Σαν σήμερα ... Με αφορμή τα 50 χρόνια από τότε που ο άνθρωπος πάτησε στη Σελήνη για πρώτη φορά. Οι προσπάθειες της Σοβιετικής Ένωσης (Ρωσίας) και άλλων χωρών για να πάνε στη Σελήνη, από τη δεκαετία του '50 μέχρι σήμερα.

Η πρώτη φωτογραφία της αθέατης πλευράς της Σελήνης,
που έστειλε στη Γη η Σοβιετική αποστολή του Luna 3.

Ενώ από το 1961 η σοβιετική ηγεσία είχε κάνει δημόσιες δηλώσεις για την αποστολή ανθρώπου στη Σελήνη και τη δημιουργία σεληνιακής βάσης, δεν υπήρξαν σοβαρά σχέδια τα επόμενα χρόνια.

Είχαν προηγηθεί μερικές Σοβιετικές αποστολές στη Σελήνη, κάτω από την γενική ονομασία Luna (Λουνά).

Τον Σεπτέμβριο του 1959, η αποστολή του Luna 2 έγινε η πρώτη ανθρώπινη κατασκευή που μπόρεσε να φτάσει στη Σελήνη με επιτυχία, ενώ τον επόμενο μήνα (Οκτώβριος 1959) το Luna 3 μπήκε σε σεληνιακή τροχιά και ήταν το σκάφος που έστειλε την πρώτη φωτογραφία της αθέατης πλευράς της Σελήνης.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90 άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια όλο και περισσότερα στοιχεία για τις προσπάθειες των Σοβιετικών και τους λόγους που τελικά δεν επέτρεψαν ποτέ σε κοσμοναύτες να πατήσουν στην επιφάνεια της Σελήνης.

Στις αρχές της δεκαετίας του '60, μετά τις  πρώτες εντυπωσιακές επιτυχίες του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, υπήρξε αναποφασιστικότητα για το ποιος έπρεπε να είναι ο επόμενος στόχος.

Το σοβιετικό διαστημικό σκάφος Luna 2. 

Στη Σοβιετική Ένωση δεν υπήρχε μια υπηρεσία αντίστοιχη της Αμερικάνικης NASA. Στην πραγματικότητα, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος ήταν αποτέλεσμα ανταγωνισμού ανάμεσα σε διάφορα σχεδιαστικά τμήματα που ανήκαν σε διαφορετικές κρατικές υπηρεσίες και τη Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών, που είχε την αρμοδιότητα της εκπόνησης των τελικών εισηγήσεων προς την Σοβιετική ηγεσία.

Ο Sergei Korolev (Σεργκέι Καραλιόφ), ήταν ο καλύτερος σοβιετικός μηχανικός πυραύλων, πατέρας όλων σχεδόν των σοβιετικών πυραύλων μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '60 και αρχιμηχανικός των προγραμμάτων που εξέλιξαν τις αποστολές Σπούτνικ, Λουνά, Βενέρα και του Βοστόκ που έστειλε τον Γιούρι Γκαγκάριν στο διάστημα.

Το σοβιετικό διαστημόπλοιο Βενέρα 7 το 1970, στη διάρκεια
των δοκιμών. Ήταν το πρώτο σκάφος που προσεδαφίστηκε
ομαλά στην επιφάνεια της Αφροδίτης και μετέδωσε σήμα στη Γη. 

Ο Korolev ενδιαφερόταν περισσότερο να θέσει σε τροχιά ένα διαστημικό σταθμό και να προετοιμάσει πτήσεις για τον Άρη και την Αφροδίτη. Έχοντας αυτό στο μυαλό του, ξεκίνησε την σχεδίαση ενός εξαιρετικά βαρέος πυραύλου με την κωδική ονομασία N-1 με ωφέλιμο φορτίο 75 τόνων. Το 1963, ενώ είχε ξεκινήσει τον σχεδιασμό του πυραύλου Ν-1, ο Korolev άρχισε να σχεδιάζει μια αποστολή προσεδάφισης στη Σελήνη με χρήση δύο εκτοξεύσεων και σύνδεση.  Αργότερα, ο Korolev κατόρθωσε να αυξήσει το ωφέλιμο φορτίο των Ν-1 σε 92 με 93 τόνους (χρησιμοποιώντας υγρό υδρογόνο ως καύσιμο, στους πάνω ορόφους και αυξάνοντας τον αριθμό των κινητήρων στον πρώτο όροφο από 24 σε 30), παρέχοντας έτσι επαρκή ισχύ για την επίτευξη της αποστολής με μία μόνο εκτόξευση.

Αριστερά ο αμερικάνικος πύραυλος Saturn V,
δεξιά ο σοβιετικός πύραυλος Ν-1/L3.
Για την αντίληψη του μεγέθους των πυραύλων
στο κάτω μέρος φαίνεται ένας άνθρωπος. 

