Σαν σήμερα... 1984, πέθανε ο Ρώσος φυσικός Πιοτρ Καπίτσα.

Πιοτρ Λεονίντοβιτς Καπίτσα

Σαν σήμερα, στις 8 Απριλίου 1984, πέθανε στη Μόσχα ο διάσημος Ρώσος φυσικός Πιοτρ Λεονίντοβιτς Καπίτσα (ρωσικά Пётр Леони́дович Капи́ца), κάτοχος Νόμπελ Φυσικής.

Ο Καπίτσα γεννήθηκε στην Κροστάνδη (λιμάνι της Αγ. Πετρούπολης) της τότε Ρωσικής αυτοκρατορίας. Πατέρας του ήταν ο πολωνικής καταγωγής στρατιωτικός μηχανικός Λεονίντ Πέτροβιτς Καπίτσα και μητέρα του η Όλγα Ιερονίμοβνι, από οικογένεια Ουκρανών ευγενών.

Το 1905 μπήκε στο γυμνάσιο και το 1914 γράφτηκε στο ηλεκτρομηχανολογικό τμήμα, στο  Πολυτεχνείο της Αγίας Πετρούπολης. Εκεί, πολύ σύντομα τον πρόσεξε ο καθηγητής  Abram Yoffe και τον πήρε κοντά του για επιστημονική έρευνα. 

Ο Καπίτσα σε νεαρή ηλικία.

Από πολύ νωρίς ξεκίνησε να ταξιδεύει στο εξωτερικό. Ο Α'  Παγκόσμιος Πόλεμος τον βρήκε στη Σκωτία, όπου είχε πάει στη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών για να μάθει αγγλικά. Επέστρεψε στη Ρωσία τον Νοέμβριο του 1914 και ένα χρόνο αργότερα προσφέρθηκε εθελοντικά να πάει στο μέτωπο, όπου υπηρέτησε σε ασθενοφόρο, στο πολωνικό μέτωπο. 
Το 1916, έχοντας αποστρατευθεί, επέστρεψε στην Πετρούπολη και ταξίδεψε με την οικογένειά του στη Σαγκάη της Κίνας για να συναντήσει την αρραβωνιαστικιά του  Nadezhda Chernosvitova, η οποία ήταν κόρη ενός από τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος Cadet. Ένα μήνα αργότερα την παντρεύτηκε.   
Τον επόμενο χρόνο ο Καπίτσα ξεκίνησε τη δημοσίευση των πρώτων επιστημονικών εργασιών του στο περιοδικό "Russian Physics and Chemistry Society". Λόγω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου καθυστέρησε τις σπουδές του τις οποίες κατάφερε να ολοκληρώσει το 1919, παίρνοντας πτυχίο ηλεκτρολόγου μηχανικού. Ήδη από το 1918, με την υποστήριξη του Yoffe είχε αρχίσει να διδάσκει στο Τμήμα Φυσικοτεχνίας του  Ακτινολογικού Ινστιτούτου, στο Πολυτεχνείο της Αγίας Πετρούπολης. 
Το χειμώνα του 1919 η επιδημία της  ισπανικής γρίπης αφάνισε όλη του την οικογένεια (σύζυγος και δύο παιδιά). Νωρίτερα είχε πεθάνει και ο πατέρας του από την ίδια αιτία.  

1916, σεμινάριο του Abram Yoffe (στο μέσο καθιστός) στο
Πολυτεχνείο της Αγ. Πετρούπολης. Ο Καπίτσα όρθιος δεξιά.

