Σαν σήμερα ... 1908, γεννήθηκε ο νομπελίστας φυσικός Λεβ Λαντάου.

Ο Λεβ Λαντάου.

Σαν σήμερα, στις 22 Ιανουαρίου 1908, γεννήθηκε ο Λεβ Νταβίντοβιτς Λαντάου (αζερ. Ле́в Дави́дович Ланда́у) στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν που τότε ήταν μέρος της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Οι γονείς του ήταν εβραϊκής καταγωγής. Ο πατέρας του ήταν μηχανικός στην πετρελαϊκή βιομηχανία και η μητέρα του γιατρός. 

Ο μικρός Λεβ με τους γονείς του και την αδελφή του.

Αναγνωρίσθηκε από νωρίς ως «παιδί-θαύμα» στα Μαθηματικά και αναφέρεται ότι έλεγε πως σχεδόν δεν θυμόταν την εποχή που δεν ήξερε απειροστικό λογισμό. 
Τελείωσε το Γυμνάσιο μόλις το 1920 και οι γονείς του, θεωρώντας ότι ήταν πολύ μικρός για να πάει στο πανεπιστήμιο, τον έγραψαν στην Οικονομική Τεχνική Σχολή του Μπακού. 

Το 1922, σε ηλικία 14 ετών, γράφτηκε να παρακολουθήσει συγχρόνως δύο τμήματα του κρατικού Πανεπιστήμιου του Μπακού, το Φυσικομαθηματικό και το Χημικό. 
Το 1924 πήρε μεταγραφή για το σπουδαιότερο τμήμα Φυσικής εκείνης της εποχής στη Σοβιετική Ένωση, στο κρατικό Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ (σήμερα Αγία Πετρούπολη), απ' όπου αποφοίτησε το 1927 σε ηλικία μόλις 19 ετών. 
Στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Φυσικο-Τεχνικό Ινστιτούτο του Λένινγκραντ (σήμερα Ινστιτούτο Ioffe) και στα 21 του πήρε διδακτορικό.  

1929, Πανεπιστήμιο Λένινγκραντ, Σεμινάριο του Y.I.Frenkel.
Από αριστερά: I.Gurevich, L. D. Landau, L. V. Rozenkevich, Α. Ν. Arsenieva,
J. I. Frenkel, G. A. Gamov, Μ. Β. Machinsky, D. D. Ivanenko και G. A. Mandel.

Το 1929, με υποτροφία της σοβιετικής κυβέρνησης και του Ιδρύματος Rockefeller, ταξίδεψε στο Γκέτινγκεν και στη Λειψία της Γερμανίας όπου έμεινε λίγο, για να καταλήξει το 1931 στο Ινστιτούτο Νιλς Μπορ στην Κοπεγχάγη, με καθηγητή τον ίδιο τον Μπορ.  Ο Λαντάου σε όλη την υπόλοιπη ζωή του θεωρούσε τον εαυτό του μαθητή του Μπορ και η στάση του απέναντι στη Φυσική επηρεάσθηκε πολύ από το παράδειγμά του. Στη συνέχεια επισκέφθηκε το Καίμπριτζ και τη Ζυρίχη, έχοντας την ευκαιρία να συνεργαστεί με τους  Πάουλι και Ντιράκ, προτού επιστρέψει στο Λένινγκραντ το 1931.  

Από το 1932 ως το 1937 ήταν επικεφαλής του Τμήματος Θεωρητικής Φυσικής στο  Ινστιτούτο Φυσικής και Τεχνολογίας του Χάρκοβο (UPTI) με πρώτο διευθυντή του Ινστιτούτου τον I. V. Obreimov. 
Μια μεγάλη ομάδα νέων ταλαντούχων επιστημόνων μετακινήθηκε από το Λένινγκραντ στο UPTI: V. Reimov, AI. Leipunskii, Lev Shubnikov, K. D. Sinelnikov, A. K. Walter, Vadim Gorsky, G. D. Latyshev, A. F. Prikhotko, Ο. Ν. Trapeznikova, L. V. Rozenkevich και άλλοι.

