Σαν σήμερα... 1967, σκοτώθηκε ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Βλαντίμιρ Κομαρόφ.

Βλαντίμιρ Μιχαήλοβιτς Κομαρόφ

Σαν σήμερα, στις 24 Απριλίου 1967, σκοτώθηκε ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Влади́мир Миха́йлович Комаро́в (Βλαντίμιρ Μιχαήλοβιτς Κομαρόφ) κατά την επιστροφή στη Γη του σοβιετικού διαστημοπλοίου Soyuz 1 (Σογιούζ 1), του οποίου ήταν μοναχικός επιβάτης.

Ο Κομαρόφ είναι ο πρώτος ταξιδευτής που σκοτώθηκε στη διάρκεια μιας διαστημικής αποστολής. Επιπλέον, πρόλαβε να γίνει ο πρώτος κοσμοναύτης που έκανε 2 διαστημικές πτήσεις (Voskhod-1 και Soyuz 1), ο πρώτος που συμμετείχε σε διαστημική αποστολή με τριμελές πλήρωμα και τιμήθηκε δύο φορές με τον τίτλο "Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης". 

Ο Κομαρόφ γεννήθηκε στις 16 Μαρτίου 1927 στη Μόσχα. Ο πατέρας του Mikhail Yakovlovich ήταν εργάτης και ζούσε την οικογένειά του με περιστασιακές δουλειές.  Μητέρα του ήταν η Ksenya Egnatyevna Komarov. Ο Βλαντίμιρ είχε μια αδελφή, την  Matilde. 

Ιατρική εξέταση του Κομαρόφ κατά την
διάρκεια της εκπαίδευσής του.

Το 1935 ξεκίνησε το δημοτικό στο σχολείο Νο 235 της περιοχής του, στη Μόσχα. Το 1941, κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου λόγω της γερμανικής εισβολής, αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο και να εργαστεί σε μία συνεταιριστική φάρμα.

Δείχνοντας ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αεροναυτική, το 1942 σε ηλικία μόλις 15 ετών, γράφτηκε στη "1st Moscow Special Air Force School" ("1η Σχολή Ειδικής Πολεμικής Αεροπορίας της Μόσχας") προκειμένου να ικανοποιήσει το όνειρό του, να γίνει πιλότος. 

Πολύ σύντομα ανακοινώθηκε στην οικογένεια από τις αρχές, ότι ο πατέρας του είχε σκοτωθεί κατά την διάρκεια κάποιας πολεμικής εχθροπραξίας. 

Τον Ιούλιο 1945, ο  Κομαρόφ αποφοίτησε από την αεροπορική σχολή με διακρίσεις. 

Στις 18 Ιουλίου 1945, έγινε μαθητής της Σχολής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Sasov Aviation και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, έγινε μαθητής της Σχολής Στρατιωτικών Αεροσκαφών  Chkalov στο Borisoglebsk, στην περιφέρεια Voronezh. Συμπληρώνοντας ένα έτος στη σχολή, συνέχισε την εκπαίδευσή του στο Κολέγιο Πολεμικής Αεροπορίας A.K. Serov στο Bataysk. Το 1949 αποφοίτησε από τη σχολή ως πιλότος, υπολοχαγός της Σοβιετικής Αεροπορίας. Πριν από 7 μήνες είχε πεθάνει και η μητέρα του.

Ο Βλαντίμιρ Κομαρόφ στη θέση του πιλότου.

Τον Δεκέμβριο του 1949 τοποθετήθηκε ως πιλότος μαχητικού αεροσκάφους στο 382ο σύνταγμα μαχητικών αεροσκαφών της στρατιωτικής περιφέρειας του Βορείου Καυκάσου, με έδρα το Γκρόζνι. 

Εκεί γνώρισε την δασκάλα Βαλεντίνα Γιακόβλεβνα Κισέλεβα με την οποία παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο 1950. Το ζευγάρι απέκτησε ένα γιο, τον Yevgeny και μία κόρη την Irina.

Τα επόμενα χρόνια πέρασε από διάφορα στρατόπεδα παίρνοντας το 1959 και την ειδικότητα του αρχιμηχανικού αεροσκαφών από την Αεροπορική Ακαδημία Zhukovsky.