Το 1920, ο Καπίτσα με τον Nikolay Semyonov πρότειναν μια μέθοδο προσδιορισμού της ατομικής μαγνητικής ροπής, εργασία που δημοσιεύτηκε δύο χρόνια αργότερα. Ο Ioffe, πιστεύοντας στις ικανότητες του Καπίτσα, ήθελε να τον στείλει να συνεχίσει τις σπουδές του σε μια αξιόπιστη ξένη επιστημονική σχολή. Με την βοήθεια του Krylov και την παρέμβαση του Maxim Gorky, τον Μάιο του 1921 στάλθηκε στη Μεγάλη Βρετανία από την Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών, προκειμένου να ενημερωθεί για τις επιστημονικές εξελίξεις και να δημιουργήσει δεσμούς με την επιστημονική κοινότητα της Δ. Ευρώπης.
Χάρη στη σύσταση του Ioffe ξεκίνησε να εργάζεται στο Εργαστήριο Cavendish  του Πανεπιστημίου του Cambridge, που είχε Διευθυντή τον Ernest Rutherford. 
Αρχικά, η σχέση μεταξύ Rutherford και Kapitsa δεν ήταν εύκολη, αλλά σταδιακά ο  Rutherford αναγνώρισε τις ικανότητες του Καπίτσα, έγιναν πολύ στενοί φίλοι και του εξασφάλισε υποτροφία για την εργασία του. Ο Καπίτσα έδωσε στον Rutherford το διάσημο ψευδώνυμο "κροκόδειλος". Ήδη από το 1921, όταν ο Αμερικανός ερευνητής Robert Wood επισκέφθηκε το εργαστήριο Cavendish, ο Rutherford ανέθεσε στον Πιοτρ Καπίτσα να πραγματοποιήσει ένα εντυπωσιακό πείραμα επίδειξης μπροστά στον διάσημο επισκέπτη τους.

Ένας κροκόδειλος (ψευδώνυμο Ράδερφορντ)
σε τοίχο του Εργαστηρίου Cavendish.

Για περισσότερα από δεκατρία χρόνια εργάστηκε σκληρά στο Cambridge, όπου και σχημάτισε την ανεπίσημη ομάδα Φυσικών που έμεινε γνωστή ως "Kapitza club". 
Τον Ιούνιο του 1923 πήρε το διδακτορικό του από το Cambridge με θέμα "Το πέρασμα των σωματιδίων άλφα μέσω της ύλης και μέθοδοι για την παραγωγή μαγνητικών πεδίων". Τον Ιανουάριο του 1925 έγινε αναπληρωτής διευθυντής του Εργαστηρίου Μαγνητικών Ερευνών στο Cavendish.

To 1927 παντρεύτηκε την Anna Alekseevna Krylova, κόρη του μαθηματικού A.N. Krylov. Απέκτησαν δύο γιους, τον Sergey (1928–2012) και τον Andrey (1931–2011)
Τον Μάρτιο του 1929 έγινε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ και τον Μάιο του ίδιου έτους εκλέχθηκε εταίρος της Royal Society του Λονδίνου.

Ο Πιοτρ Καπίτσα (αρ.) παρακολουθεί την παρουσίαση
της διδακτορικής διατριβής του φυσικού Δ. Ασρόφ.

Την δεκαετία του 1920 ο Καπίτσα επινόησε τεχνικές για τη δημιουργία πολύ ισχυρών μαγνητικών πεδίων με τη διοχέτευση ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής έντασης για σύντομο χρόνο σε ειδικά κατασκευασμένους ηλεκτρομαγνήτες με πυρήνα αέρα. Το 1928 ανακάλυψε τη γραμμική εξάρτηση της ειδικής αντίστασης από το μαγνητικό πεδίο σε διάφορα μέταλλα μέσα σε πολύ ισχυρά μαγνητικά πεδία.

Στο διάστημα της παραμονής του στο Cambridge, ο Καπίτσα διατηρούσε επαφή με την ΕΣΣΔ και πολλοί νέοι Σοβιετικοί φυσικοί (Γκεόργκι Γκάμοφ, Ιακώβ Φρένκελ, Νικολάι Σιενόφ, Τζούλιους Χαρίτον, Κίριλ Σινέλνικοβ) είχαν την ευκαιρία να σπουδάσουν στο  Εργαστήριο Cavendish και να δουν τις εργασίες τους να δημοσιεύονται στο "International Physics Treatise Series" στο οποίο ο Καπίτσα ήταν συνιδρυτής και διευθυντής ύλης.

