Σαν σήμερα ... 100 χρόνια από τη γέννηση του Richard Feynman.

Richard Feynman
(από τα Αρχεία Caltech)

Σαν σήμερα 11 Μαΐου 2018, συμπληρώνονται 100 ΧΡΟΝΙΑ από τη γέννηση στο Queens της Νέας Υόρκης (συνοικία Far Rockaway), ενός από τους πλέον σημαντικούς επιστήμονες της Θεωρητικής Φυσικής, ενός θρύλου της Κβαντικής Ηλεκτροδυναμικής, του Αμερικανού  Richard Phillips Feynman (Ρίτσαρντ Φίλιπς Φάινμαν).
Το 1965 μοιράστηκε με τους Sin-Itiro Tomonaga και Julian Schwinger το βραβείο Νόμπελ Φυσικής "για την θεμελιώδη εργασία τους στην κβαντική ηλεκτροδυναμική, με πολύ ριζικές συνέπειες για τη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων". 

Με δεδομένο ότι τα τελευταία 3 χρόνια έχω γράψει κάμποσες φορές για κάποια στοιχεία της ζωής του Feynman (προηγούμενη ανάρτηση, για τα 30 χρόνια από το θάνατό του  ΕΔΩ), σήμερα κυρίως θα προσπαθήσω να δώσω πληροφορίες που αφορούν τον εορτασμό αυτής της επετείου.

Ο Feynman στο Πρίνστον.

Κύριος φορέας των εκδηλώσεων είναι το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας (Caltech), το ίδρυμα στο οποίο δίδαξε από το 1950 μέχρι το θάνατό του, το 1988. 

Έχουν προγραμματιστεί 2 ημερήσιες εκδηλώσεις για να τιμήσουν τον Richard Feynman.

Ο John P. Preskill, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στην έδρα Richard P. Feynman του  Caltech και μέλος της οργανωτικής επιτροπής σημείωσε για το γεγονός: "O Dick Feynman απολάμβανε την ευχαρίστηση να ανακαλύπτει πράγματα και είχε το αξιοσημείωτο προτέρημα να μεταδίδει τον ενθουσιασμό της επιστήμης σ' ένα ευρύτερο κοινό. Ελπίζουμε ότι αυτές οι εκδηλώσεις θα πιάσουν ένα μέρος από την απεριόριστη περιέργεια και την αίσθηση διασκέδασης που έκανε τον Feynman τόσο πολύτιμο συνάδελφο". 

Το λογότυπο των επετειακών εκδηλώσεων του Caltech.

Η πρώτη ημέρα των εορταστικών εκδηλώσεων θα είναι την Παρασκευή 11 Μαΐου 2018 και θα ξεκινήσει στις 8μμ, ώρα Δυτικής Ακτής ΗΠΑ (είναι 10 ώρες πίσω από την Ελληνική ώρα, 6 πμ του Σαββάτου για την Ελλάδα). 

Η δεύτερη ημέρα θα είναι το Σάββατο 12 Μαΐου 2018, θα διαρκέσει από τις 9πμ ως τις 3μμ, ώρες Δυτικής Ακτής και θα αφορά ένα επιστημονικό συμπόσιο. 

Οι 2 εκδηλώσεις θα γίνουν στην Αίθουσα Beckman του Caltech, στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας και η είσοδος απαιτεί διαφορετικό εισιτήριο για την κάθε ημέρα. Τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί από καιρό, αλλά όποιος(-α) επιθυμεί την παρακολούθηση της 1ης ημέρας μπορεί να συνδεθεί με το παρακάτω link:

 http://www.ustream.tv/caltech

Η Αίθουσα Beckman του Caltech.

Στην εκδήλωση της Παρασκευής, εκτός από τον καθηγητή Preskill, οι άλλοι ομιλητές - ομιλήτριες θα είναι:

• Robbert Dijkgraaf, Καθηγητής στην έδρα Leon Levy, διευθυντής στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών (IAS) του Πρίνστον και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ,
• Freeman Dyson, Καθηγητής emeritus στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών του Πρίνστον,
• Joan Feynman, αδελφή του Richard Feynman,
• Michelle Feynman, κόρη του Richard Feynman,
• Janna Levin, Καθηγήτρια Φυσικής και Αστρονομίας στο Κολέγιο Barnard, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια,
• Thomas F. Rosenbaum, Πρόεδρος του Caltech και Καθηγητής Φυσικής,
• Leonard Susskind, Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στην έδρα Felix Bloch, στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ,
• Kip S. Thorne, Καθηγητής emeritus στην έδρα Richard P. Feynman Θεωρητικής Φυσικής, στο Caltech.

