Σαν σήμερα... 1979, πέθανε ο "πατέρας" της Ολογραφίας, Denis Gábor.

Denis Gábor

Σαν σήμερα, στις 8 Φεβρουαρίου 1979, σε ηλικία 79 ετών πέθανε σε νοσοκομείο του South Kensington στο Λονδίνο, ο Ουγγρικής καταγωγής φυσικός Denis Gábor (Ντένις Γκέιμπορ).     

Ο Denis Gábor γεννήθηκε στη Βουδαπέστη στις 5 Ιουνίου 1900, ως Dénes  Günszberg.  Ήταν ο πρωτότοκος γιος του Bertalan (Bernát) Günszberg που ήταν διευθυντής μιας εταιρείας εξόρυξης και της Adrienne (Adel) Jakobovits. 
Ο Denis είχε μια αδελφή, την André και έναν αδελφό, τον György. Οι γονείς του ήταν Εβραίοι της Ουγγαρίας. Το 1902 η οικογένεια πήρε την άδεια από τις αρχές να αλλάξει το επώνυμό της από Günszberg σε Gábor και το 1918 ασπάστηκε τον Λουθηρανισμό. 

Από πολύ νωρίς ο Dénes έδειξε ιδιαίτερη αγάπη για τη φυσική και στα δεκαπέντε του, μη μπορώντας να περιμένει πότε θα φτάσει στο πανεπιστήμιο, άρχισε να μελετά για τα δύο επόμενα χρόνια μαθηματικό λογισμό και φυσική μέσα από το πιο διάσημο βιβλίο φυσικής της εποχής, το Physics Course (ρωσ. Курс физики - Μαθήματα Φυσικής) του Ρώσου φυσικού Orest Danilovich Khvolson ή Chwolson.

Ο Denis Gábor δίπλα σ' ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.

Ο ίδιος θυμάται πόσο είχε γοητευθεί από τη θεωρία του μικροσκοπίου Abbe και τη μέθοδο έγχρωμης φωτογραφίας του Gabriel Lippmann, που 30 χρόνια αργότερα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην δουλειά του. 

Την ίδια εποχή, αυτός και ο μικρότερος αδελφός του György, είχαν φτιάξει στο σπίτι τους ένα μικρό εργαστήριο όπου μπορούσαν να αναπαράγουν τα περισσότερα πειράματα που ήταν σύγχρονα εκείνη την εποχή, όπως οι ασύρματες ακτινογραφίες και για τη ραδιενέργεια(!). 

Παρά το πολύ νεαρό της ηλικίας του, κατά τον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Dénes υπηρέτησε στο ουγγρικό πυροβολικό, στη Βόρεια Ιταλία.

Το 1918 ξεκίνησε τις σπουδές του στο Πολυτεχνείο της Βουδαπέστης ακολουθώντας τον κλάδο του μηχανικού και όχι του φυσικού, γιατί εκείνη την εποχή στην Ουγγαρία η Φυσική δεν ήταν μια επιστήμη που μπορούσε να δώσει επαγγελματική αποκατάσταση. 

Συνέχισε στο Technische Hochschule (ΤΗ) του Βερολίνου παίρνοντας το 1924 το δίπλωμά του ως ηλεκτρολόγος μηχανικός. Αν και φοιτητής του TH, πολύ συχνά βρισκόταν στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, που εκείνη την εποχή το τμήμα Φυσικής βρισκόταν στις δόξες του, για να παρακολούθησει τους καθηγητές Einstein, Planck, Nernst και von Laue.

Λάμπα ατμών υδραργύρου 175 Watt.

Αν και το επάγγελμά του ήταν ηλεκτρολόγος μηχανικός, η δουλειά του είχε πάντα να κάνει με την εφαρμοσμένη φυσική. Το 1927, στα πλαίσια του διδακτορικού του, δημιούργησε έναν από τους πρώτους παλμογράφους καθοδικών ακτίνων υψηλής ταχύτητας και στη διάρκεια αυτού έφτιαξε το πρώτο ηλεκτρονικό μαγνητικό μικροσκόπιο με κάλυμα σιδήρου. 