Την ίδια περίοδο, σ' ένα άλλο σχεδιαστικό γραφείο υπό τον Valentin Glushko (Βαλεντίν Γκλουσκό), ανατέθηκε ο σχεδιασμός ενός σκάφους που θα είχε τη δυνατότητα να εκτελέσει αποστολή περιφοράς γύρω από τη Σελήνη. Ταυτόχρονα εξελισσόταν και ένα ακόμα πρόγραμμα, το Λουνά (που προανάφερα), με αντικείμενο την αποστολή μη επανδρωμένων σκαφών στην επιφάνεια της Σελήνης για λήψη φωτογραφιών και σε δεύτερη φάση, με τη δυνατότητα συλλογής δειγμάτων από την επιφάνεια, με τη χρήση ρομπότ και τη μεταφορά τους πίσω στη Γη.

Γιούρι Γκαγκάριν και Σεργκέι Καραλιόφ.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι ενώ η NASA προσπαθούσε να βρει τις προδιαγραφές και τις ανάγκες του διαστημικού οχήματος που θα μεταφέρει τους αστροναύτες στη Σελήνη και από αυτές να προσδιορίσει τις απαιτήσεις ενός πυραύλου-φορέα, στην ΕΣΣΔ οι ενέργειες του Korolev, εξαντλούνταν στην κατασκευή ενός θηριώδους πυραύλου ο οποίος δεν είχε αποφασισθεί για ποια αποστολή θα χρησιμοποιηθεί.

Μόλις στις 3 Αυγούστου του 1964 η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο έμπαινε στόχος να αποσταλεί ένας κοσμοναύτης στη Σελήνη το 1967-68 και πριν την έναρξη των αποστολών του Αμερικάνικου προγράμματος Apollo. Μέσα στον επόμενο χρόνο και μετά από έντονο ανταγωνισμό και συνεχείς συγκρούσεις ανάμεσα στα σχεδιαστικά γραφεία, θα εγκρίνονταν και θα έμπαιναν σε φάση υλοποίησης 3 προγράμματα που αφορούσαν τη Σελήνη, από 3 διαφορετικά σχεδιαστικά γραφεία: 

• Το γραφείο σχεδιασμού με επικεφαλής τον Vladimir Chelomei (ΟΚΒ-52), με το οποίο συνεργαζόταν πλέον ο Γκλουσκό, καλείτο να αναλάβει το πρόγραμμα επανδρωμένης αποστολής σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη (κωδικός L-1).

15 από τους σπουδαιότερους μηχανικούς πυραύλων της Σοβιετικής Ένωσης
συγκεντρωμένοι για την εκτόξευση του Sputnik 1.
(Όρθιοι, από αρ.) M.S. Ryazanskiy, K.N. Rudnev, N.A. Pilyugin, S.M. Vladimirskiy,
V.I. Kuznetsov. (Καθ., από αρ.) G.R. Udarov, I.T. Bulychev, A.G. Mrykin, M.V. Keldysh,
 S.P. Korolev, V.M. Rjabikov, M.I. Nedelin, G.N. Pashkov, V.P.Glushko, V.P. Barmin.

• Το γραφείο του Korolev (ΟΚΒ-1) και του βοηθού του Vasily Mishin ανέλαβε το σχεδιασμό επανδρωμένης προσσελήνωσης με τη χρήση του πυραύλου Ν-1 και σκάφος Σογιούζ, 2 βαθμίδων (κωδικός L-3) για το ταξίδι στην Σελήνη (μητρικό σκάφος και σεληνάκατος).

• Το γραφείο του Georgy N. Babakin, το οποίο δημιουργήθηκε ειδικά για τη διαχείριση του προγράμματος Λουνά (των αποστολών ρομπότ στη Σελήνη), καθώς ο Korolev δεν είχε χρόνο ν’ ασχοληθεί και μ’ αυτό.

Αναπαράσταση της σύνδεσης των Σογιούζ 4 και 5, κατά
την πρώτη σύνδεση δύο επανδρωμένων διαστημικών σκαφών
στις 16 Ιανουαρίου 1969.

Έτσι λοιπόν, το 1965, το Σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα για τη Σελήνη (επιστημονικό δυναμικό, χρηματοδότηση, υλικοί πόροι) ήταν μοιρασμένο σε τρείς κατευθύνσεις. Επιπλέον, τα δύο γραφεία που είχαν αναλάβει τις επανδρωμένες αποστολές (ΟΚΒ-1 και ΟΚΒ-52) βρίσκονταν σε ανοικτή σύγκρουση που καθιστούσε αδύνατη κάθε ανταλλαγή δεδομένων.

Σημαντικό σημείο στην εξέλιξη του προγράμματος για την επανδρωμένη προσσελήνωση αποτέλεσε ο θάνατος του Korolev στις 14 Ιανουαρίου 1966. Τη θέση του πήρε ο συνεργάτης του Vasily Mishin (Βασίλι Μίσιν), όμως το πλήγμα ήταν βαρύ, τίποτε πια δεν θα ήταν το ίδιο για την εξέλιξη του προγράμματος.

Μοντέλο του διαστημοπλοίου LK-3.

