 |
| Φλωρεντία Φουντουκλή |
Σαν σήμερα, 8 Μαρτίου 2021 ημέρα της γυναίκας, συνηθίζω να κάνω μια ανάρτηση για κάποια γυναίκα επιστήμονα που κατάφερε κάτι πρωτοποριακό στην εποχή που έζησε.
Αυτή τη φορά το αφιέρωμα θ' αφορά δύο γυναίκες, τις αδελφές Φλωρεντία και Μαριάννα Φουντουκλή, που υπήρξαν οι πρώτες Ελληνίδες που γράφτηκαν και ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η μεγαλύτερη από τις αδελφές, η Φλωρεντία, ήταν η πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια του Μαθηματικού τμήματος και η Μαριάννα ήταν η πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια του Φυσικού τμήματος.
Πριν γράψω γι' αυτές τις δύο κυρίες, θα ήθελα να αναφέρω μερικά στοιχεία για την Φυσικομαθηματική Σχολή και το κλίμα που υπήρχε εκείνη την εποχή για την φοίτηση των γυναικών στο πανεπιστήμιο.
Η Σχολή των Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών ή Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (τότε Πανεπιστήμιον του Όθωνος), η πρώτη αυτής της επιστημονικής κατεύθυνσης σχολή στην Ελλάδα μετά την Επανάσταση του 1821, ιδρύθηκε με σχέδιο οργανισμού που συντάχθηκε από τον Κ. Σούτσο και Αλ. Ραγκαβή το 1834 στο Ναύπλιο. Το σχέδιο καθόριζε τη λειτουργία πέντε τμημάτων με πλήρες πρόγραμμα φυσιογνωστικών μαθημάτων.
 |
| Η σελίδα του Βασιλικού Διατάγματος του 1837 για την σύσταση της Φυσικομαθηματικής σχολής. |
Επειδή αυτό το διάταγμα ποτέ δεν κυρώθηκε από τον Βασιλιά, τελικά στις 22 Απριλίου/6 Μαΐου 1837 με άλλο διάταγμα συστάθηκε νέος Οργανισμός για το Πανεπιστήμιο. Σύμφωνα με αυτόν εδημιουργούντο 4 Σχολές (Θεολογία, Νομική, Ιατρική, Φιλοσοφία) και ως τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής ορίζετο η Φυσικομαθηματική. Στην πραγματικότητα επικράτησε το γερμανικό σύστημα, όπου σύμφωνα με τις παλαιές πανεπιστημιακές παραδόσεις, η διδασκαλία της Φύσης ήταν θεωρητική και γι’ αυτό οι Φυσικές Επιστήμες θα έπρεπε να είναι τμήμα των φιλοσοφικών σπουδών.
Οι πρώτοι μόνιμοι καθηγητές που διορίστηκαν να διδάξουν μαθήματα σχετικά με την Φυσική ήταν ο Κυρ. Δομνάνδος ως «επιτίμιος» καθηγητής της Φυσικής Ιστορίας, ο Γ. Βούρης ως τακτικός καθηγητής της Μαθηματικής Φυσικής και ο Ξαβ. Λανδερέρ ως έκτακτος καθηγητής της Γενικής Χημείας και της Πειραματικής Φυσικής.
Στις 3 Ιουνίου 1904 εκδόθηκε διάταγμα με βάση το οποίο η Φιλοσοφική Σχολή διαιρείτο σε δύο σχολές, την Φιλοσοφική και την Σχολή των Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών. Η τελευταία αποτελείτο από δύο τμήματα, το Φυσικό και το Μαθηματικό, με παράρτημα αυτών το Φαρμακευτικό Σχολείο (Φαρμακευτικό τμήμα).
 |
| Σεβαστή Καλλισπέρη |
Ας έρθουμε τώρα στην κατάσταση που υπήρχε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για την φοίτηση των γυναικών.
 |
| Ιωάννα Στεφανόπολι |
- η Ιωάννα Στεφανόπολι (απόφοιτη από το Ελληνικό Παρθεναγωγείο της Αικ. Λασκαρίδου),
- η Φλωρεντία Φουντουκλή (απόφοιτη από το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο ) και
- η Ελένη Ρούσσου (απόφοιτη από το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο).