Ο Πιότρ Καπίτσα στις αρχές της δεκαετίας
του '30, όταν βρισκόταν στο Cambridge.

Υπήρξε ο πρώτος διευθυντής (1930–1934) του Εργαστηρίου Mond στο Cambridge, που φτιάχτηκε με προσφορά 15000 λιρών από τη Royal Society ειδικά στον Καπίτσα, για να φτιάξει το δικό του εργαστήριο. Στα εγκαίνια του Εργαστηρίου, ο αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος της Αγγλίας, πρώην πρωθυπουργός Stanley Baldwin, είπε στην ομιλία του: "Είμαστε χαρούμενοι που ο καθηγητής Καπίτσα εργάζεται για εμάς ως διευθυντής του εργαστηρίου, συνδυάζοντας (ικανότητες) τόσο ως φυσικός όσο και ως μηχανικός. Είμαστε πεπεισμένοι ότι υπό την καθοδήγησή του, το νέο εργαστήριο θα συμβάλει στη γνώση των διαδικασιών της φύσης."

Ο Πιότρ Καπίτσα (2ος από αρ.) με τον Ράδερφορντ
 και τον C.T.R. Wilson (δεξιά), στο Cambridge.

Το 1934 ο Καπίτσα επέστρεψε στη Ρωσία για να επισκεφθεί την μητέρα του και να συμμετάσχει σ' ένα διεθνές συνέδριο αφιερωμένο στην 100ή επέτειο από τη γέννηση του Ντμίτρι Μεντελέεφ. Μετά την άφιξή του στο Λένινγκραντ (σήμερα: Αγ. Πετρούπολη) στις 21 Σεπτεμβρίου 1934, ο Καπίτσα κλήθηκε στη Μόσχα, στο Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων, όπου συναντήθηκε με τον Γκεόργκι Πιατακόφ. Εκείνος του συνέστησε να εξετάσει προσεκτικά την πρόταση για παραμονή στη Σοβιετική Ένωση, αλλά ο Καπίτσα αρνήθηκε. Τότε στάλθηκε να συναντήσει τον Valery Mezhlauk (πρόεδρος της κρατικής επιτροπής προγραμματισμού), στον οποίο, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Χρουτσόφ, ο Στάλιν έδωσε την παραγγελία: "Πείτε στον Καπίτσα ότι θα κάνουμε τα πάντα για να δημιουργήσουμε τις επιθυμητές συνθήκες γι' αυτόν, θα φτιάξουμε ένα ειδικό ίδρυμα γι' αυτόν, αλλά να του εξηγήσουμε σθεναρά ότι δεν θα επιστρέψει στην Αγγλία". Ο Καπίτσα επέμεινε στην άρνησή του κι έτσι ακυρώθηκε η θεώρηση του διαβατηρίου του.

Joffe, Καπίτσα και Krylov στο Παρίσι.

Η τελική απόφαση, με την υπογραφή του L. M. Kaganovich, ήταν διατυπωμένη ως εξής: "Προχωρώντας από τις εκτιμήσεις, ο Καπίτσα παρέχει σημαντικές υπηρεσίες στους Βρετανούς, ενημερώνοντάς τους για την κατάσταση στην επιστήμη της ΕΣΣΔ, καθώς και από το γεγονός ότι (ο Καπίτσα) παρέχει μεγάλες υπηρεσίες σε αγγλικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, πουλώντας τους διπλώματα ευρεσιτεχνίας και εργαζόμενος κάτω από τις εντολές τους, απαγορεύουμε στον Π. Λ. Καπίτσα την αναχώρηση από την ΕΣΣΔ."
Ο Καπίτσα αναγκάστηκε να μετακομίσει στο σπίτι της μητέρας του και η σύζυγός του Άννα έφυγε με τα παιδιά τους για το Cambridge.