Το 1927 ξεκίνησε να εργάζεται στην Siemens & Halske AG όπου έκανε την πρώτη του επιτυχημένη εφεύρεση. Ήταν μια λάμπα χαλαζία με ατμούς υδραργύρου σε υψηλή πίεση και ταινία από μολυβδένιο που χρησιμοποιήθηκε για τον φωτισμό των δρόμων. 

Αυτή η εφεύρεση ήταν και η πρώτη του "άσκηση" στο να βρίσκει κάτι τυχαία, ενώ έψαχνε να βρει κάτι άλλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση προσπαθούσε να φτιάξει μια λάμπα καδμίου και προέκυψε η λάμπα υδραργύρου!  

1948 - Η πρώτη ολογραφία. 

Το 1933, όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, ο Gábor έφυγε από τη Γερμανία και μετά από μια σύντομη διαμονή στην Ουγγαρία, το 1934 πήγε στην Αγγλία. Εκεί, συμφώνησε με την εταιρεία British Thomson-Houston Co. (BTH) στο Rugby, να εργαστεί για την εφεύρεση μιας λυχνίας εκκένωσης αερίου που θα μπορούσε να λειτουργήσει στο δίκτυο. Παρέμεινε στην εταιρεία μέχρι το τέλος του 1948 αποκτώντας μια πολύ σημαντική εργαστηριακή εμπειρία. 

Στις 8 Αυγούστου 1936 ο Gábor παντρεύτηκε την Marjorie Louise Butler (Μάρτζορι Λουίς Μπάτλερ) και έζησαν μια αρμονική ζωή, δίχως ν' αποκτήσουν παιδιά. Το 1946 απέκτησε τη βρετανική υπηκοότητα.

Η τεχνική δημιουργίας ενός ολογράμματος.

Τα χρόνια μετά τον πόλεμο ήταν τα πιο γόνιμα για τον Gábor. Έγραψε, ανάμεσα σε πολλές άλλες, τις πρώτες του εργασίες σχετικά με τη θεωρία των επικοινωνιών, ανέπτυξε ένα σύστημα στερεοσκοπικής κινηματογραφίας και το 1948 πραγματοποίησε τα βασικά πειράματα στην ολογραφία, που την εποχή εκείνη αποκαλείτο "wavefront reconstruction" ("ανακατασκευή μετώπου κύματος"). 

Η ολογραφία, από τις ελληνικές λέξεις ΟΛΟΝ και ΓΡΑΦΕΙΝ, είναι μια τεχνική για την καταγραφή των φωτεινών κυμάτων που ανακλώνται από ένα αντικείμενο. Αποτέλεσμα της καταγραφής αυτής είναι η δυνατότητα που έχει ένας παρατηρητής να βλέπει το  ολόγραμμα ενός αντικειμένου, όταν αυτό φωτιστεί με κατάλληλο τρόπο. Δηλαδή, ο παρατηρητής βλέπει ένα ακριβές τρισδιάστατο είδωλο - αντίγραφο του αντικειμένου. 

Κι εδώ, το αποτέλεσμα βρέθηκε κατά λάθος! Ο αρχικός στόχος ήταν ένα βελτιωμένο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, ικανό να βλέπει μεμονωμένα άτομα μέσα από τα ατομικά πλέγματα.

Ο Dennis Gabor παρουσιάζει τον τρόπο
δημιουργίας ενός ολογράμματος. 
(φωτό:  Emilio Segrè, 1975)

Την 1η Ιανουαρίου 1949 εντάχθηκε στο Imperial College of Science & Technology στο Λονδίνο, στην αρχή ως λέκτορας Ηλεκτρονικής και αργότερα το 1958, ως καθηγητής Φυσικής Εφαρμοσμένων Ηλεκτρονικών, μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1967.  

Όλα αυτά τα χρόνια, συνεργαζόμενος με τους διδακτορικούς ερευνητές, είχαν τη δυνατότητα να λύσουν πολλά επιστημονικά προβλήματα, όχι πάντοτε εύκολα. 

Το πρώτο που κατάφεραν ήταν η διαλεύκανση του παραδόξου Langmuir, η ανεξήγητα έντονη αλληλεπίδραση ηλεκτρονίων, σε τόξα υδραργύρου χαμηλής πίεσης. 

Δημιούργησαν επίσης ένα θάλαμο νεφών Wilson, όπου κατάφεραν ακολουθώντας μια τεχνική, να μετρούν την ταχύτητα των σωματιδίων. 