H σύγκλητος του πανεπιστημίου απέρριψε τις αιτήσεις των Φουντουκλή και Ρούσσου, ενώ παρέπεµψε το αίτηµα της Στεφανόπολι στη Νομική Σχολή, η οποία απεφάνθη πως δεν υπήρχε νομικό εμπόδιο για την αποδοχή της αίτησής της. Η σύγκλητος όμως ήταν διχασμένη γιατί, σύμφωνα με αφήγηση της Στεφανόπολι, το να διαβεί μια γυναίκα το κατώφλι του πανεπιστημίου η Θεολογική Σχολή το θεωρούσε ανοσιούργημα ανάλογο με το να διαβεί το κατώφλι του ιερού της εκκλησίας. Τελικά η συγκλητος παρέπεμψε το θέμα στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο, κατόπιν συζητήσεων, αποφάσισε να επιτρέψει στην Στεφανόπολι να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή.
Έτσι, το 1890 η Ιωάννα Στεφανόπολι, σε ηλικία μόλις 15 ετών, έγινε η πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια στο Φιλολογικό Τµήµα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Το πιο πιθανό είναι η αποδοχή της Στεφανόπολι να στηρίχθηκε στο γεγονός ότι προερχόταν από ονομαστή οικογένεια των Αθηνών (ο πατέρας της, Αντώνιος Στεφανόπολι, ήταν εκδότης της γαλλόφωνης εφημερίδας "Messager d' Athènes" - "Ο αγγελιοφόρος της Αθήνας") και είχε κατ’ ιδίαν επιµόρφωση κατοχυρωμένη με επιτυχημένες εξετάσεις. Η Στεφανόπολι φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως επισκέπτρια για μερικούς μήνες και στη συνέχεια έφυγε στο Παρίσι για να συνεχίσει εκεί τις σπουδές της.
 |
| Το εξώφυλλο για την "Ιστορία της Φυσικ/κης Σχολής" από τον Μιχαήλ Στεφανίδη. |
Η Φλωρεντία Φουντουκλή γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 9 Μαρτίου 1869. Ο πατέρας της, Αλέξανδρος Φουντουκλής (1837-1886), που είχε γεννηθεί επίσης στην Αθήνα, καταγόταν από την Κύπρο και ήταν συγγενής µε την επιφανή και ευκατάστατη οικογένεια των Οικονοµίδων. Ήταν στρατιωτικός, απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και µε τετραετή εκπαίδευση στο εξωτερικό. ∆ιετέλεσε µάλιστα και καθηγητής στη Στρατιωτική Σχολή. Η µητέρα της, Ευφροσύνη, ήταν κόρη του Ηλία Κουσκούρη από το Μυστρά της Σπάρτης. Αδελφή της µητέρας της ήταν η Πολυτίµη Κουσκούρη (1820-1854), η πρώτη Ελληνίδα δασκάλα. Φαίνεται ότι η Φλωρεντία επηρεάστηκε, αρκετά, από την προσωπικότητα της συγκεκριµένης θείας της. Κι αυτό γιατί στην πρώτη δηµοσίευσή της, το 1890, στη "Εφηµερίδα των Κυριών" της Καλλιρόης Παρρέν, που ήταν αφιερωµένη στην θεία της, Πολυτίµη Κουσκούρη, επισήµανε:
 |
| Δημοσίευμα για την Φλωρεντία Φουντουκλή στην εφημερίδα ΝΕΟΝ ΑΣΤΥ (5/4/1904). (ONASSIS CAVAFY ARCHIVE) |
"Την 15 Σεπτεµβρίου 1851 προσεκλήθη να διοργανώση και διευθύνη την κατά πρώτον εν Αθήναις ιδρυοµένην σχολήν των κορασίων του δήµου. Την α΄ Οκτωβρίου 1851, ηµέραν ενάρξεως της λειτουργίας της εν λόγω σχολής, ο υπουργός της Παιδείας µετά των λοιπών αρµοδίων, εξετάσαντες τα του υπ’ αυτής διοργανωθέντος σχολείου, εξέφρασαν αυτή την ευαρέσκειάν των και προβίβασαν εις α΄ τάξεως νοµαρχιακήν διδάσκαλον. Η διοργάνωσις και διεύθυνσις της σχολής ταύτης υπερέβη τας προσδοκίας των τε αρχών και πολιτών, προσλαβούσα ικανάς διδασκαλίσσας και διδασκάλους, βοηθουµένη δε και υπό της υποδιευθυντρίας και αξιολόγου συνεργάτιδός της κυρίας Μαριέττας Ανδριέτου (νυν χήρας ιατρού Πρινάρη), εσχηµάτισεν κατ’ αρχάς νηπιαγωγείον και αλληλοδιδακτικόν, προϊόντος δε του χρόνου συνδιδακτικόν και τρείς τάξεις του ελληνικού σχολείου, οπόθεν και εξήρχοντο µαθήτριαι πτυχιούχοι, αι εν τω σχολείω τούτω εγεγγραµµέναι τότε µαθήτριαι ανήρχοντο εις 1200. Μη φροντίζουσα µόνον περί της πνευµατικής εκπαιδεύσεως των κορασίων, αλλά και περί της µορφώσεως της ψυχής και του ήθους και περί της υγιούς αναπτύξεως των σωµάτων, εισήγαγε τα µαθήµατα της µουσικής, της ζωγραφικής, του χορού και της γυµναστικής. Πλην της γενικής επιβλέψεως είχε αναλάβει και την παράδοσιν των µαθηµατικών εις τας ελληνικάς τάξεις και την του Οδηγού διδασκοµένου τότε αντί της σήµερον Παιδαγωγικής."
