Σαν σήμερα ... 1954, θεμελιώνονται οι εγκαταστάσεις του CERN.

Άποψη των κτιριακών εγκαταστάσεων του CERN, όπως είναι σήμερα. 

Σαν σήμερα, στις 17 Μαΐου 1954, ξεκίνησαν οι πρώτες εργασίες εκσκαφής στην περιοχή  Meyrin, βορειοδυτικά της Γενεύης, για το κτίσιμο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας (CERN). Σήμερα, ένα μέρος του συνόλου των εγκαταστάσεων του ερευνητικού κέντρου εκτείνονται στο έδαφος της Γαλλίας.

Ας δούμε όμως σε συντομία, τι προϋπήρξε αυτού του γεγονότος. 

Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι υποδομές της Ευρώπης είχαν καταρρεύσει και η ευρωπαϊκή επιστήμη δεν ήταν πλέον παγκόσμιας κλάσης. Πολλοί ικανοί Ευρωπαίοι επιστήμονες είχαν μετακινηθεί στις ΗΠΑ είτε κατά τη διάρκεια του πολέμου, στο πλαίσιο της αντιναζιστικής συμμαχίας για την κατασκευή της ατομικής βόμβας ("Πρόγραμμα Μανχάταν"), είτε μετά τον πόλεμο, επειδή η οικονομία πολλών ευρωπαϊκών χωρών ήταν σε άσχημη κατάσταση. Πέραν αυτών, εξαιρετικοί επιστήμονες από τη Γερμανία μετακινήθηκαν στο αμερικάνικο έδαφος στα πλαίσια επιχειρήσεων, όπως η "Alsos Mission" ("Επιχείρηση Alsos") ή στο σοβιετικό τομέα.

Το σήμα του CERN.

Διαπρεπείς φυσικοί αναγνώριζαν ότι για να μπορέσει η Ευρώπη να γίνει πάλι ανταγωνιστική στην πυρηνική φυσική, θα έπρεπε οι ευρωπαϊκές χώρες να ενώσουν τις δυνάμεις τους. 
Ακολουθώντας το παράδειγμα των διεθνών οργανισμών, μια χούφτα φωτισμένων επιστημόνων φανταζόταν τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού εργαστηρίου ατομικής φυσικής. Οι Raoul Dautry, Pierre Auger και Lew Kowarski στη Γαλλία, ο Edoardo Amaldi στην Ιταλία και ο Niels Bohr στη Δανία ήταν μεταξύ αυτών των πρωτοπόρων. Ένα τέτοιο εργαστήριο, όχι μόνο θα έφερνε τους Ευρωπαίους επιστήμονες κάτω από την ίδια στέγη, αλλά επιπλέον θα επέτρεπε στις χώρες τους να μοιραστούν το αυξημένο κόστος των απαραίτητων εγκαταστάσεων.

Ο Γάλλος θεωρητικός φυσικός Louis de Broglie
(βραβείο Νόμπελ στη Φυσική το 1929).

Ο Γάλλος φυσικός Louis de Broglie ήταν αυτός που έκανε την πρώτη επίσημη πρόταση για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου, στην Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Διάσκεψη που ξεκίνησε στη Λωζάνη στις 9 Δεκεμβρίου 1949. Στις 12 Δεκεμβρίου 1949, η Διάσκεψη υιοθέτησε τις προτάσεις για την ίδρυση Πανευρωπαϊκού Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής και την άρση των περιορισμών στη ροή βιβλίων και περιοδικών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. 
Μια παραπέρα ώθηση στο θέμα έδωσαν στην 5η Γενική Διάσκεψη της UNESCO που πραγματοποιήθηκε στη Φλωρεντία τον Ιούνιο του 1950, αφενός ο Αμερικανός φυσικός, βραβευμένος με Νόμπελ Φυσικής Isidor Rabi, καταθέτοντας ψήφισμα που εξουσιοδοτούσε την UNESCO να «συνδράμει και να ενθαρρύνει τη δημιουργία περιφερειακών ερευνητικών εργαστηρίων με στόχο την αύξηση της διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας ...», αφετέρου ο Niels Bohr μέσα από το "Ανοιχτό Γράμμα προς τα Ηνωμένα Έθνη", όπου οραματιζόταν "έναν νέο κόσμο" μεταξύ χωρών που θα εγκατέλειπαν τον απομονωτισμό για την αληθινή πολιτιστική ανταλλαγή.

Το 1952, στην τρίτη συνεδρίαση του προσωρινού συμβουλίου,

αποφασίζεται η εγκατάσταση του CERN στη Γενεύη.

Στη διακυβερνητική συνάντηση της UNESCO, που έγινε στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 1951, εγκρίθηκε το πρώτο ψήφισμα σχετικά με τη σύσταση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πυρηνικής Έρευνας. Δύο μήνες αργότερα, 11 χώρες υπέγραψαν συμφωνία για την ίδρυση του προσωρινού συμβουλίου. Τότε γεννήθηκε το ακρωνύμιο CERN (Centre Européenne de Recherche Nucléaireστη) στη γαλλική γλώσσα.

