Σαν σήμερα ... 1959, εκτοξεύτηκε το διαστημόπλοιο Luna 1 με προορισμό τη Σελήνη.

Αντίγραφο του Luna 1.

Σαν σήμερα, στις 2 Ιανουαρίου 1959, η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε το διαστημόπλοιο Luna 1 (Φεγγάρι 1) (ρωσ. Луна-1) με σκοπό να συναντήσει την επιφάνεια της Σελήνης.

Η εκτόξευση έγινε από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στις 16.41 ώρα UTC (18.41 ώρα Ελλάδος) μ' έναν πύραυλο Vostok 8K72 και σύμφωνα με το πρόγραμμα των σοβιετικών το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο (βολίδα) θα συναντούσε την σελήνη μετά από συνεχή πτήση προς αυτή.

Το διαστημόπλοιο Luna 1 ήταν γνωστό και με άλλα ονόματα, όπως Μιτστά (ρωσ. Мечта, ελλ. Όνειρο) και «Πρώτο κοσμικό πλοίο»

Η εκτόξευση του πυραύλου για την μεταφορά του Luna 1.

Το τελευταίο τμήμα του διαστημοπλοίου ήταν ένας κατευθυνόμενος πύραυλος στερεωμένος κατευθείαν στο υπόλοιπο τμήμα με τη βοήθεια ενός προσαρμογέα. Ο έλεγχος του πυραύλου γινόταν μ' ένα αυτόματο σύστημα το οποίο διατηρούσε σταθερή την πορεία, όταν πλέον ο κινητήρας είχε ολοκληρώσει τη λειτουργία του. Αυτό το τελευταίο τμήμα ζύγιζε 1472 κιλά, μετά την κατανάλωση του συνόλου των καυσίμων και αποχωρίστηκε μετά την είσοδο σε ηλιοκεντρική τροχιά.

Εκτός από τις συσκευές που εξασφάλιζαν την κανονική πτήση του τελευταίου τμήματος του πυραύλου, το υπόλοιπο περιεχόμενο ήταν:

• Ένα ερμητικά κλειστό ξεχωριστό δοχείο με επιστημονικά και ραδιοτεχνικά μέσα,
• Δύο πομποί εξοπλισμένοι με κεραίες που λειτουργούσαν στις συχνότητες 19.997 και 19.995 μεγάκυκλους,
• Ένας μετρητής κοσμικών ακτίνων,
• Ένα ραδιοσύστημα με το οποίο καθοριζόταν η τροχιά πτήσης και η πρόοδός του για περαιτέρω κίνηση,
• Εξοπλισμός για την παραγωγή τεχνητού νέφους Νατρίου.

Το περιεχόμενο του διαστημοπλοίου.

Το δοχείο με το περιεχόμενο βρισκόταν στο πάνω μέρος του τελευταίου τμήματος και προστατευόταν από την υπερθέρμανση όταν ο πύραυλος περνούσε μέσα από πυκνά στρώματα της ατμόσφαιρας, από έναν κώνο ο οποίος στη συνέχεια απορρίφθηκε.

Το δοχείο αποτελείτο από δύο ημισφαίρια στενά συνδεδεμένα με πλαίσια που καλύπτονταν από ειδικό καουτσούκ.

Σε ένα από τα ημισφαίρια υπήρχαν 4 ράβδοι που ήταν οι κεραίες ενός ραδιοπομπού που λειτουργούσε στη συχνότητα 183,6 μεγάκυκλοι. Στο ίδιο ημισφαίριο βρίσκονταν δύο παγίδες πρωτονίων για την ανίχνευση της σύστασης της διαπλανητικής ύλης και δύο πιεζοηλεκτρικές συσκευές για τη μελέτη μετεωρικών σωματιδίων.

Τα ημισφαίρια ήταν κατασκευασμένα από ειδικό κράμα αλουμινίου-μαγνησίου. Στο πλαίσιο του κατώτερου ημισφαιρίου υπήρχε ένα σωληνοειδές στήριγμα κατασκευαμένο από κράμα μαγνησίου, όπου ήταν τοποθετημένα τα όργανα του δοχείου.

Το Luna 1 εκτοξεύθηκε στα πλαίσια του προγράμματος Luna και ήταν το πρώτο διαστημικό σκάφος στην ιστορία που έφθασε κοντά στη Σελήνη, αλλά και το πρώτο που τέθηκε ποτέ σε ηλιοκεντρική τροχιά.