1930, ετήσια συνάντηση στο Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής της Κοπεγχάγης.
Στην πρώτη σειρά διακρίνονται οι Klein, Bohr, Heisenberg,
Pauli, Gamow, Landau και Kramers.

Ο Λαντάου υπήρξε ο βασικός γεννήτορας της μακράς παράδοσης της Σοβιετικής Ένωσης στη Θεωρητική Φυσική, που επικεντρώθηκε στο Χάρκοβο (Kharkiv, σήμερα στην Ουκρανία). 
Το Ινστιτούτο αυτό αναφέρεται και ως "Σχολή Landau". Για την είσοδο στη σχολή ο Λαντάου είχε αναπτύξει μια γενική εισαγωγική εξέταση, που αποκαλούσε "Theoretical Minimum" ("Θεωρητικό Ελάχιστο"), που κάλυπτε όλες τις πλευρές της Θεωρητικής Φυσικής. Από το 1934 μέχρι το 1961 (που συνεχίστηκε στη Μόσχα), μόνο 43 υποψήφιοι κατάφεραν να περάσουν αυτή την εξέταση. Ανάμεσα στους σπουδαστές που ξεχώρισαν ήταν οι Lev Pitaevskii, Alexei Abrikosov, Arkady Levanyuk, Lev Gor'kov, Isaak Khalatnikov, Roald Sagdeev και Isaak Pomeranchuk.

Αυτή την περίοδο ο Λαντάου είχε αρχίσει να συγγράφει μαζί με τον φίλο και πρώην φοιτητή του Evgeny Lifshitz τα «Μαθήματα Θεωρητικής Φυσικής» για τα οποία είναι κυρίως γνωστός σήμερα στους φοιτητές της Φυσικής, ιδίως στους μεταπτυχιακούς. Πρόκειται για 10 τόμους που καλύπτουν όλους τους βασικούς κλάδους της Φυσικής.
Το 1934 τιμήθηκε με τον τίτλο του δόκτορα των Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών και τον επόμενο χρόνο έγινε επίσημα καθηγητής.

O Λαντάου (στη μέση) με συμμετέχοντες στο
Διεθνές Συνέδριο Θεωρητικής Φυσικής στο Χάρκοβο, το 1934.

Το καλοκαίρι του 1934 διεξήχθη στο Χάρκοβο το Διεθνές Συνέδριο Θεωρητικής Φυσικής. Στη διάσκεψη συμμετείχαν εξέχοντες θεωρητικοί φυσικοί, όπως ο Niels Bohr, ο V. A. Fok, ο I. E. Tamm, ο Y. I. Frenkel, ο R. Peierls και άλλοι. 

Το 1937 ο Λαντάου ανακρίθηκε από την NKVD για την υπόθεση UPTI στο Χάρκοβο, αλλά κατάφερε να φύγει στη Μόσχα.  

Ο Λαντάου το 1934.

Ο ίδιος μαζί με τον Evgeny Lifshitz ίδρυσαν στη Μόσχα ένα Ινστιτούτο Προβλημάτων Φυσικής, στο οποίο υπήρξε επικεφαλής του «Θεωρητικού Τμήματος» από το 1937 μέχρι το 1962. 

Τον Απρίλιο του 1938 συνελήφθη στη Μόσχα και φυλακίστηκε επί ένα χρόνο σε φυλακή της NKVD. Αποφυλακίστηκε όταν ο συνάδελφός του Pyotr Kapitsa έγραψε ένα γράμμα στον Στάλιν εγγυώμενος προσωπικά για τη συμπεριφορά του Λαντάου.

Ο Landau αποκαταστάθηκε μόλις το 1990, πολλά χρόνια μετά το θάνατό του. Έτσι, από τις 28 Απριλίου 1939 όταν απελευθερώθηκε και μέχρι το θάνατό του παρέμεινε ένοχος και εκτεθειμένος για τη συμμετοχή του στην αντισοβιετική ομάδα.

Ο Λαντάου το 1938, την εποχή που είχε συλληφθεί από την NKVD.