Το 1952, στην τρίτη σύνοδο του προσωρινού συμβουλίου του CERN, η Γενεύη επελέγη ως χώρος για την εγκατάσταση του Εργαστηρίου. 
Αυτή η επιλογή πέρασε με επιτυχία από δημοψήφισμα που έγινε στο καντόνι της Γενεύης τον Ιούνιο του 1953, με 16.539 ψήφους υπέρ και 7332 ψήφους κατά.

Κατά την έκτη σύνοδο του Συμβουλίου του CERN που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι από τις 29 Ιουνίου ως την 1η Ιουλίου 1953, η σύμβαση για την ίδρυση του οργανισμού υπογράφηκε, με την επιφύλαξη επικύρωσης, από 12 κράτη. Η σύμβαση επικυρώθηκε σταδιακά από τα 12 ιδρυτικά κράτη μέλη: Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία), Ελλάδα, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γιουγκοσλαβία. 

Κάτω από τα βλέμματα υπηρεσιακών παραγόντων της Γενεύης 
και μελών του προσωπικού του CERN ξεκινά η θεμελίωση
 των εγκαταστάσεων στην περιοχή του Meyrin.

Στις 17 Μαΐου 1954 όπως προανέφερα, ξεκίνησε η θεμελίωση των κτιριακών εγκαταστάσεων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας στην περιοχή Meyrin, βορειοδυτικά της Γενεύης, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία.  

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1954, μετά την επικύρωση από τη Γαλλία και τη Γερμανία, δημιουργήθηκε επίσημα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικής Έρευνας (European Organization for Nuclear Research). Το προσωρινό CERN διαλύθηκε, αλλά το ακρωνύμιο παρέμεινε.

Οι υπογραφές των 12 κρατών-μελών. Κυκλωμένη φαίνεται

 η υπογραφή του Έλληνα αντιπροσώπου Ν. Εμπειρίκου.

Σύμφωνα με τον Lew Kowarski, πρώην διευθυντή του CERN, όταν το όνομα άλλαξε, το ακρωνύμιο θα μπορούσε να γίνει OERN (Organisation Européenne de Recherche Nucléaire), αλλά ο Heisenberg είπε ότι το ακρωνύμιο θα μπορούσε "να παραμείνει CERN ακόμα και αν το όνομα δεν είναι (αυτό)".

Πρώτος πρόεδρος του CERN ήταν ο Sir Benjamin Lockspeiser. Ο Edoardo Amaldi ήταν ο γενικός γραμματέας του CERN στα πρώιμα βήματά του, όταν ακόμα οι εργασίες ήταν δοκιμαστικές. 

Το 1954 ο Felix Bloch τοποθετήθηκε πρώτος γενικός διευθυντής στο CERN.

Ο Ελβετός φυσικός Felix Bloch, πρώτος γενικός διευθυντής
 στο CERN (βραβείο Νόμπελ στη Φυσική το 1952).

Το Εργαστήριο αρχικά ασχολήθηκε με την μελέτη των ατομικών πυρήνων, αλλά σύντομα η έρευνα στράφηκε στη φυσική των υψηλών ενεργειών, που αφορούσε κυρίως στη μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ υποατομικών σωματιδίων.

Έτσι, το Εργαστήριο που λειτουργεί στο CERN αναφέρεται συνήθως ως το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Σωματιδιακής Φυσικής (Laboratoire Européen pour la Physique des Particules), το οποίο περιγράφει καλύτερα την έρευνα που διεξάγεται εκεί, αλλά εννοείται ότι πλέον μιλάμε για ένα πλέγμα πολλών εργαστηρίων που ασχολείται με την αντιύλη, την σκοτεινή ύλη, το καθιερωμένο πρότυπο (Standard Model) κλπ.

Πίνακας με τις χώρες που είναι: 
κανονικά μέλη (23),
  σε προκαταρκτικό στάδιο εισόδου (2) 
και σε σύνδεση (5) με το CERN.

Σήμερα, γενική διευθύντρια του Οργανισμού είναι η Ιταλίδα πειραματική φυσικός Fabiola Gianotti. Ανέλαβε την 1η Ιανουαρίου 2016 αντικαθιστώντας τον Γερμανό φυσικό Rolf-Dieter Heuer και είναι η πρώτη γυναίκα στη θέση αυτή.

Μια περισσότερο εκτεταμένη ιστορική παρουσίαση για τη δημιουργία του CERN, αλλά και τις αντιρρήσεις που είχαν διατυπωθεί γι' αυτή την ενέργεια ΕΔΩ (από τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του ULSTER, Owen Barr). Η εργασία στο τέλος περιέχει μεγάλο πλήθος πηγών απ' όπου έχουν αντληθεί τα στοιχεία.

• Ένα βίντεο για την ιστορία του CERN (αγγλικά, 4:10).

• Ένα βίντεο για τη δουλειά που γίνεται στο CERN: "CERN in 3 minutes" ("Το CERN σε 3 λεπτά" - αγγλικά).

Πηγή: Today in Science History,  CERN,  Wikipedia