Το πρόγραμμα Λουνά είχε ξεκινήσει νωρίτερα και ήταν πολύ μικρότερης πολυπλοκότητας καθώς δεν συμπεριλάμβανε επανδρωμένες πτήσεις. Έτσι, άρχισε να αποδίδει αποτελέσματα και βρέθηκε αρκετά πιο μπροστά από τα άλλα δύο προγράμματα. 
Το Φεβρουάριο του 1966 το Λουνά 9 έγινε το πρώτο σκάφος που εκτέλεσε ομαλή προσσελήνωση και μετέδωσε φωτογραφίες στη Γη, ενώ τον Απρίλιο του ίδιου έτους το Λουνά 10 έκανε μια πλήρη περιστροφή γύρω από τη Σελήνη.

Το πρόγραμμα L-1 της επανδρωμένης πτήσης γύρω από τη Σελήνη ήταν το επόμενο που μπήκε σε φάση τελικής εφαρμογής. Πρότεινε την αποστολή ενός διαστημοπλοίου τύπου LK-1 με πλήρωμα δύο ατόμων που θα έμπαινε σε σεληνιακή τροχιά, με την χρήση ενός βαρέος πυραύλου τύπου UR-700 (αργότερα αυτός ο πύραυλος μετονομάστηκε σε πύραυλο Proton). 
Ένα επόμενο σχέδιο του Chelomei πρότεινε ένα πρόγραμμα αποβίβασης στη Σελήνη με τη χρήση πυραύλου UR-700, ένα διαστημικό σκάφος LK-3 και σεληνάκατο.

Κατασκευάστηκαν συνολικά 15 σκάφη LK-1, εκ των οποίων μόνο 2 ήταν πιστοποιημένα για τη μεταφορά ανθρώπων. Τα υπόλοιπα αφορούσαν δοκιμαστικές πτήσεις, μεταφορά επιστημονικών οργάνων και βιολογικών δειγμάτων.

Το διαστημικό σκάφος Zond-5 προετοιμάζεται για την πτήση του. 

Το φθινόπωρο του 1968 το μη επανδρωμένο L-1 με το όνομα Zond-5 ολοκλήρωσε μια περιστροφή γύρω από τη Σελήνη, δημιουργώντας μάλιστα αίσθηση στο Δυτικό κόσμο, καθώς εντοπίστηκε η εκπομπή ανθρώπινης φωνής από αυτό. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μαγνητοφωνημένο μήνυμα με σκοπό τον έλεγχο των παραμέτρων επικοινωνίας με τη Γη.
Η αποστολή Zond-6 που ακολούθησε στις 10 Νοεμβρίου του ίδιου έτους θα μπορούσε να αποτελέσει προπομπό μιας επανδρωμένης πτήσης, όμως το σκάφος επανεισόδου αποσυμπιέστηκε με αποτέλεσμα το θάνατο των ζώων που υπήρχαν μέσα σ' αυτό ως βιολογικά δείγματα. 
Εννοείται ότι στα MME της Σοβιετικής Ένωσης εκείνες τις μέρες τίποτε δεν αναφέρθηκε για την αποτυχία του Zond-6. Αντίθετα, η ανακοίνωση του Πρακτορείου TASS μετά την προσγείωση, άφηνε να εννοηθεί ότι θ' ακολουθήσει επανδρωμένη αποστολή:
"Ο στόχος της εκτόξευσης του σκάφους Zond-6, καθώς και των σκαφών Zond-4 και Zond-5, ήταν για να τελειοποιηθούν η πτήση και ο σχεδιασμός μιας αυτοματοποιημένης παραλλαγής με πιλοτάρισμα του διαστημικού σκάφους για πτήση προς τη Σελήνη, καθώς και για να ελέγξει τη λειτουργία των συστημάτων επί του σκάφους σε πραγματικές συνθήκες πτήσης στη διαδρομή Γη - Σελήνη - Γη ... "

Σοβιετικό πόστερ του 1968, αφιερωμένο στην αποστολή του Zond-6.

Τη ίδια περίοδο, τον Δεκέμβριο του 1968, η NASA ετοιμαζόταν για την εκτόξευση του Apollo 8 το οποίο θα μετέφερε τους πρώτους αστροναύτες γύρω από τη Σελήνη. Η προγραμματισμένη εκτόξευση του Zond-7 που θα ήταν επανδρωμένη (αντίστοιχη της αποστολής Apollo 8) τελικά αναβλήθηκε, λόγω του προηγούμενου ατυχήματος, παρά το γεγονός ότι η ομάδα των κοσμοναυτών, με γράμμα τους προς τη Σοβιετική ηγεσία, ζητούσε την εκτέλεση της αποστολής. Τελικά η εκτόξευση του Zond-7 έγινε στις 7 Αυγούστου 1969, ήταν επιτυχής, αλλά και πάλι μη επανδρωμένη.
Έτσι, το πλήρωμα του Apollo 8, Frank Borman, James Lovell και William Anders έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που μπήκαν σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.
Η αποτυχία ολοκλήρωσης της αποστολής του Zond-6 σε συνδυασμό με την επιτυχημένη αποστολή του Apollo 8 από τους Αμερικανούς (μη αναμενόμενη από τους Σοβιετικούς μηχανικούς), έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνέχεια του σοβιετικού προγράμματος για την Σελήνη. Η αμερικανική πρωτιά ουσιαστικά έδωσε τέλος στο πρόγραμμα L-1, παρά το γεγονός ότι ακολούθησαν κάποιες ακόμα πτήσεις με μη επανδρωμένα σκάφη.