Διαγράμματα Feynman

Το συμπόσιο του Σαββάτου κοιτάζοντας προς το μέλλον, περιλαμβάνει τους παρακάτω ομιλητές - ομιλήτριες που πρωτοπορούν στον τομέα εργασίας των και θα διατυπώσουν τις απόψεις τους για το που οδηγείται η επιστήμη: 

• Rana Adhikari, Καθηγητής Φυσικής στο Caltech,
• Jason Alicea, Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Caltech,
• David Gross, Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής και πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Θεωρητικής Φυσικής  Kavli, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Santa Barbara,
• Christopher Monroe, Διακεκριμένος Καθηγητής και Καθηγητής στην έδρα Bice Seci-Zorn, στο Πανεπιστήμιο του Maryland,
• Hirosi Ooguri, Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής και Μαθηματικών στην έδρα Fred Kavli και διευθυντής του Ινστιτούτου Θεωρητικής Φυσικής Walter Burke, στο  Caltech,
• Lisa Randall, Καθηγήτρια Επιστήμης στην έδρα Frank B. Baird, Jr., στο Πανεπιστήμιο  Χάρβαρντ,
• Sara Seager, Καθηγήτρια Φυσικής και Πλανητικής Επιστήμης, στο ΜΙΤ,
• Michael Turner, Διακεκριμένης Υπηρεσίας Καθηγητής στην έδρα Bruce V. & Diana M. Rauner και διευθυντής του Ινστιτούτου Kavli για Κοσμολογική Φυσική, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

1965 Στοκχόλμη, ο Richard Feynman παραλαμβάνει
το Νόμπελ Φυσικής.

Μετά την ανακοίνωση των ομιλητών, η κόρη του Feynman, Michelle, είχε δηλώσει: "Είμαι πολύ ικανοποιημένη που το Caltech πραγματοποιεί μια ελεύθερη δημόσια εκδήλωση για να επισημάνει αυτή την επέτειο. Το Caltech έχει συγκεντρώσει μια εντυπωσιακή ομάδα ομιλητών και ανυπομονώ να τους ακούσω!" 

Παράλληλα με τις παραπάνω εκδηλώσεις, το Caltech παρουσιάζει την Έκθεση Feynman με τίτλο "Τhe Mind’s Eye: Richard Feynman in Word and Image" ("Το Μάτι του Νου: ο Richard Feynman στο Κείμενο και στην Εικόνα"). Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Beckman, που είναι στον 1ο όροφο του Ινστιτούτου Beckman. 

Μέσα από το υλικό των Αρχείων του Caltech, με την βοήθεια σημειώσεων και καλλιτεχνικών δημιουργιών του Richard Feynman, παρουσιάζονται οι απόψεις του για τη ζωή και την φυσική. 

Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 11 Μαΐου μέχρι τις 14 Δεκεμβρίου 2018.

Η αφίσα για την Έκθεση Feynman
στο Μουσείο Beckman.

Όμως, δεν είναι μόνο το Caltech που θυμάται την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Richard Feynman.

Ο καλός του φίλος και συντάκτης των πολύ επιτυχημένων βιβλίων του Feynman  "Ασφαλώς θα αστειεύεστε κ. Φάινμαν!" και "Τι σε νοιάζει τι πιστεύουν οι άλλοι;" Ralph Leighton, έχει φτιάξει την ιστοσελίδα 

"RICHARD FEYNMAN

SCIENTIST. TEACHER. RACONTEUR. MUSICIAN"

Μέσα από την ιστοσελίδα γίνεται πλήρης παρουσίαση του έργου και της ζωής του. Μεταξύ άλλων όμως προβάλλεται και η ιστοσελίδα "Friends of Tuva" ("Φίλοι της Τουβά").

Έτσι, οι "Φίλοι της Τουβά" θέλησαν να τιμήσουν την εκατονταετηρίδα του Feynman με τον δικό τους τρόπο.

Όμως πριν φτάσω σε αυτό, νομίζω ότι αξίζει να γράψω δυο λόγια για την "Τουβά" και τη σχέση του Feynman με αυτή. 

Ο Richard Feynman με την πρώτη του 
γυναίκα και μεγάλο του έρωτα, Arline.

Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης για γεωγραφία, ο Feynman ρώτησε τον Leighton "Whatever happened to Tannu Tuva?" ("Τι άραγε συνέβη στην Τανού Τουβά;"), εννοώντας τι συνέβη στη χώρα με το όνομα "Τουβά"; (επειδή ως μικρό παιδί μάζευε γραμματόσημα από την Τουβά που όμως αργότερα δεν μπορούσε να βρει). 

Ο Leighton αρνήθηκε να δεχτεί την ύπαρξη μιας τέτοιας χώρας και θεώρησε ότι αυτό βγήκε σαν αστείο από το μυαλό του Feynman. Η διαμάχη τούς οδήγησε σ' ένα επίμονο ψάξιμο σε χάρτες για να διαπιστώσουν τελικά ότι στην Σοβιετική Ένωση υπήρχε μια Δημοκρατία με το όνομα Τουβά ή Τιβά (ανάμεσα στη σημερινή Ρωσία και Μογγολία). Στη συνέχεια ανακάλυψαν ότι η πρωτεύουσα της Τουβά έχει το σύντομο και ευκολοπρόφερτο (!) όνομα  Kyzyl (σημαίνει κόκκινο). 

Έτσι, το 1981 ο Ralph Leighton έφτιαξε την ομάδα "Φίλοι της Τουβά" και άρχισαν να ψάχνουν με τον Feynman με ποιο τρόπο θα επισκέπτονταν την Τουβά και την πρωτεύουσά της Kyzyl. Αποδείχτηκε ότι η πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού ήταν περισσότερο δύσκολη απ' όσο φαντάζονταν 

Το 1988 ο Feynman πέθανε χωρίς να έχει καταφέρει να πάρει την άδεια από την Σοβιετική Ένωση για να πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι. 

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Ralph Leighton
"Tuva or Bust!" (Εκδόσεις W. W. Norton, 1991)

Το 1991, ο Ralph Leighton δημοσίευσε το βιβλίο "Tuva or Bust!" όπου περιγράφει όλες τις προσπάθειες που είχαν κάνει με τον Feynman για να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους.

Στην πραγματικότητα, η προσπάθεια πραγματοποίησης του ταξιδιού στην Τουβά δείχνει μ' ένα συμβολικό τρόπο την συνεχή διάθεση του Feynman να ψάχνει ν' ανακαλύψει νέα πράγματα και την ικανότητά του να εμπνέει τους φίλους του, τους φοιτητές του, αλλά και τους θαυμαστές του να λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. 

Κλείνω αυτή την αναφορά στην Τουβά επισημαίνοντας ότι τελικά η κόρη του Feynman, Michelle, ήταν αυτή που κατάφερε να πραγματοποιήσει το ταξίδι, στις 8 Ιουνίου 2009.

Ο τρόπος που επέλεξε ο Ralph Leighton και οι "Φίλοι της Τουβά" να τιμήσουν τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Richard Feynman ήταν να πραγματοποιήσουν για μια ακόμη φορά την ΑΝΕΚΠΛΗΡΩΤΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑ του Richard, ένα ΤΑΞΙΔΙ στο ΟΝΕΙΡΟ, στην ΤΟΥΒΑ!

Το λογότυπο της ομάδας "Φίλοι της Τουβά" για τον
εορτασμό των 100 ετών από τη γέννηση του Feynman.

Τον Απρίλιο του 2018 o Ralph Leighton και η παρέα του, οδηγημένοι από το πνεύμα του Feynman,  ξεκίνησαν ένα ακόμη ταξίδι για την Τουβά, τον τόπο του ανεκπλήρωτου ονείρου του φίλου τους.

Δείτε στο Instagram φωτογραφίες και βίντεο από την προετοιμασία και το ταξίδι του Ralph Leighton στην Τουβά.

Ας δούμε μερικά ακόμη αφιερώματα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Feynman.

• Το επιστημονικό περιοδικό nature έχει άρθρο του Paul Halpern με τίτλο:

Richard Feynman at 100 (Ο Richard Feynman στα 100) 

και υπότιτλο: 

"Ο Paul Halpern εορτάζει το έργο ενός λαμπερού, αντισυμβατικού επιστήμονα."

Το άρθρο καταλήγει έτσι: "Η ουσία της φιλοσοφίας του ήταν να βρεις κάτι που μπορείς να κάνεις καλά και να βάλεις την καρδιά και την ψυχή σου σε αυτό. Αν όχι για τη φυσική, τουλάχιστον σ' ένα άλλο πάθος - ίσως τα bongos."

Ο Richard Feynman μιλώντας σε φοιτητές το 1979,
στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας,
Long Beach (Caltech Archives).

• Το επιστημονικό περιοδικό ScienceNews με άρθρο του Tom Siegfried που έχει τίτλο:

A celebration of curiosity for Feynman’s 100th birthday 
(Η γιορτή της περιέργειας για τα 100στά γενέθλια του Feynman)

και υπότιτλο:

"Ο γνωστός βραβευμένος με Νόμπελ εξερεύνησε τα μυστικά 

της φύσης αγνοώντας την εξουσία της αυθεντίας".

Παραθέτω την γνώμη του νομπελίστα καθηγητή Hans Bethe για τον Feynman, όπως διατυπώνεται σε παλαιότερη συνέντευξή του στο συγγραφέα του άρθρου. (O Bethe είχε συνεργαστεί με τον Feynman στο Λος Άλαμος στο Πρόγραμμα Manhattan και αργότερα ήταν εκείνος που τον έπεισε να τον ακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο Cornell).

"Οι φυσιολογικές ιδιοφυΐες κάνουν τα πράγματα μ' έναν καλύτερο τρόπο απ' ότι ο άλλος κόσμος, αλλά μπορείς να φανταστείς πώς το έκαναν. Και μετά υπάρχουν οι μάγοι. Ο  Feynman ήταν ένας μάγος. Δεν μπορούσα να φανταστώ πώς κατέβαζε τις ιδέες του. Ήταν ένα φαινόμενο. Ο Feynman σίγουρα ήταν ο πιο πρωτότυπος φυσικός που έχω γνωρίσει στη ζωή μου και έχω συναντήσει πολλούς (φυσικούς)."

• Το περιοδικό theweeklyStandard με άρθρο του Algis Valiunas που έχει τίτλο:

Feynman at 100 (O Feynman στα 100)

και υπότιτλο:

"Η διαίσθηση και η ακεραιότητα του σημαίνοντος φυσικού".

Το άρθρο καταλήγει με την φράση: "Η μόνη αρχή που αναγνώριζε ο Richard Feynman ήταν η αλήθεια και η αφοσίωσή του σε αυτόν τον απαραβίαστο κανόνα τιμούσε αυτόν και την επιστημονική του φωνή."

Ο Richard Feynman στο Caltech, το 1959
(Joe Munroe / Hulton Archive / Getty).

Διαβάστε 5 συνεντεύξεις (αγγλικά) του Richard Feynman στο πλαίσιο της σειράς "Oral Histories" ("Προφορικές Ιστορίες") του Αμερικανικού Ινστιτούτου Φυσικής (AIP). Οι συνεντεύξεις δόθηκαν στον Charles Weiner, στην Altadena της Καλιφόρνιας (το 1966 οι 4 πρώτες και το 1973 η τελευταία) και αφορούν τη ζωή και την εργασία του Feynman.

Ιστοσελίδα για τον Richard Feynman από τον Geoff Wilkins.

Πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τον Richard Feynman από το Caltech Archives.

Δείτε το βίντεο - αφιέρωμα του BBC "The fantastic Mr Feynman" (59:42). 

Το εξώφυλλο του περιοδικού ENGINEERING AND SCIENCE
του Caltech (Φεβρουάριος 1960), όπου δημοσιεύτηκε
η ομιλία του Feynman
"There is plenty of room at the bottom". 

Διαβάστε το κείμενο της ιστορικής ομιλίας (αγγλικά) του Richard Feynman με τίτλο "There is plenty of room at the bottom - An Invitation to Enter a New Field of Physics" που έδωσε στις 29 Δεκεμβρίου 1959, στο Caltech, στην ετήσια συνάντηση της American Physical Society (APS). Με αυτή την ομιλία έσπρωχνε τον κόσμο της έρευνας προς τη νανοτεχνολογία.

Το σύνολο των εργασιών (1933 - 1988) του Richard Feynman από τα αρχεία του Caltech.