 |
| Η Φλωρεντία Φουντουκλή την εποχή που σπούδαζε στο Βερολίνο. |
Η αναφορά της στη διδασκαλία των µαθηµατικών, σε επίπεδο δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, από τη θεία της, υποδηλώνει τον θαυµασµό της και δεν αποκλείεται να εξέθρεψε τη δική της σχετική προσδοκία. Η Φλωρεντία µαθήτευσε, αρχικά, στο Ελληνικόν Παρθεναγωγείον της Αικατερίνης Λασκαρίδου (1842-1916), η οποία είχε παρακολουθήσει τα παιδαγωγικά µαθήµατα της φροβελιανής µεθόδου (fröbelian method), το 1880, στη ∆ρέσδη της Γερµανίας. Στη συνέχεια πήγε στο Αρσάκειον Παρθεναγωγείον, απ’ όπου και αποφοίτησε. Η έφεση που έδειξε στα γράµµατα, παρακίνησε τους γονείς της και την έστειλαν, το 1885, στο Παρίσι. Έγινε δεκτή στη Σορβόνη κι άρχισε να σπουδάζει Μαθηµατικά. ∆ιέκοψε, όµως, τις σπουδές της σε λιγότερο από ένα χρόνο, λόγω του θανάτου του πατέρα της. Για καλή της τύχη, το 1886, προκηρύχτηκε διαγωνισµός από την “Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία” για υποτροφίες σπουδών στη Φιλοσοφία και την Παιδαγωγική, στο εξωτερικό, όπου πρώτευσε και έφυγε, αµέσως, για τη Γερµανία. Γνωρίζοντας γαλλικά, ιταλικά και γερμανικά δεν της ήταν πρόβλημα οι σπουδές στην "Augusta Schule" του Βερολίνου, όπου έμεινε δυόµιση χρόνια. Τελειώνοντας τις σπουδές της στη Γερμανία πήγε στο Παρίσι και μετά από εξάμηνη τακτική φοίτηση έδωσε εξετάσεις με άλλες 180 φοιτήτριες. Πέτυχε να έλθει μεταξύ των πρώτων και να πάρει το Brevet Superieur με άριστα. Ίδιαίτερα για την έκθεση με θέμα "Zanne D' Ark" πήρε πολλά συγχαρητήρια, γιατί την έγραψε ολόκληρη έμμετρη και την σύγκρινε με την δική μας ηρωίδα Μπουμπουλίνα.
 |
| Η Φλωρεντία Φουντουκλή την εποχή που βρισκόταν στην Κέρκυρα. |
Αξίζει να αναφερθεί ότι κατά την παραµονή της στο Βερολίνο ανέπτυξε το ποιητικό της ταλέντο που προκάλεσε το ενδιαφέρον του, τότε, Έλληνα πρεσβευτή στη Γερµανία και φίλου της οικογένειας της, Αλέξανδρου Ραγκαβή (1809-1892), πολιτικού, διπλωµάτη και καθηγητή στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Η Φλωρεντία επέστρεψε στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1888. Η επιδίωξή της να επιστρέψει στο Μαθηματικό τμήμα πραγµατοποιήθηκε, ολοκληρώνοντας τις σχετικές σπουδές της, το ακαδηµαϊκό έτος 1897-98. Οι προηγούμενες καλές σπουδές της, αλλά και οι παρεμβάσεις με μαχητικά άρθρα από την "Εφημερίδα των Κυριών" έπαιξαν, πιθανότατα, καταλυτικό ρόλο στην τελική αποδοχή της στο Πανεπιστήµιο της Αθήνας.
