Σαν σήμερα... 1997, πέθανε η φυσικός Chien-Shiung Wu.

Chien-Shiung Wu

Σαν σήμερα, στις 16 Φεβρουαρίου 1997, πέθανε στη Νέα Υόρκη από εγκεφαλικό επεισόδιο η Chien-Shiung Wu (κινέζικα 吴健雄), η Κινεζο-Αμερικανίδα Φυσικός που είχε αναπτύξει ιδιαίτερη ικανότητα στις τεχνικές της πειραματικής πυρηνικής φυσικής. 
Ήταν γνωστή με το χαϊδευτικό "Madame Wu", αλλά η επιστημονική της ακτινοβολία τής είχε δώσει διάφορους τίτλους όπως η "Πρώτη Κυρία της Φυσικής", η " Κινέζα Madame Curie" και η "Βασίλισσα της Πυρηνικής Έρευνας". Να επισημάνω ότι η αναφορά στην Madame Curie δεν μειώνει σε τίποτε την λαμπρή καριέρα και επιστημονική συνεισφορά της Chien-Shiung Wu, αφού η Curie αποτελεί ένα είδος "χρυσού προτύπου" στον χώρο της επιστήμης.

Η Chien-Shiung Wu με τους γονείς της.

Η Chien-Shiung Wu είχε γεννηθεί στις 31 Μαΐου 1912 στο Liuho, μια μικρή πόλη περίπου 40 μίλια από τη  Σαγκάη, στην επαρχία Jiangsu της Κίνας.
Ο πατέρας της Zhong-Yi, που ήταν μηχανικός και η μητέρα της Fanhua Fan, που ήταν δασκάλα έδωσαν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση της μοναδικής κόρης τους και την ενθάρρυναν από μικρή ηλικία ν' ασχοληθεί με την επιστήμη και τα μαθηματικά. Η Chien-Shiung ήταν το μεσαίο από τρία παιδιά της οικογένειας.

Στην αρχή παρακολούθησε ένα από τα πρώτα δημοτικά σχολεία που δέχονταν κορίτσια, το σχολείο για τη Συνεχή Εκπαίδευση Γυναικών Ming De που το είχε ιδρύσει ο πατέρας της. Όταν έγινε 11 ετών άφησε την πόλη της για να πάει στο Σχολείο Γυναικών Νο 2, στο Suzhou, όπου παρακολούθησε το κανονικό σχολικό πρόγραμμα. Εκεί είχε την ευκαιρία να δανείζεται βιβλία μαθηματικών και φυσικής από συμμαθήτριές της, κάτι που την βοήθησε να ενδιαφερθεί ιδιαίτερα για τις θετικές επιστήμες. Αργότερα για ένα χρόνο παρακολούθησε το σχολείο Gong Xue στη Σαγκάη, απ' όπου αποφοίτησε με τους μεγαλύτερους βαθμούς στην τάξη της.

H Chien-Shiung Wu ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια
στο Πανεπιστήμιο Berkeley.

Το 1929 η Wu έγινε δεκτή σ' ένα από τα πλέον αξιόλογα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης της Κίνας, στο Εθνικό Κεντρικό Πανεπιστήμιο, που αργότερα ονομάστηκε Πανεπιστήμιο Nanjing. Όμως, σύμφωνα με τους κυβερνητικούς κανονισμούς της εποχής, όποιος ήθελε να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο έπρεπε να πάει να διδάξει ένα χρόνο σε σχολείο. Έτσι, το 1929 πήγε σε σχολείο της Σαγκάης που είχε ιδρύσει ο Hu Shi.
Σ' αυτό το χρόνο η Wu κατάφερε να ξεπεράσει τις αναστολές που είχε για την ικανότητά της στις θετικές επιστήμες και με την παρότρυνση του πατέρα της, προετοιμάστηκε μελετώντας μόνη της χημεία, μαθηματικά και φυσική. 

Το 1930 ξεκίνησε να σπουδάζει μαθηματικά στο πανεπιστήμιο, όμως γρήγορα κατευθύνθηκε στη φυσική, εμπνεόμενη από τη Marie Curie. Το 1934 αποφοίτησε από το τμήμα Φυσικής με την καλύτερη βαθμολογία στο τμήμα της.
Για δύο χρόνια μετά την αποφοίτησή της έκανε μεταπτυχιακό στη Φυσική και εργάστηκε ως βοηθός στο Πανεπιστήμιο Zhejiang. Μετά από αυτό έγινε ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Φυσικής της Κινεζικής Ακαδημίας, όπου για πρώτη φορά ήρθε σ' επαφή με την πειραματική έρευνα. Με την καθοδήγηση της καθηγήτριάς της Jing-Wei Gu ασχολήθηκε με την κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ.

Η Chien-Shiung Wu παραλαμβάνει ένα από τα βραβεία
"Young Women of the Year" του περιοδικού Mademoiselle.
Αριστερά της οι άλλες νικήτριες, Pauli Murray (δικηγόρος),
Dorothy V. Wheeler (νοσοκόμα) και Judy Holliday (ηθοποιός).
Δεξιά της η Betsy Talbot Blackwell (εκδότης του περιοδικού).
(30 Δεκεμβρίου 1946 - John Lent—AP)

Με την παρότρυνση της κ. Gu, το 1936 αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές της σε ανώτερο επίπεδο κι έτσι βρέθηκε στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας με τη φίλη της Dong Ruofen (董若芬) που ήταν χημικός.

Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα εκεί, έγινε δεκτή ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Berkeley. Αυτή ήταν μια δύσκολη περίοδος για την Wu γιατί η Κίνα ήδη ήταν σε πόλεμο με την Ιαπωνία και είχε χάσει κάθε επαφή με την οικογένειά της. Όμως με την επιμονή που την χαρακτήριζε και με την επίβλεψη του κορυφαίου Φυσικού Ernest O. Lawrence απέκτησε εργαστηριακή εμπειρία και ολοκλήρωσε το διδακτορικό της το 1940.

Chien-Shiung Wu και Luke Chia-Liu Yuan την ημέρα του γάμου τους.

Στις 30 Μαΐου 1942 παντρεύτηκε τον Φυσικό Luke Chia-Liu Yuan (袁家骝), του οποίου ο παππούς ήταν ο Yuan Shikai, πρώτος πρόεδρος της Κινεζικής Δημοκρατίας. Το ζευγάρι απέκτησε ένα γιο, τον Vincent Yuan (袁緯承) που έγινε επίσης Φυσικός.

Στη συνέχεια η οικογένεια Yuan μετακόμισε στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, όπου η Wu εργάστηκε αρχικά στο Κολέγιο Smith και ο σύζυγός της στο Πανεπιστήμιο Princeton. Αργότερα δέχτηκε κι εκείνη θέση στο Princeton όπου παρέμεινε μέχρι το 1944. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή ως εκπαιδευτικός (instructor) σ' αυτό το πανεπιστήμιο. 
Το 1944 πήγε στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Ν. Υόρκη, όπου έμεινε σε όλη την υπόλοιπη πανεπιστημιακή της καριέρα, μέχρι το 1981.

Η Chien-Shiung Wu με τους φυσικούς Y.K. Lee και L.W. Mo
κατά τη διάρκεια του πειράματος Wu στο Πανεπίστημιο Columbia.
Το πείραμα κράτησε αρκετούς μήνες κι έγινε
για την απόδειξη διατήρησης ή όχι της parity.  

Ενώ βρισκόταν στο Πανεπιστήμιο Columbia, εργάστηκε παράλληλα για το πυρηνικό πρόγραμμα των ΗΠΑ "Manhattan Project". Βοήθησε στην ανάπτυξη διαδικασίας για το διαχωρισμό του μεταλλικού ουρανίου στα ισότοπα U-235 και U-238. Στην έρευνα της η Wu εργάστηκε επίσης για την ανάπτυξη βελτιωμένων μετρητών Geiger για τη μέτρηση των επιπέδων πυρηνικής ακτινοβολίας.

Η Chien-Shiung Wu σ' επιστημονική συνάντηση στο Πανεπιστήμιο 
Columbia το 1958. Δεξιά της ο καθηγητής Χημείας Wallace Brode.

Στο Πανεπιστήμιο Columbia η Wu γνώρισε τον κινεζικής καταγωγής θεωρητικό Φυσικό Tsung-Dao Lee που σε συνεργασία με τον επίσης θεωρητικό Φυσικό Chen Ning Yang είχαν διατυπώσει το "Νόμο διατήρησης της Ισοτιμίας" ("Parity" - ο νόμος της κβαντικής μηχανικής που λέει ότι δύο φυσικά συστήματα, όπως τα άτομα, είναι είδωλα που συμπεριφέρονται με πανομοιότυπους τρόπους). 
H Wu, με την εργαστηριακή εμπειρία που διέθετε, κατάφερε να αποδείξει πειραματικά χρησιμοποιώντας το ραδιενεργό ισότοπο κοβάλτιο 60, ότι η parity δεν διατηρείται κατά την ασθενή πυρηνική αλληλεπίδραση. 

Η ανακάλυψη αυτή αποτέλεσε μεγάλη συνεισφορά στη Φυσική των Υψηλών Ενεργειών  και την ανάπτυξη του Standard Model. Σε αναγνώριση της θεωρητικής δουλειάς τους, ο Lee και ο Yang πήραν το 1957 το Nobel Φυσικής.

Η Μαντάμ Wu στο εργαστήριό της στο Columbia (1963).

Η Wu υπήρξε μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (ήταν η έβδομη γυναίκα που έγινε δεκτή στην Ακαδημία) και το 1976 έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Αμερικάνικης Ένωσης Φυσικής (APS).

Της απονεμήθηκαν μια μεγάλη σειρά τιμητικών διακρίσεων, όπως το βραβείο Comstock  για τη Φυσική (1964) (η πρώτη γυναίκα που πήρε το βραβείο), το βραβείο Bonner (1975), το Εθνικό Μετάλλιο Επιστήμης (1975), το πρώτο βραβείο Wolf στη Φυσική για την πειραματική της δουλειά (1978).
Το 1990, η Κινέζικη Ακαδημία Επιστημών έδωσε το όνομά της στον αστεροειδή 2752 (ήταν η πρώτη "εν ζωή" επιστήμονας που είχε μια τέτοια τιμή). 
Το 1995, οι διακεκριμένοι επιστήμονες (όλοι κάτοχοι βραβείου Νόμπελ) Tsung-Dao Lee, Chen Ning Yang, Samuel C. C. Ting και Yuan T. Lee ίδρυσαν στην Ταϊβάν το "Ίδρυμα Εκπαίδευσης Wu Chien-Shiung" με σκοπό τη χορήγηση υποτροφιών σε νέους ταλαντούχους επιστήμονες.

Το 1975 στην απονομή "Εθνικού Μεταλλίου Επιστήμης"
από τον πρόεδρο Gerald Ford.

Στο Πανεπιστήμιο Columbia ακολούθησε μια εξαιρετική καριέρα. Το 1952 έγινε Αναπληρωτής Καθηγήτρια (Αssociate) και το 1958 Τακτική Καθηγήτρια (Full Professor). Ήταν η πρώτη γυναίκα στην οποία δόθηκε μόνιμη θέση διδακτικού προσωπικού στο τμήμα Φυσικής στο Columbia και ήταν η πρώτη στην οποία προσφέρθηκε το 1973 η έδρα Michael I. Pupin Καθηγητή Φυσικής.
Η Wu ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ακτινοβολία β και το βιβλίο που εξέδωσε το 1965 με αυτό το θέμα αποτελεί πάντα μια σταθερή αξία.
Αργότερα η έρευνά της επικεντρώθηκε στις αιτίες της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας.
To 1981 συνταξιοδοτήθηκε και έγινε professor emeritus στη έδρα Pupin του τμήματος Φυσικής στο Columbia.
Τα επόμενα χρόνια μοίραζε το χρόνο της ασχολούμενη μ' εκπαιδευτικά προγράμματα στην Κίνα, στην Ταϊβάν και στις ΗΠΑ.

Η Μαντάμ Wu με τον Wolfgang Pauli.

Η Chien-Shiung Wu πέθανε σε ηλικία 85 ετών από επιπλοκές εγκεφαλικού επεισοδίου που είχε υποστεί.

Κατόπιν επιθυμίας της, η στάχτη της τοποθετήθηκε στο προαύλιο του σχολείου Ming De Senior High School (που αποτελεί συνέχεια της Σχολής συνεχούς επαγγελματικής εκπαίδευσης γυναικών της Ming De που είχε ιδρύσει ο πατέρας της στο Liuho και είχε φοιτήσει η ίδια ως μικρό κορίτσι).

Στις 1 Ιουνίου 2002, οι συμπατριώτες της για να τιμήσουν τη ζωή της Wu τοποθέτησαν ένα ορειχάλκινο άγαλμα στο προαύλιο του Ming De High School.

Σκίτσο της Chien-Shiung Wu από τον Matteo
Farinella, στη σειρά Massive - Science Heroes.

Κλείνοντας, θα διατυπώσω τον προβληματισμό μου για ένα θέμα που η Μαντάμ Wu θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τυπική εκπρόσωπός του. Ήταν η Μαντάμ Wu ένα ακόμη θύμα του "Matilda Effect" ("Φαινόμενο Matilda"), δηλαδή της τάσης να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή στο έργο των ανδρών επιστημόνων, απ' ό,τι των γυναικών;
Προφανώς, ποτέ δεν θα μάθουμε με βεβαιότητα αν η απόφαση της επιτροπής του Βραβείου Νόμπελ 1957 πάρθηκε χωρίς να σκεφτούν το φύλο της Madame Wu και ότι η ίδια είχε λιγότερη σχέση με την ανακάλυψη της parity από αυτήν που είχαν οι δύο άντρες που πήραν το βραβείο, απλώς και μόνο διότι αυτή ήταν πειραματιστής και το μεγάλο μέρος της θεωρητικής εργασίας έγινε από τους δύο συναδέλφους της.
Η ίδια, σ' ένα συμπόσιο στο ΜΙΤ το 1964, είχε αναφερθεί στο θέμα: "Αναρωτιέμαι αν τα μικροσκοπικά άτομα και οι πυρήνες, ή τα μαθηματικά σύμβολα, ή τα μόρια του DNA έχουν οποιαδήποτε προτίμηση για έρευνα από άνδρες ή από γυναίκες."
Το σίγουρο είναι ότι, η Μαντάμ Wu άφησε μια εκπληκτική επιστημονική κληρονομιά και με την διδασκαλία της προσπάθησε να ωθήσει τις νέες κοπέλες ν' ασχοληθούν με τις νέες τεχνολογίες (STEM - Science, Technology, Engineering, and Mathematics). Γι' αυτό  παραμένει μια εμπνευσμένη φιγούρα για κάθε γυναίκα που ενδιαφέρεται για τη Φυσική και την Επιστήμη.

To άγαλμα της Μαντάμ Wu στο προαύλιο  του Ming De High School.

Θα κλείσω αυτό το κείμενο με την παρατήρηση της Jada Wu Hanjie, εγγονής της Μαντάμ Wu στην επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση της γιαγιάς της: "Έχοντας γνωρίσει τη γιαγιά μου από νέα, αυτά που έχουν ριζώσει στο μυαλό μου (για κείνη) ήταν η μετριοφροσύνη, η αυστηρότητα και η ομορφιά της. Η γιαγιά μου είχε δείξει  πολύ ενθουσιασμό για την εθνική επιστημονική ανάπτυξη και την εκπαίδευση, πράγματα για την οποία τη θαύμαζα".

• Βίντεο με παρουσίαση της ζωής της Chien-Shiung Wu και της πειραματικής εργασίας της στην parity, από τον ιστότοπο Joy You (αγγλ., 9:53).

• Βίντεο με φωνητική παρουσίαση του άρθρου της Wikipedia για την Chien-Shiung Wu (αγγλ., 24:09).

• Βίντεο όπου περιγράφεται το πείραμα της Chien-Shiung Wu για την parity (αγγλ., 2:14).

• Η παρουσίαση της Chien-Shiung Wu από το Atomic Heritage Foundation.

Πηγή: Today in Science History,  biography