Διάταγμα της ΕΣΣΔ του 1945, με το οποίο αποδίδεται
ο τίτλος του "Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας"
στον Πιότρ Καπίτσα.

Ο Καπίτσα, βαθιά απογοητευμένος από την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί, αρχικά ήθελε να εγκαταλείψει τη φυσική, να μεταπηδήσει στη βιοφυσική και να γίνει βοηθός του Ivan Pavlov. Παράλληλα ζήτησε βοήθεια και παρέμβαση από τον Paul Langevin, τον Albert Einstein και τον Ernest Rutherford. Σε επιστολή του προς τον Rutherford, τον ευχαρίστησε για την βοήθεια που είχε προσφέρει στην οικογένειά του, που είχε επιστρέψει στην Αγγλία. 
Ο Rutherford, σε επιστολή του προς τον πρέσβυ της ΕΣΣΔ στην Αγγλία, ζήτησε διευκρινίσεις σχετικά με το λόγο για τον οποίο η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ αρνήθηκε σ' ένα γνωστό φυσικό να επιστρέψει στο Cambridge. Με την απαντητική επιστολή που έλαβε, πληροφορήθηκε ότι η επιστροφή του Καπίτσα στην ΕΣΣΔ υπαγορεύθηκε από το πενταετές σχέδιο επιταχυνόμενης ανάπτυξης της σοβιετικής επιστήμης και βιομηχανίας

Πορτραίτο του ακαδημαϊκού Πιοτρ Καπίτσα
από τον ζωγράφο Βασίλι Γεφάνοφ (Василий Ефанов).

Σταδιακά, ο Καπίτσα ξεπέρασε τα πρώτα αρνητικά συναισθήματά του και με την παρότρυνση των φίλων του Nikolay Semenov, Aleksey Bakh και Fyodor Shcherbatskoy, συμφώνησε να συνεχίσει να εργάζεται στην ειδικότητά του.

Καθώς ο εξοπλισμός του Καπίτσα για την έρευνα των ισχυρών μαγνητικών πεδίων παρέμεινε στο Cambridge, στην αρχή ο Καπίτσα άλλαξε το ερευνητικό του πεδίο στην έρευνα χαμηλών θερμοκρασιών, αρχίζοντας με μία κριτική ανάλυση των μεθόδων που υπήρχαν τότε για την επίτευξη χαμηλών θερμοκρασιών. Παράλληλα ζήτησε την μεταφορά του Εργαστηρίου Mond στη Μόσχα, κάτι που ο Rutherford αρνήθηκε. Τότε, με απόφαση του Πολιτικού Γραφείου της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ε.Σ.Σ.Δ.  χορηγήθηκαν 30.000 λίρες για την αγορά εξοπλισμού.
Στις 23 Δεκεμβρίου 1934 ο Vyacheslav Molotov υπέγραψε διάταγμα για την οργάνωση του "Ινστιτούτου Φυσικών Προβλημάτων" (IFP) στο πλαίσιο της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. 

Ο Καπίτσα με τη σύζυγό του και η οικογένεια του N. Bohr
στο IFP, στη Μόσχα.

Στις 3 Ιανουαρίου 1935, οι εφημερίδες Pravda και Izvestia ανακοίνωσαν τον διορισμό του Καπίτσα ως διευθυντή του νέου Ινστιτούτου. 
Στις αρχές του 1935, ο Καπίτσα μετακόμισε από το Λένινγκραντ στη Μόσχα στο ξενοδοχείο Metropol και του δόθηκε αυτοκίνητο. 
Τον Μάιο του 1935 ξεκίνησε η κατασκευή του εργαστηριακού κτιρίου του Ινστιτούτου στους λόφους Sparrow, έξω από την Μόσχα. Μετά από μάλλον δύσκολες διαπραγματεύσεις με τους Rutherford και Cockcroft (ο Καπίτσα δεν συμμετείχε σε αυτές), κατέστη δυνατό να συμφωνηθούν οι όροι για την αγορά και μεταφορά του Εργαστηρίου Mond στην ΕΣΣΔ, κάτι που πραγματοποιήθηκε (στο μεγαλύτερο μέρος) την περίοδο 1935-1937.  