Οι φάσεις αποχωρισμού που θα περνούσε
μια αποστολή από τη Γη στη Σελήνη με
πύραυλο Ν-1 και σκάφος L-3 με σεληνάκατο.

Στις αρχές του 1969, ο πρώτος επιχειρησιακά έτοιμος πύραυλος φορέας Ν-1 είχε ανυψωθεί στην εξέδρα εκτόξευσης στο Kοσμοδρόμιο του Μπαικονούρ. Επρόκειτο για ένα γιγάντιο πύραυλο στη βάση του οποίου υπήρχαν τα ακροφύσια 30 κινητήρων και ήταν ο μοναδικός ικανός να μεταφέρει το πλήρες φορτίο μιας αποστολής προσσελήνωσης. Οι κοσμοναύτες ήδη από τις αρχές του 1968 εκπαιδεύονταν για την προσσελήνωση. Όμως δεν υπήρχε ακόμα έτοιμο διαστημικό όχημα L-3, λόγω των προβλημάτων εξέλιξης που αντιμετώπιζε το πρόγραμμα Σογιούζ, προβλήματα που ήταν προφανή τόσο από τις μη επανδρωμένες αποστολές του προγράμματος L-1, όσο και από τις μεμονωμένες δοκιμές εκτόξευσης και επανεισόδου σκαφών Σογιούζ. 

Ο ήρωας κοσμοναύτης Vladimir Komarov το 1964.

Μία από αυτές τις δοκιμές είχε κοστίσει τη ζωή στον κοσμοναύτη Vladimir Komarov, τον Απρίλιο του 1967, όταν το όχημα επανεισόδου συνετρίβη στο έδαφος με ταχύτητα μεγαλύτερη των 600 χιλιομέτρων την ώρα.

Δυστυχώς τα προβλήματα συνεχίστηκαν, καθώς η εκτόξευση του πρώτου Ν-1 στις 21 Φεβρουαρίου 1969 ήταν αποτυχημένη, με τον πύραυλο να παίρνει φωτιά 66 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση και 91 άτομα στο έδαφος να βρίσκουν το θάνατο. 
Μια δεύτερη εκτόξευση Ν-1 στις 3 Ιουλίου 1969 ήταν καταστροφική. Μόλις 200 μέτρα από το έδαφος ο πύραυλος εξερράγη και έπεσε στο έδαφος καταστρέφοντας τόσο τη βασική εξέδρα εκτόξευσης, όσο και την εφεδρική που βρισκόταν κοντά. Πλέον το κοσμοδρόμιο του Μπαικονούρ είχε υποστεί τόσο μεγάλες ζημιές που δεν είχε πλέον δυνατότητα εκτόξευσης πυραύλων Ν-1. Η αποκατάσταση των ζημιών στο Μπαϊκονούρ διάρκεσαν 2 χρόνια.

Εικόνα από την έκρηξη του πυραύλου Ν-1 στις 3 Ιουλίου 1969.

Σε μια απέλπιδα προσπάθεια, στις 13 Ιουλίου 1969 εκτοξεύθηκε ένα σκάφος του προγράμματος Λουνά με στόχο να προλάβει να προσσεληνωθεί, έστω μη επανδρωμένο, πριν την αποστολή του Apollo 11 που ξεκίνησε από τη Γη 3 μέρες αργότερα. Η αποστολή αυτή είχε δημιουργήσει πολλά ερωτηματικά και ανησυχίες στις ΗΠΑ, καθώς δεν ήταν ακριβώς γνωστή η φύση και ο στόχος της. Οι φόβοι έφταναν μέχρι και την πιθανότητα προσπάθειας των Σοβιετικών να εμποδίσουν την προσσελήνωση του Apollo 11. Στις 21 Ιουλίου 1969 το Σοβιετικό σκάφος Luna 15 συνετρίβη στην επιφάνεια της Σελήνης και λίγο αργότερα την ίδια ημέρα ο Neil Armstrong έκανε τα πρώτα ιστορικά βήματα στο έδαφος της Σελήνης.

Το διαστημικό λεωφορείο Μπουράν κατά την
εκτόξευσή του στις 15 Νοεμβρίου 1988.

Η επιτυχία του Apollo 11 και η καταστροφή των εγκαταστάσεων εκτόξευσης των Ν-1 στο Μπαϊκονούρ, ουσιαστικά σηματοδότησαν το τέλος του Σοβιετικού προγράμματος για επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη. Παρόλα αυτά, ίσως λόγω αδράνειας, θα περνούσαν ακόμα 4 χρόνια μέχρι οι Σοβιετικοί εγκαταλείψουν οριστικά τα σχέδιά τους.

Αντίθετα, το πρόγραμμα Λουνά θα πρέπει να θεωρηθεί μάλλον επιτυχές, καθώς μια σειρά ρομπότ, μεταξύ των οποίων και οχήματα, κατάφεραν να κινηθούν στην επιφάνεια της Σελήνης, να συλλέξουν δείγματα εδάφους και να τα στείλουν πίσω στη Γη, μαζί με φωτογραφίες και άλλα επιστημονικά στοιχεία. Η τελευταία αποστολή Λουνά εκτοξεύθηκε τον Οκτώβριο του 1976.

Το Lunokhod 1, το πρώτο γήινο τροχοφόρο που εξερεύνησε ένα ουράνιο
σώμα, εκτός της Γης. Έφτασε στη Σελήνη στις 17 Νοεμβρίου 1970 με το
διαστημόπλοιο  Luna 17. Κινήθηκε ρομποτικά από τεχνικούς στη Σοβιετική
Ένωση  και διάνυσε 10 χιλιόμετρα σε 6 μήνες.

Το 1971, μετά την ανακατασκευή των εγκαταστάσεων στο Μπαϊκονούρ έγινε μια ακόμα αποτυχημένη εκτόξευση του Ν-1, για να την ακολουθήσει μία ακόμα, η τελευταία, το Νοέμβριο του 1972. Η Σοβιετική Ένωση δεν είχε έναν πύραυλο φορέα με επαρκή ικανότητα μεταφοράς για να υλοποιήσει μια επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη. 
Μετά το 1974 η προσοχή στράφηκε στην εξέλιξη του πυραύλου "Энергия" ("Energia" - "Ενέργεια") που αργότερα θα χρησιμοποιούνταν για την εκτόξευση του Σοβιετικού διαστημικού λεωφορείου "Бура́н" ("Buran" - "Μπουράν").

Αν θελήσει κανείς να σταθεί στους 2 βασικούς λόγους που δεν επέτρεψαν στη Σοβιετική Ένωση να στείλει άνθρωπο στη Σελήνη, πριν ή και μετά το Apollo 11, θα μπορέσει να τους κατατάξει σε δύο κατηγορίες:

Η εικόνα δείχνει τη θέση του τροχοφόρου Lunokhod 1
στην επιφάνεια της Σελήνης, στην περιοχή Mare Imbrium.Η φωτό τραβήχτηκε από το Lunar Reconnaissance
Orbiter Camera (LROC).
(NASA/GSFC/Arizona State University)

Από τεχνικής πλευράς, το κυριότερο πρόβλημα υπήρξε η αδυναμία εξέλιξης ενός αξιόπιστου πυραύλου-φορέα (Ν-1) που θα μπορούσε να μεταφέρει το συνολικό βάρος μιας αποστολής προσσελήνωσης. Όπως προανάφερα, ο θάνατος του αρχιμηχανικού Korolev αποτέλεσε σημαντική απώλεια στην παραγωγή ενός τέτοιου πυραύλου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σκέψεις είχαν γίνει ακόμα και για τη χρήση του, μικρότερης δυναμικότητας, πυραύλου Proton για την εκτόξευση 2 διαφορετικών σκαφών που θα πραγματοποιούσαν συνάντηση και συνένωση σε τροχιά γύρω από τη Γη και στη συνέχεια θα ταξίδευαν ως ένα σκάφος προς τη Σελήνη. Αυτό το σχέδιο συνάντησε προβλήματα στην εξέλιξη των Σογιούζ.
Από διαχειριστικής πλευράς, αξίζει να υπογραμμιστούν δύο σημεία. Το πρώτο είναι η πολυδιάσπαση, τόσο στους στόχους, όσο και στους φορείς υλοποίησης αυτών των στόχων. 
Το δεύτερο και τελικά ίσως το πιο σημαντικό στην ιστορία του αγώνα δρόμου των 2 υπερδυνάμεων για την προσσελήνωση, συνοψίζεται στα διαθέσιμα κονδύλια: $4,5 δισεκατομμύρια για τα προγράμματα Ν-1, L-1, L-3 από τη Σοβιετική Ένωση και $24 δισεκατομμύρια για το πρόγραμμα Apollo από τις ΗΠΑ.

Σχέδιο του Κοσμοδρόμιου του Μπαϊκονούρ με τις θέσεις
εκτόξευσης των διαφόρων διαστημοπλοίων και πυραύλων.

Επιτυχίες του προγράμματος Luna

Luna 1 (Ιανουάριος 1959).  Απέτυχε στο στόχο του να φτάσει στη Σελήνη κι έγινε το πρώτο διαστημικό σκάφος που μπήκε σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο.

Luna 2 (Σεπτέμβριος 1959).  Κατάφερε να φτάσει και να προσκρούσει στο έδαφος της Σελήνης. Ήταν η πρώτη ανθρώπινη κατασκευή που κατάφερε να φτάσει στη Σελήνη.

Luna 3 (Οκτώβριος 1959).  Γύρισε γύρω από τη Σελήνη, χωρίς να μπει σε τροχιά. Έστειλε τις πρώτες φωτογραφίες από την αθέατη πλευρά της Σελήνης.

Luna 9 (Φεβρουάριος 1966).  Έγινε το πρώτο σκάφος που κατάφερε να προσεδαφιστεί στη Σελήνη ομαλά. Πρόλαβε να στείλει πέντε ασπρόμαυρες πανοραμικές φωτογραφίες από το έδαφος της Σελήνης. Ήταν οι πρώτες εικόνες της σεληνιακής επιφάνειας από κοντά.

Luna 10 (Μάρτιος 1966).  Αυτό το διαστημικό σκάφος έγινε ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος της Σελήνης.

Luna 17 (Νοέμβριος 1970) και Luna 21 (Ιανουάριος 1973).  Μετέφεραν στο σεληνιακό έδαφος τα τροχοφόρα Lunokhod, που διέτρεξαν μεγάλες εκτάσεις της σεληνιακής επιφάνειας.

Luna 16 (Σεπέμβριος 1970), Luna 20 (Φεβρουάριος 1972) και Luna 24 (Αύγουστος 1976). Αυτές οι αποστολές κατάφεραν να μαζέψουν δείγματα από το σεληνιακό έδαφος και να τα επιστρέψουν στη Γη. Οι αποστολές του προγράμματος Λουνά ήταν οι πρώτες αποστολές για την εξερεύνηση του διαστήματος που βασίστηκαν αποκλειστικά στην προηγμένη ρομποτική.

1η σειρά: Luna 2 και Luna 3.
2η σειρά: Luna 9, η κάψουλα του Luna 9, Luna 10.
3η σειρά: Luna 16, δείγμα σεληνιακού εδάφους
που έφερε το Luna 24.

Στη συνέχεια θα δούμε ποιες άλλες χώρες έχουν κάνει επιτυχημένες προσπάθειες να στείλουν μη επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη, μέχρι τώρα.

Το 1990 η Ιαπωνία έστειλε στη Σελήνη το διαστημικό σκάφος Hiten. Έτσι, έγινε η τρίτη χώρα στον κόσμο που κατάφερε  να τοποθετήσει ένα αντικείμενο σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. 
Το διαστημόπλοιο απελευθέρωσε την διαστημοσυσκευή Hagoromo που μπήκε σε σεληνιακή τροχιά, αλλά ο πομπός της απέτυχε να λειτουργήσει, αποτρέποντας έτσι την περαιτέρω επιστημονική χρήση του διαστημικού σκάφους. 
Τον Σεπτέμβριο του 2007, η Ιαπωνία εκτόξευσε το διαστημόπλοιο SELENE (ΣΕΛΗΝΗ) (SELenological and ENgineering Explorer), με στόχους «να αποκτήσει επιστημονικά δεδομένα που να προέρχονται από τη Σελήνη και ακόμη να εξελίξει και να αναπτύξει τεχνολογία για τη μελλοντική εξερεύνηση της Σελήνης», σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Japan Aerospace Exploration Agency – JΑXΑ (Ιαπωνική Υπηρεσία Αεροδιαστημικής Εξερεύνησης).
Tο SELENE προσεδαφίστηκε στη Σελήνη, στην περιοχή που είχε κατέβει η αποστολή του Apollo 15.

Το Ιαπωνικό διαστημικό σκάφος Hiten.

Στις 27 Σεπτεμβρίου 2003, η European Space Agency – ESA (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος) εγκαινίασε μια μικρή, χαμηλού κόστους προσπάθεια να βάλει σε σεληνιακή τροχιά σκάφος με το όνομα SMART 1 (Small Mission for Advanced Research in Technology). Ο πρωταρχικός στόχος του SMART 1 ήταν να πάρει φωτογραφίες τριών διαστάσεων της σεληνιακής επιφάνειας με ακτίνες Χ και υπέρυθρες ακτίνες. 
Το SMART 1 μπήκε σε σεληνιακή τροχιά στις 15 Νοεμβρίου 2004 και συνέχισε να στέλνει εικόνες μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου 2006, όταν σκόπιμα αφέθηκε να συντριβεί στην επιφάνεια της Σελήνης για να μελετήσει τις επιπτώσεις της πρόσκρουσης.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση του SMART 1
στο δρόμο για την Σελήνη.

Η Κίνα έχει ξεκινήσει το Κινέζικο Πρόγραμμα Σεληνιακής Εξερεύνησης έχοντας ως προοπτική την εξόρυξη του σεληνιακού εδάφους, αναζητώντας συγκεκριμένα το ισότοπο Ήλιο-3 για χρήση ως πηγή ενέργειας στη Γη.
Στις 24 Οκτωβρίου 2007, η Κίνα εκτόξευσε το ρομποτικό σεληνιακό σκάφος Chang'e 1  (Τσανγκ'ε 1). Το αρχικό σχέδιο ήταν για μια αποστολή ενός έτους, όμως η αποστολή θεωρήθηκε ως πολύ επιτυχημένη, με αποτέλεσμα να παραταθεί για άλλους τέσσερις μήνες. 
Την 1η Μαρτίου 2009, το Chang'e 1 οδηγήθηκε σε πρόσκρουση με την σεληνιακή επιφάνεια, ολοκληρώνοντας με επιτυχία αποστολή συνολικά 16 μηνών.

Την 1η Οκτωβρίου 2010, η Κίνα εκτόξευσε το σεληνιακό σκάφος Chang'e 2. 
Στις 14 Δεκεμβρίου 2013, η Κίνα κατάφερε να προσεδαφίσει το τροχοφόρο Chang'e 3 στη Σελήνη, με αποτέλεσμα να γίνει η τρίτη χώρα στον κόσμο που κατάφερε κάτι τέτοιο. Το Chang'e 3 έγινε το πρώτο διαστημικό σκάφος που κατέβηκε ομαλά στη σεληνιακή επιφάνεια μετά από το Luna 24, το 1976.

Το τροχοφόρο της Κινέζικης αποστολής Chang'e 3
στην επιφάνεια της Σελήνης σε ...δράση.

Από τη στιγμή που η αποστολή του σκάφους  Chang'e 3 υπήρξε επιτυχής, το εφεδρικό σκάφος Chang'e 4 αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί σε μία από τις επόμενες κινέζικες αποστολές. 
Στις 7 Δεκεμβρίου 2018, η Κίνα εκτόξευσε την αποστολή Chang'e 4 με στόχο την αθέατη πλευρά της Σελήνης. Στις 3 Ιανουαρίου 2019, το σκάφος Chang'e 4 προσγειώθηκε στην αθέατη πλευρά της Σελήνης.

Στις 22 Οκτωβρίου 2008, ο Ινδικός Οργανισμός Διαστημικής Έρευνας (Indian Space Research Organisation - ISRO) εκτόξευσε το μη επανδρωμένο διαστημικό σκάφος Chandrayaan-1, που μπήκε σε σεληνιακή τροχιά. Ο αρχικός σχεδιασμός για το Chandrayaan-1 ήταν να παραμείνει σε σεληνιακή τροχιά για δύο χρόνια, με επιστημονικούς στόχους να προετοιμάσει έναν τρισδιάστατο άτλαντα της Σελήνης και να διεξάγει χημική και μεταλλουργική χαρτογράφηση της σεληνιακής επιφάνειας. 

Η σεληνάκατος Vikram και το τροχοφόρο Pragyan που έφθασαν
  στο σεληνιακό έδαφος με την αποστολή Chandrayaan 2.

Στις 14 Νοεμβρίου 2008, στις 15:04 UTC (18:04 ώρα Ελλάδος) το Chandrayaan-1 προσεδαφίστηκε ομαλά στη Σελήνη, κάνοντας την Ινδία την τέταρτη χώρα που έφτασε στο σεληνιακό έδαφος. Μεταξύ των πολλών επιτευγμάτων αυτής της αποστολής ήταν η ανακάλυψη εκτεταμένης παρουσίας μορίων νερού στο σεληνιακό έδαφος.

Μετά την πρώτη πετυχημένη της προσπάθεια να βρεθεί στη Σελήνη, στις 22 Ιουλίου 2019 η Ινδία εκτόξευσε και πάλι με επιτυχία το διαστημικό σκάφος Chandrayaan-2, με στόχο  την εξερεύνηση του σεληνιακού νότιου πόλου, με την βοήθεια ενός ρομποτικού τροχοφόρου. 

Η πρώτη εμπορική αποστολή στη Σελήνη ξεκίνησε στις 23 Οκτωβρίου 2014 με την εκτόξευση του Manfred Memorial Moon Mission (4M) από την εταιρεία LuxSpace, μια θυγατρική της γερμανικής εταιρείας OHB AG. 

Χάρτης της Σελήνης όπου φαίνονται οι τοποθεσίες
που έχουν προσεδαφιστεί ομαλά ή
 ανώμαλα, όλες οι γήινες συσκευές.

Η αποστολή έγινε με το κινέζικο διαστημόπλοιο δοκιμών Chang'e 5-T1, που συνδέθηκε με το πάνω μέρος ενός πυραύλου Long March 3C/G2. 
Το διαστημικό σκάφος 4M έκανε μια περιφορά της Σελήνης τη νύχτα της 28ης Οκτωβρίου 2014, μετά από την οποία μπήκε σε ελλειπτική τροχιά της Γης. Το σκάφος 4Μ εξέπεμψε τελευταία φορά στις 11 Νοεμβρίου 2015.

Θα κλείσω αυτή την εκτεταμένη ανάρτηση, προσπαθώντας ν' απαντήσω στο ερώτημα που είχε διατυπώσει μία αναγνώστρια με αφορμή προηγούμενη ανάρτησή μου:  

Γιατί δεν ξαναπήγαμε στη Σελήνη; 

Προφανώς, η πιο εύκολη απάντηση θα ήταν συνωμοσιολογικού χαρακτήρα. Ο άνθρωπος δεν πήγε ποτέ στη Σελήνη, άρα δεν χρειάστηκε να ξαναπάει! Ή, όντα από άλλους πλανήτες, ή οι ίδιοι οι κάτοικοι της Σελήνης, παρουσιάστηκαν στους αστροναύτες και τους διέταξαν να αφήσουν ήσυχο το Φεγγάρι. Οι γήινοι, προφανώς φοβούμενοι τον ανώτερο πολιτισμό των εξωγήινων, αναγκάστηκαν να υπακούσουν!!

Πόστερ βίντεο του 2001 με τίτλο
"A Funny Thing Happened on the Way to the Moon",
όπου παρουσιάζονται θεωρίες συνωμοσίας για την
μετάβαση του ανθρώπου στη Σελήνη.