Απ' ό,τι φαίνεται ο οικογενειακός περίγυρος της Φλωρεντίας Φουντουκλή ευνοούσε την επιµονή της να σπουδάσει Μαθηµατικά. Ωστόσο, δεν ασχολήθηκε µε τα Μαθηµατικά, ούτε επιστηµονικά, ούτε εκλαϊκευτικά, ούτε ως εξειδικευµένη µαθηµατικός της εκπαίδευσης (µε εξαίρεση, πιθανότατα, τη διδασκαλία των Μαθηµατικών στο Παρθεναγωγείο της). ∆εν δηµοσίευσε τίποτα σχετικό µε τα Μαθηµατικά, αν και ήταν πολυγραφότατη στον τοµέα της λογοτεχνίας και ιδιαίτερα στην περιοχή της ποίησης. Αλλά και επαγγελµατικά δεν έκανε καριέρα ως µαθηµατικός.
 |
| Η Φλωρεντία Φουντουκλή προς το τέλος της ζωής της. |
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ανέλαβε αμέσως καθήκοντα ως καθηγήτρια του Αρσακείου στην Κέρκυρα. Η τοπική κοινωνία και το Υπουργείο Παιδείας αναγνώρισαν πολύ σύντομα τις γνώσεις, τις ικανότητες και την εργατικότητά της. Επί 4 χρόνια δίδαξε στο Διδασκαλείο της Κέρκυρας Λογική, Ψυχολογία και Παιδαγωγικά. Επίσης διορίστηκε ως μέλος της Εξεταστικής Επιτροπής των υποψηφίων για δίπλωμα Δασκάλας.
Υπήρξε συχνή συνεργάτης στην "Εφημερίδα των Κυριών" δημοσιεύοντας σε πεζό (παιδαγωγικά άρθρα, διηγήματα, βιογραφίες) και ποιητικό λόγο (τραγούδια, ιδιαίτερα σχολικά και ποιήματα).
Μετά την 4χρονη παραμονή της στο Παρθεναγωγείο της Κέρκυρας, διηύθυνε, µαζί µε την Ειρήνη Πρινάρη, το ιδιωτικό Νέον Ελληνικόν Παρθεναγωγείον στην Αθήνα, από το 1893 µέχρι το 1906. Το παρθεναγωγείο αυτό λειτούργησε µε γερµανικά πρότυπα.
 |
| ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΚΠΑ |
Αξιοσηµείωτο είναι και το γεγονός ότι η αδελφή της Φλωρεντίας, η Μαριάννα Αλ. Φουντουκλή, ήταν η πρώτη φοιτήτρια στο Τµήµα Φυσικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, που έγινε δεκτή το Φθινόπωρο του 1895.
 |
| ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΚΠΑ |
Το 1949, η Μαριάννα Φουντουκλή, η "Γαλανή" όπως την φώναζε η αδελφή της για τα γαλανά της μάτια, εξέδωσε ένα βιβλίο για την Φλωρεντία στην επέτειο των 35 χρόνων από το θάνατό της. Το βιβλίο είχε 53 σελίδες κι εκδόθηκε σε 500 κοινά αντίτυπα και 5 αντίτυπα σε σφυρηλατημένο χαρτί. Το περιεχόμενο του βιβλίου αναφέρεται στη ζωή και το έργο της Φλωρεντίας Φουντουκλή. Την επιμέλεια του βιβλίου είχε η ιστορικός και λογοτέχνης, φίλη της Φλωρεντίας, Βαρβάρα Θεοδωροπούλου-Λιβαδά.
Πηγή:
- Η εισαγωγή των Ελληνίδων στο "Άβατο" των Μαθηματικών - Νικόλαος Καστάνης (Α.Π.Θ.), Έκδοση 2010.
- "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ" - Μιχαήλ Στεφανίδης (ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΣ 1837-1937 του Ε.Κ.Π.Α., τόμος Ε), Έκδοση 1948.
- "Φλωρεντία Φουντουκλή". Έκδοση από την αδελφή της Μαριάννα "Γαλανή" Φουντουκλή το 1949.
- 25 χρόνια ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ του Ε.Κ.Π.Α.
- Ταινία για το "Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το χρονικό μιας διαδρομής, 1837 - 2017".
- ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου