - Γιουγκ και στο "Atom and Archetype", όπου αναλύονται πάνω από 400 όνειρα του Pauli κατά την περίοδο 1932 έως το 1958. 

Το βιβλίο "Pauli and Jung" παρουσιάζει μια ερμηνεία των ιδεών
 και των ονείρων του Πάουλι  που επικυρώνει δυναμικά την πίστη του
στην αδιάσπαστη ένωση επιστήμης και πνευματικότητας. 
(330 σελίδες, Εκδόσεις: Quest Books, 2013)

Τα πράγματα πήγαν καλύτερα για τον Πάουλι μετά το δεύτερο γάμο του με την Franciska (Franca) Bertram, στις 4 Απριλίου 1934. Σε αντίθεση με τον πρώτο καταστροφικό γάμο του, η δεύτερη σύζυγος τον βοήθησε να ισορροπήσει και έζησαν μαζί μέχρι το τέλος του, χωρίς να αποκτήσουν παιδιά.
Παράλληλα με την εργασία του στο ETH, το 1931 έγινε επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του  Michigan και το 1935 στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών  στο Princeton (Πρίνστον).  

Το 1940 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ και εργάστηκε ως καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών του Πρίνστον. Το 1941 ήταν πάλι επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Michigan και το 1942 επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Purdue.

1954, ο Πάουλι με τον Νιλς Μπορ παρατηρούν μια σβούρα στα
 εγκαίνια του Ινστιτούτου Φυσικής στο Lund της Σουηδίας.
(Από τη συλλογή της Margrethe Bohr)  

Τo 1946, μετά τον πόλεμο, έγινε πολίτης των ΗΠΑ, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Έτσι, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν εύκολη η απόφαση γι' αυτόν, τελικά προτίμησε να εγκατασταθεί στη Ζυρίχη, όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης ζωής του, παίρνοντας και την Ελβετική υπηκοότητα το 1949.

Στη διάρκεια της καριέρας του, ο Πάουλι συνέβαλλε σημαντικά στην εξέλιξη της κβαντικής μηχανικής. Δεν δημοσίευε πολλές εργασίες, αλλά προτιμούσε ν' αλληλογραφεί με στενούς συνεργάτες και φίλους, όπως ο Μπορ και ο Χάιζενμπεργκ. 

Γιορτάζοντας ο Πάουλι τα 45α γενέθλιά του.

Ο Πάουλι είναι μεταξύ εκείνων που συνέβαλλαν περισσότερο στη μελέτη της ενοποίησης της θεωρίας της σχετικότητας με την κβαντική μηχανική, κεντρικό πρόβλημα της σύγχρονης Φυσικής.

Το 1931 βραβεύθηκε με το μετάλλιο Lorentz.  

Το 1945, μετά από πρόταση του Αϊνστάιν, πήρε το βραβείο Nobel Φυσικής "για την ανακάλυψη της απαγορευτικής αρχής, επίσης καλούμενης Αρχή του Πάουλι". Δεν παρέστη στην τελετή απονομής του βραβείου στη Στοκχόλμη, αλλά έγινε ειδική τελετή γι' αυτόν στο Πρίνστον, στις 10 Δεκεμβρίου 1945.

Το 1958 βραβεύτηκε με το μετάλλιο Max Planck.

Όμως ο Βόλφγκανγκ Πάουλι έχει χαρακτηριστεί και ως "καταραμένος" νομπελίστας. Ο λόγος ήταν ότι κάποιες φορές, όταν περπατούσε σ' ένα χώρο, κάτι κακό συνέβαινε, όπως έσπαγαν πράγματα γύρω του ή ο εξοπλισμός δεν δούλευε. Αυτό που (δήθεν) "προκαλούσε" ο Πάουλι έχει πλέον αποκτήσει το όνομα "Pauli effect" ("φαινόμενο Πάουλι"). Αν και θα μπορούσε εύκολα να εξηγηθεί ως σύμπτωση, κάποια πρόσωπα της επιστημονικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Πάουλι, πίστευαν ότι η κατάρα ήταν πραγματική. 

Αντίγραφο επιστολής του Πάουλι προς τον  Bartel Leendert van der Waerden, 
 Καθηγητή Μαθηματικών του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (28 Μαρτίου 1955).
(Από ETH Library, University Archives)

Σύμφωνα με τον Arthur Miller (Άρθουρ Μίλερ), συγγραφέα του βιβλίου "137: Jung, Pauli, and the Pursuit of a Scientific Obsession" ("137: Γιουγκ, Πάουλι και το Κυνήγι μιας Επιστημονικής Εμμονής") ο ίδιος ο Πάουλι είχε πειστεί ότι ήταν "καταραμένος" και πρώτος κατηγορούσε τον εαυτό του όταν κάτι συνέβαινε. Αυτό ήταν που, όπως προανέφερα, οδήγησε τον Πάουλι στον φίλο και θεραπευτή του Καρλ Γιουγκ. «Μερικές φορές μετά από ένα συμβάν, ένιωθε ανακουφισμένος», λέει ο Μίλερ. «Ένοιωθε μια τεράστια ποσότητα ενέργειας να δημιουργείται μέσα του και αυτή η ενέργεια απελευθερωνόταν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αυτά τα γεγονότα». Αξίζει να επισημάνω ότι ο Πάουλι είχε εμμονή με τον αριθμό 137 και γι' αυτό ο Άρθουρ Μίλερ έχει περιλάβει στον τίτλο του βιβλίου του αυτό τον αριθμό.

Νοέμβριος 1945. Ο Πάουλι (αρ.) με τον John Wheeler (Τζον Χουίλερ)
(στο μέσο) στο πάρτι για τον εορτασμό του βραβείου Νόμπελ.
(Από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες κάτω από την επιγραφή "Pauli effect". 

Ένα περιστατικό συνέβη το 1920 και αναφέρεται στο βιβλίο του George Gamow "Thirty Years that Shook Physics: The Story of Quantum Theory" ("Τριάντα Χρόνια που Ταρακούνησαν την Φυσική: Η Ιστορία της Κβαντικής Θεωρίας"). Το γεγονός συνέβη στο εργαστήριο Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν χωρίς ο Πάουλι να βρίσκεται εκεί. Ξαφνικά, χωρίς προφανή λόγο, μια ακριβή συσκευή μέτρησης χάλασε και σταμάτησε να λειτουργεί. Ο James Franck, διευθυντής του Ινστιτούτου, σε επικοινωνία που είχε αργότερα με τον Πάουλι στη Ζυρίχη, του ανέφερε το περιστατικό, σχολιάζοντας χιουμοριστικά ότι τουλάχιστον αυτή τη φορά ο Πάουλι δεν ήταν παρών. Όμως όπως αποδείχτηκε, εκείνη την ημέρα ο Πάουλι ταξίδευε με τρένο προς την Κοπεγχάγη και την ώρα περίπου που έγινε το ατύχημα στο εργαστήριο, ο ίδιος άλλαζε τρένο στο σιδηροδρομικό σταθμό του Γκέτινγκεν!

O Πάουλι το 1931 σε χειμερινές διακοπές.

Μια άλλη ιστορία συνέβη τον Νοέμβριο του 1948 όταν ο Πάουλι επισκέφτηκε τις Βρυξέλλες για να παρακολουθήσει ένα διεθνές συνέδριο.  Ο Ιταλός πειραματικός φυσικός Beppo Occhialini που ζούσε προσωρινά εκεί, θέλησε να κάνει ένα αστείο στον Πάουλι. Στο εργαστήριό του ο Occhialini έστησε ένα κρεμαστό φωτιστικό με τέτοιο τρόπο, ώστε μόλις άνοιγε η πόρτα του εργαστηρίου αυτό να πέσει στο πάτωμα. Αφού ο μηχανισμός είχε συνδεθεί και δοκιμαστεί με προσοχή, ο Πάουλι, που δεν έχανε την ευκαιρία να επισκεφτεί έναν εργαστηριακό χώρο, προσκλήθηκε για μια σύντομη επίσκεψη. Πραγματικά ο Πάουλι επισκέφτηκε το εργαστήριο, άνοιξε την πόρτα, αλλά δεν συνέβη τίποτα. Η αποτυχία του αστείου θεωρήθηκε σαν απόδειξη της κακοτυχίας που κουβαλούσε ο Πάουλι!

Σε άλλο πάλι περιστατικό, στα εγκαίνια του Ινστιτούτου της Ζυρίχης το 1948, ένα πολύτιμο κινέζικο βάζο έσπασε, όταν ο Πάουλι μπήκε στην αίθουσα. Τελικά, όλα αυτά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να απαγορευτεί η είσοδος του Πάουλι στο εργαστήριο του βραβευμένου με Νόμπελ, Otto Stern.

1953, o Πάουλι (στο μέσο) με τον Paul Dirac (αρ.) και τον 
Rudolf Peierls στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.  

Ένα άλλο γεγονός που επέδρασε στην μετέπειτα συμπεριφορά του ήταν, όπως προανέφερα, η εγκατάλειψή του από την πρώτη του σύζυγο, 11 μόλις μήνες μετά το γάμο τους, μ' έναν συνάδελφό του χημικό. Λέγεται ότι σχολιάζοντας ο Πάουλι αυτό το χωρισμό είχε πει "Να τα έφτιαχνε μ' έναν ταυρομάχο θα μπορούσα να αναμετρηθώ μαζί του, αλλά μ' έναν απλό χημικό...".