Ακόμη δημιούργησαν ένα ολογραφικό μικροσκόπιο, ένα νέο ηλεκτρονικό φασματοσκόπιο, έναν αναλογικό υπολογιστή, μία λεπτή επίπεδη έγχρωμη τηλεοπτική οθόνη και ένα νέο τύπο θερμιονικού μετατροπέα. 

Η θεωρητική εργασία της ομάδας περιελάμβανε τη θεωρία των επικοινωνιών, τη θεωρία του πλάσματος, τη θεωρία των magnetron και την πυρηνική σύντηξη.

Ο Denis Gábor παραλαμβάνει το βραβείο Νόμπελ Φυσικής 1971
από τον βασιλιά της Σουηδίας Gustav VI Adolf. 

Από το 1950 μέχρι το 1953 εργάστηκε στο Ερευνητικό Εργαστήριο AEI στο  Aldermaston σημειώνοντας αξιοσημείωτα αποτελέσματα στην έρευνά του για την οπτική ολογραφία, απέχοντας όμως ακόμη από τον τελικό στόχο.

Ωστόσο, το πρώτο ολόγραμμα πραγματοποιήθηκε μόλις το 1964, αφού έπρεπε να εφευρεθεί προηγουμένως το λέιζερ, η πρώτη πηγή σύμφωνου φωτός. Μετά από αυτό το βήμα, η ολογραφία εξελίχθηκε σε μια εμπορικά διαθέσιμη τεχνολογία.

Η έρευνα του Gábor επικεντρώθηκε στην είσοδο και την έξοδο των ηλεκτρονίων, κάτι που τον οδήγησε στην εφεύρεση της επανολογραφίας (re-holography). Η βασική ιδέα ήταν ότι για τέλεια οπτική απεικόνιση πρέπει να χρησιμοποιείται όλη η πληροφορία: όχι μόνο το πλάτος-ένταση του φωτός, όπως στη συνηθισμένη απεικόνιση, αλλά και η φάση. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποκτηθεί μια πλήρης χωρική εικόνα. Ο Gábor δημοσίευσε τις θεωρίες του για την επανολογραφία σε μία σειρά ερευνητικών εργασιών ανάμεσα στο 1946 και το 1951.

Το ζεύγος Denis και Marjorie Gábor.

Ο Gábor επίσης ερεύνησε το πώς ακούν και επικοινωνούν οι άνθρωποι: το αποτέλεσμα των ερευνών του αυτών υπήρξε η θεωρία της granular synthesis (κοκκώδης σύνθεση), παρότι ο Έλληνας συνθέτης Ιάνης Ξενάκης ισχυριζόταν ότι εκείνος ήταν ο πρώτος εισηγητής αυτής της τεχνικής. Η εργασία του Gábor σε αυτό και άλλα πεδία υπήρξε θεμελιώδης για την ανάπτυξη της ανάλυσης χρόνου - συχνότητας.

Μετά τη συνταξιοδότησή του το 1967, παρέμεινε συνδεδεμένος με το Imperial College ως Ανώτερος Ερευνητής και έγινε επιστημονικός υπεύθυνος των Εργαστηρίων του Αμερικάνικου τηλεοπτικού καναλιού CBS, στο Stamford του Connecticut, όπου συνεργάστηκε με τον πρόεδρο του Εργαστηρίου και καρδιακό του φίλο Δρ Peter C. Goldmark σε πολλά νέα συστήματα επικοινωνίας και προβολής.
Αυτή η απασχόληση τον κράτησε επιστημονικά ενεργό ως εφευρέτη, αλλά ήδη από το 1958, το ενδιαφέρον του είχε στραφεί σ' ένα καινούριο πεδίο σχετικά με το μέλλον του βιομηχανικού μας πολιτισμού. Είχε διαπιστώσει ότι είχε αναπτυχθεί μια αναντιστοιχία ανάμεσα στην τεχνολογία και τους κοινωνικούς θεσμούς. Εκτιμούσε, ότι τα εφευρετικά μυαλά θα έπρεπε να δώσουν προτεραιότητα στις εφευρέσεις που θα ήταν χρήσιμες στην κοινωνία. 

Η τιμητική μπλε πλάκα για τον Denis Gábor.

Δουλεύοντας προς αυτή την κατεύθυνση και προκειμένου να πείσει για τις απόψεις του, δημοσίευσε τρία βιβλία:

• Inventing the Future (Εφευρίσκοντας το μέλλον) - Pelican Books, 1963,

• Innovations: Scientific, Technological and Social (Καινοτομίες: Επιστημονικές, Τεχνολογικές και Κοινωνικές) - Oxford Univ Press, 1970,

• The Mature Society: a view of the future (Η ώριμη κοινωνία: μια εικόνα του μέλλοντος) - MW Books, 1972.

Παρά το γεγονός ότι στην επιστημονική ζωή του ο Gábor είχε πολλές επιτυχίες με περισσότερες από 100 πατέντες, η διεθνής φήμη ήρθε αργά.

Το 1971 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής "για την εφεύρεση και εξέλιξη της ολογραφικής μεθόδου".
Εκτός από το Νόμπελ έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις από πανεπιστήμια και ιδρύματα στις ΗΠΑ και άλλες χώρες.
Προς τιμή του, ο αστεροειδής 72071 που ανακαλύφθηκε το έτος 2000, έχει ονομαστεί Gabor. 

Ολόγραμμα του Denis Gábor από τον IVAN LO.

Η Διεθνής Εταιρεία Οπτικής Μηχανικής (SPIE) απονέμει το ετήσιο βραβείο Denis Gábor "για εξέχοντα επιτεύγματα στις τεχνολογίες περιθλαστικού μετώπου κύματος, ιδιαιτέρως όσα προχωρούν την ανάπτυξη εφαρμογών της ολογραφίας και μετρολογίας".

Το Ίδρυμα NOVOFER της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών απονέμει κάθε χρόνο το Διεθνές Βραβείο Denis Gábor σε "εξέχοντες νέους επιστήμονες που ερευνούν στη Φυσική και στην Τεχνολογία".

Η Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου απονέμει το Μετάλιο Gábor για την "αναγνωρισμένη διεπιστημονική εργασία μεταξύ των βιοεπιστημών και άλλων γνωστικών πεδίων".

Το 1992, δημιουργήθηκε στη Βουδαπέστη το Gábor Dénes College, ένα ιδιωτικό ινστιτούτο που προσφέρει προγράμματα εκπαίδευσης στις τεχνολογίες της πληροφορικής.

Το 2006, στο νούμερο 79 της οδού Queen's Gate στο Kensington του Λονδίνου,  τοποθετήθηκε μια  τιμητική μπλε πλάκα για τον Gábor, επειδή εκεί είχε ζήσει από το 1949 μέχρι τις αρχές του '60.

Στις 5 Ιουνίου 2010, με αφορμή τα 110 χρόνια από τη γέννηση του Denis Gábor, η Google του αφιέρωσε ένα doodle, που παρίστανε ένα ολόγραμμα.  

Το doodle που αφιέρωσε η Google στον Denis Gábor,
 με αφορμή τα 110 χρόνια από τη γέννησή του.

• Η ομιλία του Denis Gábor μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ Φυσικής, όπου παρουσιάζει την πορεία του για την ανακάλυψη της Ολογραφίας (κείμενο pdf, αγγλικά).

• "Τι είναι η Ολογραφία" από το Ελληνικό Ινστιτούτο Ολογραφίας.

• Σύντομη βιογραφία του Denis Gábor, από The Nobel Prize.

• "Εισαγωγή στην Ολογραφία", ένα φιλμ της Βρετανικής Εγκυκλοπαίδειας (1972, αγγλικά, 16:29).

• Αφιέρωμα στον Denis Gábor από το κανάλι 66mm Wide (αγγλικά, 24:11)

Δείτε παρουσίαση ολογραμμάτων 

• του Richard Feynman, με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων από τη γέννησή του στο Caltech, στις 11 Μαΐου 2018.

• του Michael Jackson (Slave To The Rhythm), 

• του Πρίγκηπα της Ουαλίας Καρόλου, 

• του τραγουδιστή Prince σε συναυλία του Justin Timberlake στο SUPER BOWL 2018,

• της Whitney Houston σε συναυλία της Christina Aguilera το 2016,

• του Elvis Presley σε συναυλία στην Κοπεγχάγη τον Μάρτιο του 2012.

Πηγή: Today in Science History