Μερικά από τα πολλά επιτεύγματά του περιλαμβάνουν την κβαντική θεωρία του διαμαγνητισμού, τη θεωρητική ερμηνεία της υπερρευστότητας, τη θεωρία των μεταβολών φάσης δεύτερης τάξης, τη Θεωρία Ginzburg–Landau για την  υπεραγωγιμότητα, την ερμηνεία του φαινομένου της «απόσβεσης Λαντάου» στη Φυσική Πλάσματος, τον πόλο Λαντάου στην Κβαντική Ηλεκτροδυναμική, τη θεωρία των νετρίνων και τη συμβολή στην επινόηση της μεθόδου του πίνακα πυκνότητας στην Κβαντομηχανική. 

Ο Λαντάου με τον Πιότρ Καπίτσα.

Ο Λαντάου κρατούσε έναν κατάλογο φυσικών που βαθμολογούσε σε αντίστροφη λογαριθμική κλίμακα από το 0 ως το 5. Τον υψηλότερο βαθμό, 0, τον έδινε στον  Νεύτωνα, ενώ ο Αϊνστάιν πήρε 0,5. Το 1 είχαν οι θεμελιωτές της Κβαντομηχανικής Νιλς Μπορ, Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, Πωλ Ντιράκ και Έρβιν Σρέντινγκερ, όπως και οι Σατιέντρα Μπόουζ και Γιουτζίν Γουίγκνερ. Ο Λαντάου βαθμολογούσε τον εαυτό του με 2,5 αλλά στο τέλος τον «προήγαγε» στο 2. Παρά την αυτοαξιολόγηση του ταλέντου του στην κλίμακα αυτή, ο Λαντάου θεωρείται από πολλούς ισάξιος με τους Ντιράκ, Πάουλι, Φέρμι  και Φάινμαν, ως ένας ικανότατος φυσικός με ξεχωριστή διάνοια.

Ο Λαντάου με τον Νιλς Μπορ.

Στη ζωή του τιμήθηκε από πολλές χώρες με πλειάδα βραβείων.
Το 1946 και το 1952 τιμήθηκε με το βραβείο Stalin. Το 1954 του δόθηκε ο τίτλος του "Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας". Το 1960 πήρε το μετάλλιο Max Planck από την Γερμανική Φυσική Εταιρεία (Deutsche Physikalische Gesellschaft). Το 1960 πήρε το βραβείο Fritz London.
Το 1962 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής "για τις πρωτοποριακές του θεωρίες για την συμπυκνωμένη ύλη, ειδικά το υγρό ήλιο". Η ανάπτυξη της θεωρίας της υπερρευστότητας εξηγούσε όλες τις παράδοξες ιδιότητες του υγρού ηλίου (He II) σε θερμοκρασίες κάτω των 2,17 K (−270,98 °C).

Ο Λαντάου με τη σύζυγό του Κόρα.

Τον ίδιο χρόνο, μοιράστηκε με τον E.M. Lifshitz, το βραβείο Lenin για τις Επιστήμες.
Ακόμη, του είχε απονεμηθεί ο τίτλος του μέλους από πολλές επιστημονικές ενώσεις (Danish Royal Academy of Sciences, Royal Society of London, Netherlands Royal Academy of Sciences, American Academy of Arts and Sciences, Physical Society of France, National Academy of Sciences of the U.S.A.).

Προς τιμή του έχει δοθεί το όνομά του σ' ένα κρατήρα της Σελήνης (Landau crater) και και στον αστεροειδή 2142 Landau.

O Σουηδός πρεσβευτής στη Σοβιετική Ένωση Rolf Sulman απονέμει στον Λαντάου
στη Μόσχα το βραβείο Νόμπελ Φυσικής. Όρθια η γυναίκα του Λαντάου.
Καθιστοί: αριστερά, ο πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών M. V. Keldis,
στη μέση ο Πιότρ Καπίτσα.

Είχε παντρευτεί το 1937 με την Kora T. Drobanzeva, αλλά ήταν οπαδός και προπαγάνδιζε υπέρ του ελεύθερου έρωτα, κάτι που δεν ενθουσίαζε τη σύζυγό του. Κατά τη διάρκεια της ζωής του λέγεται, ότι χρειάστηκε να νοσηλευτεί 6 φορές στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Kashchenko, χωρίς τη θέλησή του. Το ζευγάρι απέκτησε το 1946 έναν γιο, τον Ιγκόρ. 

Το 1957 στάλθηκε από την KGB στην Κεντρική Επιτροπή του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος μια μακρά αναφορά σχετικά με τις απόψεις του Λαντάου για την σοβιετική εισβολή στην Ουγγαρία το 1956, τον Λένιν και ότι εκείνος ονόμαζε "κόκκινο φασισμό".

Αριστερά: Αναμνηστικό γραμματόσημο του 2010 από την Ουκρανία για τον Λαντάου.
Δεξιά: Αναμνηστικό νόμισμα της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας για τον Λαντάου.

Στις 7 Ιανουαρίου 1962, στη Μόσχα, το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Λαντάου  συγκρούσθηκε με βυτιοφόρο με αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά στο κεφάλι και να μείνει σε κώμα για περίπου τρεις μήνες. Ενώ στην αρχή δεν υπήρχαν ελπίδες, τελικά οι ηρωικές προσπάθειες των γιατρών και των νοσηλευτών που τον φρόντισαν, τον επανέφεραν στη ζωή. Όμως, παρά το γεγονός ότι συνήλθε, ποτέ δεν κατάφερε να επανέλθει στην προηγούμενη πνευματική του κατάσταση και δημιουργικότητα. Παρέμεινε μόνο το σωματικό κέλυφος του Λαντάου. Η διάνοια πέθανε. Η μνήμη του διατηρήθηκε μόνο με τη γνώση ξένων γλωσσών, κάτι στο οποίο παρουσίαζε πάντα εξαιρετική ικανότητα. 
Ο ίδιος όμως δεν αντιλαμβανόταν αυτή την τραγωδία. Όταν κάποιος τον πλησίαζε για να του θέσει μια επιστημονική ερώτηση, συνήθως απαντούσε με τη φράση: "Ας μιλήσουμε γι' αυτό αύριο." 

Πέθανε στη Μόσχα στις 1 Απριλίου 1968, σε ηλικία 60 ετών, μετά από εγχείρηση στην κοιλιακή χώρα για απόφραξη αρτηρίας, που όμως ήταν επιπλοκή του τραυματισμού του στο αυτοκινητικό ατύχημα. 
Θάφτηκε στο κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι της Μόσχας.

Ο Λαντάου με την οικογένειά του το 1968,
γιορτάζοντας τα 60α γενέθλιά του.

Ο Λεβ Λαντάου δεν ήταν μόνον ένας καταξιωμένος επιστήμονας στη θεωρητική φυσική, αλλά κι ένας μεγάλος δάσκαλος. Ήταν διάσημος όχι μόνο για τις σπουδές του και τις διαλέξεις του, αλλά και για το χιούμορ που διέθετε. Όντας ένας ευφυής άνθρωπος και έχοντας μια υπέροχη αίσθηση του χιούμορ, ο Λαντάου ενθάρρυνε τους συναδέλφους και τους μαθητές του να αστειεύονται. Ο ίδιος έγινε κύριος χαρακτήρας πολλών αστείων ιστοριών που μεταφέρονταν από τον έναν στον άλλο. 

Ακόμη, ο ηθικός χαρακτήρας του ήταν επίσης ασυνήθιστα υψηλός. Ήταν γνωστός για το ασυμβίβαστο του χαρακτήρα του σε θέματα αρχής, για την καλοσύνη του και την ηθική υποστήριξη που προσέφερε σε δύσκολες στιγμές στους συναδέλφους του.

Πλούσιο φωτογραφικό αρχείο για τον Λεβ Λαντάου από το πρακτορείο alamy.

Ένα βίντεο της AGFIA στα αζέρικα, αφιερωμένο στην 100ή επέτειο του Λεβ Λαντάου, του μοναδικού βραβείου Νόμπελ του Αζερμπαϊτζάν (31:25).

Κατεβάστε "Τα Μαθήματα Θεωρητικής Φυσικής" (Αγγλικά) από το"Free Physics E-books" του ιστότοπου "Futurism".

Μια συνέντευξη του Lev P. Pitaevskii (φοιτητή του Λαντάου) στον ιστότοπο "Global talent", για τον δάσκαλό του.

Πηγή: Today in Science History