Αργότερα την ίδια χρονιά κατάφερε να πετύχει τον στόχο του κι έγινε test pilot (πιλότος δοκιμής νέων αεροσκαφών) στο Κεντρικό Επιστημονικό Ερευνητικό Ινστιτούτο της Πολεμικής Αεροπορίας στο Chkalovsky. Ήταν εδώ στο Ινστιτούτο, που η επιτροπή επέλεξε τον Κομαρόφ, ανάμεσα σε 3000 πιλότους, μέσα στην ομάδα των 20 πρώτων υποψήφιων  κοσμοναυτών της Σοβιετικής Ένωσης ("Air Force Group One"-"Πρώτη Ομάδα Αεροπορίας").  
  

Γιούρι Γκαγκάριν και Βλαντίμιρ Κομαρόφ το 1964.

Στις 13 Μαρτίου 1960 η ομάδα παρουσιάστηκε στο Κέντρο Εκπαίδευσης TsPK (τώρα GCTC-Yuri A. Gagarin State Scientific Research and Testing Cosmonaut Training Center) με πρώτο διοικητή τον Yevgeny Karpov (1960-1963).

Για ένα χρόνο, μέχρι τον Μάρτιο 1961, ο Κομαρόφ παρακολούθησε την γενική διαστημική εκπαίδευση και, έχοντας περάσει τις τελικές εξετάσεις (3 Απριλίου 1961), στις 5 Απριλίου διορίστηκε επίσημα κοσμοναύτης του Κέντρου Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών (CPC) και ξεκίνησε τις προετοιμασίες για την πτήση με τα διαστημόπλοια Vostok και Voskhod.

Αξίζει να επισημάνω ότι, παρά το γεγονός ότι ο Κομαρόφ διέθετε αυξημένα προσόντα εκπαίδευσης (μόνον αυτός είχε εμπειρία μηχανικού πτήσης σε δοκιμή νέων αεροσκαφών και μόνον αυτός με τον Πάβελ Μπελιάγεφ ήταν απόφοιτοι της Αεροπορικής Ακαδημίας), δεν διέθετε τα χαρακτηριστικά που είχε ορίσει από την αρχή ο κύριος μηχανικός του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος Σεργκέι Καραλιόφ: νεαρή ηλικία (μέχρι 27, ο Κομαρόφ  ήταν 32), μικρό ύψος και μικρό βάρος. Έτσι, επελέγη ως 7ος στη σειρά κοσμοναύτης, όχι στους 6 πρώτους. Επιπλέον, το πρόγραμμα εκπαίδευσής του καθυστέρησε για περίπου 6 μήνες (συνεχίστηκε τον Οκτώβριο 1960), γιατί χρειάστηκε να υποβληθεί σε επείγουσα χειρουργική επέμβαση τον Μάιο του 1960. Το 1962, λόγω των προσόντων που είχε, ήταν ο τρίτος καλύτερα αμειβόμενος κοσμοναύτης μετά τον Γιούρι Γκαγκάριν και τον Γερμάν Τίτοφ, κερδίζοντας 562 ρούβλια τον μήνα.

Γραμματόσημο της Σοβιετικής Ένωσης (1964)
προς τιμή του Βλαντίμιρ Κομαρόφ.

Τον Μάιο του 1964 ο Κομαρόφ με τους Μπόρις Βολίνοφ, Αλεξέι Λεόνοφ και Εβγκένι Κρινόφ είχαν επιλεγεί ως η τελική τετράδα από την οποία θα επιλεγόταν ο επικεφαλής της διαστημικής αποστολής Voskhod. Κατά την διάρκεια της προετοιμασίας ο Κομαρόφ με την οικογένειά του έμεναν στο TsPK και στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείτο με αγαπημένα χόμπι όπως κυνήγι και χόκεϊ στον πάγο. 

Ο Κομαρόφ έχαιρε εκτίμησης από τους υπόλοιπους κοσμοναύτες και το προσωπικό του Κέντρου Εκπαίδευσης, λόγω της εμπειρίας του και των γνώσεών του. Ο κοσμοναύτης  Πάβελ Πόποβιτς είχε επισημάνει ότι ήταν έξυπνος και σεβαστός από τους υπόλοιπους γιατί "...ήταν ήδη μηχανικός όταν μπήκε στην ομάδα, αλλά ποτέ δεν είδε υποτιμητικά τους άλλους. Ήταν καλόκαρδος, αφοσιωμένος στο στόχο του και δημιουργικός. Ήταν τόσο πολύ αποδεκτός, που όλοι πήγαιναν να συζητήσουν μαζί του τα προβλήματά τους, προσωπικά ή της δουλειάς". 

Η κηδεία του Βλαντίμιρ Κομαρόφ στη Μόσχα.

Στις 6 Ιουλίου 1964, ο Κομαρόφ τοποθετήθηκε επικεφαλής του αναπληρωματικού πληρώματος της αποστολής Voskhod 1 (Aνατολή 1). Τελικά, μετά από έντονη διαμάχη ανάμεσα στον Nikolai Kamanin (επικεφαλής στρατιωτικός των επανδρωμένων πτήσεων του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος) και τον Σεργκέι Καραλιόφ, στις 4 Οκτωβρίου 1964, 8 μόνον ημέρες πριν την αποστολή, ο Βλαντίμιρ Κομαρόφ επελέγη ως επικεφαλής του πληρώματος από την Κρατική Επιτροπή. Τα άλλα δύο μέλη της αποστολής ήταν ο μηχανικός Κονσταντίν Φεοκτίστοβ και ο γιατρός Μπορίς Γεγκορόφ. 

Ήταν η πρώτη αποστολή στο Διάστημα με το πλήρωμα να έχει μικτή σύνθεση, δηλαδή να μην αποτελείται μόνο από πιλότους, αλλά να έχει και επιστημονικό προσωπικό.

Ό,τι απόμεινε από την κάψουλα του Soyuz 1.

Η εκτόξευση του Voskhod 1 έγινε μ' επιτυχία στις 12 Οκτωβρίου 1964. Το πλήρωμα επέστρεψε στη Γη, αφού έκανε 16 περιφορές γύρω από αυτή, έχοντας μείνει 1 ημέρα και 17 λεπτά στο διάστημα.   

Το πλήρωμα επέστρεψε σώο, παρόλο ότι έφυγαν χωρίς διαστημικές στολές(!), χωρίς εκτοξευόμενα καθίσματα και δίχως πύργο διαφυγής! Αυτό συνέβη, γιατί οι Σοβιετικοί ήθελαν να προλάβουν να στείλουν μια τέτοια αποστολή πριν από τους Αμερικανούς, που ετοίμαζαν πτήση στα πλαίσια του προγράμματος Gemini (Δίδυμοι).

Μετά την επιτυχία αυτής της πτήσης, το πρόγραμμα Gemini επισκιάστηκε, με αποτέλεσμα οι Αμερικανοί να πάρουν "πιο ζεστά" τον διαστημικό ανταγωνισμό με τους Σοβιετικούς.

Τον Δεκέμβριο του 1964, η σοβιετική υπηρεσία RVSN (Στρατηγείο Πυραυλικών Δυνάμεων) ζήτησε την μετακίνηση του Κομαρόφ από την VVS (Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία) στην  RVSN για την ενίσχυση του δυναμικού της, αφού ο Κομαρόφ ήταν μηχανικός, αλλά ο Kamanin αρνήθηκε.

Το επόμενο διάστημα ο Κομαρόφ μαζί με τον Γκαγκάριν λειτούργησαν ως εκπαιδευτές στο Κέντρο Εκπαίδευσης και είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει στο εσωτερικό και το εξωτερικό (Δυτ. Γερμανία).

Η Βαλεντίνα Κομάροβα θρηνεί μπροστά
από το πορτραίτο του συζύγου της.

Το 1966, ο Κομαρόφ με τον Γκαγκάριν και τον Λεόνοφ επελέγησαν για το σοβιετικό πρόγραμμα Soyuz (Ενότητα). Τον Αύγουστο 1966, ο Κομαρόφ και οι μηχανικοί του προγράμματος ήρθαν σε σύγκρουση γιατί τα προβλήματα που σχετίζονταν με την σχεδίαση του θαλάμου Soyuz συνεχίζονταν. Πιο συγκεκριμένα, η καταπακτή του θαλάμου ήταν πολύ μικρή και δεν επέτρεπε την ασφαλή έξοδο ενός κοσμοναύτη με πλήρη εξάρτηση. Για την ακρίβεια είχαν επισημανθεί 203 σφάλματα σχεδίασης! Καθώς περνούσε ο καιρός και το επιλεγμένο πλήρωμα διαπίστωνε ότι οι μηχανικοί δεν συμμερίζονταν τις ανησυχίες τους, η νευρικότητα αυξανόταν, με αποτέλεσμα ο Γιούρι Γκαγκάριν να απευθυνθεί με γράμμαα κατευθείαν στον Λεονίντ Μπρέζνιεφ. 
Το 1967, ο Βλαντίμιρ Κομαρόφ επελέγη να διευθύνει το Soyuz 1, με τον Γιούρι Γκαγκάριν αναπληρωματικό του. Το ταξίδι θα ήταν με μονομελές πλήρωμα. Οι κοσμοναύτες ήξεραν ότι το διαστημόπλοιο είχε προβλήματα ασφαλείας. Έτσι, ο Κομαρόφ γνωρίζοντας ότι αν ο ίδιος αρνιόταν να ταξιδέψει, η υπηρεσία θα πίεζε τον Γκαγκάριν να εκτελέσει το καθήκον του ως αναπληρωματικός, επέλεξε να πετάξει για να προστατεύσει τον Γκαγκάριν, αλλά επέμενε πριν ακόμη γίνει η εκτόξευση, η κηδεία του να γίνει με ανοικτό φέρετρο για να δει η σοβιετική ηγεσία τι είχε γίνει.

Η πινακίδα με τα ονόματα των νεκρών αστροναυτών
και κοσμοναυτών που τοποθέτησε στο έδαφος της
σελήνης η αμερικάνικη αποστολή του Apollo 15.

Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για τη διαστημική πτήση και οι δύο κοσμοναύτες εργάζονταν δώδεκα με δεκατέσσερις ώρες την ημέρα. 

Η εκτόξευση του Soyuz 1 έγινε στις 23 Απριλίου 1967 από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ. Οι εργασίες της πρώτης πτήσης Soyuz ήταν αρκετά πολύπλοκες. Στο πρόγραμμα υπήρχε σύνδεση στο διάστημα (για πρώτη φορά) με το διαστημόπλοιο Soyuz 2 που θα εκτοξευόταν αργότερα και ανταλλαγή κοσμοναυτών ανάμεσα στα δύο διαστημόπλοια πριν την επιστροφή τους στη Γη.

Τα προβλήματα στο Soyuz 1 ξεκίνησαν λίγο μετά την εκτόξευση, όταν ένα ηλιακό πάνελ απέτυχε να ξεδιπλωθεί, με αποτέλεσμα τα συστήματα του διαστημικού σκάφους να μην έχουν την απαιτούμενη ισχύ. Στη συνέχεια υπήρξαν προβλήματα με τους ανιχνευτές προσανατολισμού κάτι που δυσκόλευε τους περίπλοκους ελιγμούς του σκάφους. Στην 13η περιστροφή του σκάφους, το αυτόματο σύστημα σταθεροποίησης νέκρωσε και το χειροκίνητο σύστημα ήταν μόνο εν μέρει αποτελεσματικό.

Μνημείο για τον Κομαρόφ στην περιοχή
 Orenburg, κόντα στο σημείο συντριβής.

Εν τω μεταξύ τα τρία μέλη (Βαλερί Μπικόβσκι, Εβγκένι Κρινόφ και Αλεξέι Ελισέγεφ) της αποστολής του Soyuz 2 είχαν ξεκινήσει την διαδικασία προετοιμασίας για την εκτόξευση της επόμενης μέρας, με τους Κρινόφ και Ελισέγεφ να έχουν στο πρόγραμμα τους διαστημικό περίπατο.

Όμως εκείνο το βράδυ, καταιγίδες στο Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ επηρέασαν το ηλεκτρικό σύστημα του διαστημοπλοίου Soyuz 2, με αποτέλεσμα να ακυρωθεί η αποστολή του.

Έτσι, ο διευθυντής πτήσης, βλέποντας την κατάσταση του Soyuz 2 και την αναφορά του  Κομαρόφ για το Soyuz 1, αποφάσισε να ματαιώσει την συνέχιση της αποστολής.

Μετά από 18 τροχιές γύρω από τη Γη, το Soyuz 1 πήρε το δρόμο της επιστροφής ξαναμπαίνοντας στην ατμόσφαιρα της Γης.

Παρά τις μέχρι εκείνη τη στιγμή τεχνικές δυσκολίες, ο Κομαρόφ θα μπορούσε να έχει προσγειωθεί με ασφάλεια. Όμως κατά την κάθοδο, ενώ το πρώτο βοηθητικό αλεξίπτωτο άνοιξε και το σκάφος άρχισε να επιβραδύνεται, το δεύτερο κύριο αλεξίπτωτο δεν ενεργοποιήθηκε προφανώς λόγω ελαττώματος, με αποτέλεσμα η διαστημική κάψουλα να συγκρουστεί με το έδαφος, να αναφλεγεί και βέβαια ο Βλαντίμιρ Κομαρόφ να βρει τραγικό θάνατο. Ήταν 03:22 ώρα UTC στις 24 Απριλίου 1967. Η πτήση του Soyuz 1 είχε κρατήσει 1 ημέρα, 2 ώρες και 47 λεπτά.

Μια ομάδα στρατιωτικών μπροστά στο ανοικτό φέρετρο
με ό,τι απόμεινε από το σώμα του Κομαρόφ.
Δεξιά διακρίνεται ο N.P. Kamanin.

Ο Nikolai Kamanin έγραψε στο ημερολόγιό του ότι η κάψουλα συγκρούστηκε στο έδαφος με ταχύτητα 30–40 m/s και ό,τι απόμεινε από το καμμένο σώμα του Κομαρόφ ήταν μια άμορφη μάζα με 80 εκατοστά μήκος και 30 εκατοστά διάμετρο.

Η κηδεία του Βλαντίμιρ Κομαρόφ έγινε στις 26 Απριλίου 1967 στη Μόσχα και η στάχτη του  τοποθετήθηκε τιμητικά στο τείχος του Κρεμλίνου.

Στη διάρκεια της ζωής του και βέβαια πολύ περισσότερο μετά τον θάνατό του, τιμήθηκε με μεγάλο πλήθος βραβείων και μεταλλίων. 

Στον τόπο του θανάτου του Κομαρόφ, στη στέπα κοντά στο Orsk της περιοχής Orenburg, ανεγέρθηκε ένα μνημείο.

Προς τιμή του ένα βουνό στην Ανταρκτική στην περιοχή Mc Robertson Land ονομάστηκε  Komarova.

Ένα ερευνητικό σκάφος της Σοβιετικής Ένωσης ονομάστηκε "Κοσμοναύτης Βλαντίμιρ Κομαρόφ".

Ο αστεροειδής 1836 κι ένας κρατήρας στη Σελήνη πήραν το όνομά του.

Η πλάκα που είχε τοποθετηθεί στο τείχος του
Κρεμλίνου, όπου έχει αποτεθεί η τέφρα του Κομαρόφ.

• Βίντεο ντοκουμέντο για την πτήση του Soyuz 1 (ρώσικα με αγγλικούς υπότιτλους, 3:17).

• Φωτογραφικό αρχείο για τον Βλαντίμιρ Κομαρόφ.

• Βίντεο με σπάνιες εικόνες για το δυστύχημα του Soyuz 1 (6:11).

• Βιβλίο "The First Soviet Cosmonaut Team: Their Lives and Legacies" των Colin Burgers και Rex Hall.

• Βίντεο με την κηδεία του Βλαντίμιρ Κομαρόφ (3:33).

Πηγή: Today in Science History,  WikipediA, sputnikimages