Πολλές από τις ιδέες και τα αποτελέσματα στα οποία είχε καταλήξει ο Πάουλι ποτέ δεν δημοσιεύθηκαν. Αρκετά από αυτά εμφανίζονταν σε γράμματα και διακινούνταν στον επιστημονικό κόσμο από τους παραλήπτες τους. Είναι ο μόνος για τον οποίο ο Αϊνστάιν είχε δηλώσει επίσημα ότι τον θεωρούσε άξιο διάδοχό του.

Το 1958, έσπασε η πολύ καλή φιλία και επιστημονική συνεργασία που είχε με τον Χάιζενμπεργκ, όταν αναφέρθηκε απλά ως "βοηθός του καθηγητή Χάιζενμπεργκ" από το δελτίο τύπου, μετά την ανακοίνωση μιας εργασίας που είχαν κάνει μαζί, στο Γκέτινγκεν.

Ιούνιος 1956. Το τηλεγράφημα που έστειλαν στον Πάουλι
οι Frederick Reines και Clyde Cowan με το οποίο τον ενημέρωναν
για την πειραματική ανακάλυψη του νετρίνο.
(Από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Το 1953 ο Πάουλι ψηφίστηκε ως εξωτερικό μέλος της Royal Society του Λονδίνου και το 1958 έγινε εξωτερικό μέλος της Ολλανδικής Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.

Στην αθέατη πλευρά της σελήνης έχει δοθεί το όνομα Pauli σ' έναν κρατήρα.

26 χρόνια μετά την πρώτη εργασία του για το νετρίνο, είχε την χαρά να μάθει κατευθείαν από τους πειραματικούς ερευνητές Frederick Reines και Clyde Cowan για την ανακαλύψη αυτού του σωματιδίου (νετρίνο του ηλεκτρονίου).

Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι πέθανε στις 15 Δεκεμβρίου 1958, σε ηλικία μόλις 58 ετών, από καρκίνο του παγκρέατος, στο νοσοκομείο Rotkreuz της Ζυρίχης και δεν είχε την ευκαιρία να μάθει για τις άλλες 2 μορφές του νετρίνο που ανακαλύφθηκαν αργότερα (μιονικό νετρίνο, ταυ νετρίνο). Πέθανε στον αριθμό δωματίου 137 στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν! Λέγεται ότι μόλις παρατήρησε τον αριθμό του δωματίου κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, κατάλαβε ότι δεν επρόκειτο να βγει ζωντανός από εκεί.

Ο Πάουλι με τη σύζυγό του Franca.
(Από το αρχείο Pauli Archive Photos/CERN)

Στο CERN υπάρχει ένα μεγάλο αρχείο υλικού (γράμματα, βιβλία, φωτογραφίες κλπ) του Βόλφγκανγκ Πάουλιi. Το υλικό αυτό προσφέρθηκε μετά το θάνατό του, από τη χήρα του Franca Pauli, κατόπιν μεσολάβησης του πρώην βοηθού του Victor F. Weisskopf, διευθυντή στο CERN την περίοδο 1961 - 1965 και του τελευταίου βοηθού του Charles Enz.

Η οδός W. Pauli στις εγκαταστάσεις του CERN στη Γενεύη.

• Αρχείο υλικού του Βόλφγκανγκ Πάουλι στο CERN.

• Βίντεο με ομιλία του Άρθουρ Μίλερ στο CERN για τη σχέση Βόλφγκανγκ Πάουλι και Καρλ Γιουγκ (αγγλικά, 1:14:58).

• Το βιβλίο "Atom and Archetype" σε pdf (313 σελίδες).

• Βίντεο με φωτογραφίες από τη ζωή του Βόλφγκανγκ Πάουλι, από τον Dr. Paulo Venturelli (4:33).

• Βίντεο που περιέχει συζήτηση του Melvyn Bragg με καλεσμένους πάνω στην Απαγορευτική Αρχή του Pauli (αγγλικά, 47:53).

Το εξώφυλλο του βιβλίου "Atom and Archetype"
με την αλληλογραφία Πάουλι - Γιουγκ.
Εκδότης ROUTLEDGE.

• Σύντομο βίντεο του W. Pauli (0:11).

• Εργασία (κείμενο pdf) του John Richard Gustafson με τίτλο "Wolfgang Pauli 1900 to 1930: His Early Physics in Jungian Perspective" ("Βόλφγκανγκ Πάουλι 1900 έως 1930: Η πρώιμη φυσική του κάτω από την οπτική του Γιουγκ") (αγγλικά).

• Ένα τεστ γνώσεων για το έργο του Πάουλι από τον ιστότοπο study com.

• Βίντεο από την περίφημη 5η συνάντηση του Solvay Conference το 1927. Βλέπουμε όλα τα μεγάλα ονόματα της Φυσικής. Στο 1:50 βλέπουμε τον Βόλφγκανγκ Πάουλι.

• Πρόσφατη ακριβέστερη μέτρηση της μάζας του νετρίνου.

Πηγή: Today in Science History,  mathshistory st-andrews,  wikipedia,  arthurimill, library ethz,