Ας προσπαθήσουμε να δούμε τι πραγματικά έχει συμβεί.

Σύμφωνα με όσα έγραψα παραπάνω, ο άνθρωπος ποτέ δεν σταμάτησε την προσπάθειά του να φτάσει στη Σελήνη είτε με επανδρωμένες είτε με ρομποτικές αποστολές και μάλιστα με επιτυχία. Πλέον δεν υπάρχουν μόνο οι δύο ανταγωνίστριες δυνάμεις ΗΠΑ και Ρωσία, αλλά έχουν μπει στο παιχνίδι και άλλοι διαστημικοί οργανισμοί κρατικοί ή ιδιωτικοί.  

Όμως είναι γεγονός ότι σήμερα ούτε οι ΗΠΑ, ούτε (πολύ περισσότερο) η Ρωσία είναι σε θέση να διαθέσουν τον πακτωλό των χρημάτων που διέθεσαν τη δεκαετία του '60. 

Έτσι, ένας λόγος που μπορούμε να σκεφτούμε ως απάντηση στο αρχικό ερώτημα είναι το τεράστιο κόστος. 

Εκείνη την περίοδο η NASA απορροφούσε το 4-5% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού των ΗΠΑ. Αν σήμερα συνέβαινε το ίδιο θα μιλούσαμε για μπάτζετ 140 δισ. δολαρίων, αντί για τα $16,7 δισ. που είχε το 2014.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ ο πρόεδρος Nixon αποφάσισε οριστικά ότι η διαστημική κούρσα είχε τελειώσει. Περιέκοψε δραματικά τα κονδύλια της NASA και άλλαξε τις προτεραιότητες του κράτους αναγκάζοντας τον Οργανισμό να περιοριστεί στα του γήινου οίκου της. 

Λίγα χρόνια αργότερα ο George Bush Jr. είχε εγκρίνει το πρόγραμμα Constellation με σκοπό την επιστροφή στη Σελήνη το 2020, αλλά οι περικοπές του προέδρου Obama το 2011 ουσιαστικά το ακύρωσαν.

Στόχοι της NASA από το πρόγραμμα Constellation.

Σύμφωνα με την ίδια τη NASA, η διακοπή των επανδρωμένων πτήσεων προς τη Σελήνη οφείλεται στην περικοπή του προϋπολογισμού της και στην αλλαγή των στόχων του Οργανισμού. Πλέον η κατεύθυνση ήταν προς τις κοινές πτήσεις Apollo-Soyuz με την ΕΣΣΔ, τον αμερικανικό διαστημικό σταθμό Skylab, την ανάπτυξη του διαστημικού λεωφορείου και τελικά, του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS).

Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως το ενδιαφέρον μας πρέπει να επικεντρωθεί πέραν του ηλιακού μας συστήματος. Η μεταφορά ανθρώπων στο Διάστημα συνεπάγεται ασύλληπτα κόστη σε σχέση με τα αυτόματα οχήματα και δεν έχει ουσιαστικό νόημα αφού τα ρομπότ μπορούν πια να κάνουν τα πάντα. 

"Στο φεγγάρι πήγαμε, το ερευνήσαμε, δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσουμε" δηλώνει σε συνεντεύξεις του ο Buzz Aldrin, ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη, με την αποστολή του Apollo 11. "Στόχος δεν πρέπει να είναι οι εντυπωσιακές επιτυχίες, αλλά οι μακροχρόνιες επενδύσεις".

Αριστερά το λογότυπο του προγράμματος Skylab και
δεξιά το λογότυπο του ISS.

• Βίντεο με την μεταφορά ενός πυραύλου Ν-1 (αγγλικά, 49:32).

• Το βιβλίο του Nicholas L. Johnson με τίτλο "The Soviet Reach for The Moon" με όλη την ιστορία του σοβιετικού προγράμματος για την Σελήνη (αγγλικά, 56 σελίδες, δωρεάν κατέβασμα).

• Βίντεο αφιερωμένο στον ήρωα κοσμοναύτη Vladimir Komarov (6:11).

• Bίντεο με την καταστροφή του πυραύλου Ν-1 στο Μπαϊκονούρ τον Ιούλιο 1969  ΕΔΩ (0:59) κι  ΕΔΩ (0:37).

• Περιηγηθείτε στην επιφάνεια της Σελήνης με την βοήθεια του LROC.

• Φωτογραφικό αρχείο από την αποστολή του Chang'e 3 στη Σελήνη.

• Προσομοίωση της εκτόξευσης και της προσελήνωσης του Ινδικού σκάφους Chandrayaan-2 (3:54).

• "Από τη Γη στη Σελήνη". Ένα ενδιαφέρον ταξίδι από το Πλανητάριο του Ευγενίδειου Ιδρύματος, σε συγγραφή των Διονύση Σιμόπουλου και Αλέξη Δεληβοριά (66 σελ.).

Πηγή:  e-telescope.gr,  Wikipedia, russianspaceweb,  ΠΤΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΗΜΑ,   Huffingtonpost,   news247