Η τροχιά του Luna 1 γύρω από τη Σελήνη.

Όπως έγραψα νωρίτερα, ο στόχος του σκάφους ήταν να συναντήσει την επιφάνεια της σελήνης. Όμως, λόγω κακού υπολογισμού του χρόνου επιτάχυνσης μετά την εκτόξευση, πέρασε 5.995 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Σελήνης. Το σκάφος μάζας 361 κιλών έγινε το πρώτο τεχνητό αντικείμενο που διέφυγε ποτέ από τη γήινη βαρύτητα και ο πρώτος τεχνητός πλανήτης στην ιστορία. Η τροχιά του γύρω από τον Ήλιο ήταν σε απόσταση μεταξύ 146 εκατομμύρια και 197 εκατομμύρια χιλιόμετρα από την επιφάνεια του Ήλιου. Χρειαζόταν 450 ημέρες για μια πλήρη τροχιά γύρω από τον Ήλιο.

Στις 00.56 ώρα UTC (3 Ιανουαρίου),  σε απόσταση 113.000 χιλιόμετρα από τη Γη, από το τελευταίο τμήμα του σκάφους εκτοξεύθηκε ένα σύννεφο αερίου Νατρίου ποσότητας 1 κιλού, με σκοπό να δημιουργηθεί ένας τεχνητός κομήτης η λάμψη του οποίου να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της οπτικής μέτρησης της τροχιάς του σκάφους. Αυτή η λάμψη, που διατηρήθηκε για λίγα λεπτά της ώρας, φωτογραφήθηκε από τον Mstislav Gnevyshev που βρισκόταν στο ορεινό αστεροσκοπείο της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, κοντά στην Άλμα Άτα.

Φωτογραφία νέφους αερίου Νατρίου από την αποστολή του Luna 2
(παρόμοια εικόνα θα υπήρχε από την αποστολή του Luna 1).

Κατά τη διάρκεια του περάσματος του σκάφους από την εξωτερική ζώνη ακτινοβολίας Βαν Άλεν, ο σπινθηριστής του έδειξε την ύπαρξη μικρού αριθμού υποατομικών σωματίων υψηλής ενέργειας στη ζώνη αυτή. Οι μετρήσεις που μετέδωσε το Luna 1 προσέφεραν δεδομένα για τις ζώνες ακτινοβολίας της Γης και για την περιοχή γύρω από αυτή. 

Ακόμη βρέθηκε ότι η Σελήνη δεν διαθέτει ανιχνεύσιμο μαγνητικό πεδίο, ενώ έγιναν και οι πρώτες απευθείας ανιχνεύσεις και μετρήσεις του ηλιακού ανέμου, μιας ισχυρής ροής φορτισμένων σωματίων από τον Ήλιο. Το διαστημόπλοιο Luna 1 σημείωσε ακόμη την πρώτη ραδιοεπικοινωνία από τόσο μεγάλη απόσταση, της τάξεως του μισού εκατομμυρίου χιλιομέτρων.

Στις 2.59 ώρα UTC (4 Ιανουαρίου) πέρασε στην κοντινότερη απόσταση από τη σελήνη (5.995 χιλιόμετρα) με ταχύτητα περίπου 8.900 χιλιόμετρα την ώρα. Στις 19.00 ώρα UTC (4 Ιανουαρίου) βρισκόταν σε απόσταση 513.285 χιλιόμετρα από τη Γη.

Περίπου στις 07.00 ώρα UTC (5 Ιανουαρίου) κι ενώ το σκάφος βρισκόταν σε απόσταση 600.000 χιλιόμετρα από τη Γη, χάθηκε η επαφή με το σκάφος, επειδή εξαντλήθηκαν οι μπαταρίες του.

Στις 3 Μαρτίου 1959, η ΝΑΣΑ εκτόξευσε το διαστημόπλοιο Pioneer 4 για να προσεγγίσει την Σελήνη και να σταθεροποιηθεί σε ηλιακή τροχιά κάνοντάς το, το πρώτο διαστημόπλοιο των ΗΠΑ που ξέφυγε από το βαρυτικό πεδίο της Γης. Πέρασε σε απόσταση 60.000 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Σελήνης. Το διαστημικό σκάφος ήταν ακόμη σε ηλιακή τροχιά το 1969.

Περισσότερες φωτογραφίες και στοιχεία για τις πτήσεις Luna. 

Πηγή: Today in Science History, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