Ο Πιοτρ Καπίτσα παραλαμβάνει το Νόμπελ Φυσικής
από τον βασιλιά της Σουηδίας Κάρολο ΙΣΤ΄ Γουσταύο.

Τον Ιανουάριο του 1936, η σύζυγός του Άννα με τα παιδιά τους επέστρεψαν από την Αγγλία και η οικογένεια Καπίτσα μετακόμισε σ' ένα εξοχικό σπίτι που χτίστηκε στην περιοχή του ινστιτούτου. 
Ήδη από το 1934 ο Καπίτσα είχε δημιουργήσει νέο πρωτότυπο εξοπλισμό (βασισμένο στην αδιαβατική ψύξη) για την υγροποίηση σημαντικών ποσοτήτων ηλίου (He). 

Στη συνέχεια ο Καπίτσα άρχισε μία σειρά πειραμάτων για τη μελέτη του υγρού ηλίου, που  το 1937 οδήγησαν στην ανακάλυψη του φαινομένου της υπερρευστότητας.  Την νέα αυτή κατάσταση της ύλης με τις παράξενες ιδιότητες δημοσιοποίησε με μία σειρά επιστημονικών δημοσιεύσεων. 

Το 1937 ξεκίνησε στο Ινστιτούτο τη λειτουργία μιας διεθνούς ομάδας Φυσικών για συζητήσεις πάνω σε προβλήματα Φυσικής, που αργότερα ονομάστηκε "Kapichik" και μετατράπηκε σε ομάδα με μέλη από όλη τη Σοβιετική Ένωση. 

Ο Πιοτρ Καπίτσα στο γραφείο του.

Το 1939 ο Καπίτσα ανέπτυξε μία νέα μέθοδο για την υγροποίηση του αέρα με ένα κύκλο χαμηλής πίεσης, με τη χρήση μιας ειδικής τουρμπίνας. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ορίσθηκε επικεφαλής του τμήματος Βιομηχανίας Οξυγόνου, θέση από την οποία ανέπτυξε νέες τεχνικές διαστολής υπό χαμηλή πίεση, για βιομηχανικές εφαρμογές. Εκτός αυτών, μεταπολεμικά επινόησε γεννήτριες μικροκυμάτων υψηλής ισχύος (1950–1955) κι ανακάλυψε ένα νέο είδος εκκένωσης πλάσματος με θερμοκρασίες άνω του 1 εκατομμυρίου βαθμών Κέλβιν.

Γραμματόσημο της Ρωσίας (1994)
για τα 10 χρόνια από το θάνατο του Καπίτσα.

Το δεύτερο μισό του 1945, αμέσως μετά τον πόλεμο, η πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης για την ατομική ενέργεια, μπήκε σε νέα, πιο δραστήρια φάση. Στις 20 Αυγούστου 1945 δημιουργήθηκε μια ειδική επιτροπή για την ατομική ενέργεια, στο πλαίσιο του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων της ΕΣΣΔ, υπό την ηγεσία του Lavrenty Beria. 
Αρχικά, η επιτροπή περιελάμβανε μόνο δύο φυσικούς, τον Igor Kurchatov, που διορίστηκε υπεύθυνος όλων των εργασιών και τον Πιότρ Καπίτσα, που δεν ήταν ειδικός στην πυρηνική φυσική, αλλά ήταν υπεύθυνος στην επίβλεψη ορισμένων τομέων (τεχνολογία χαμηλών θερμοκρασιών για τον διαχωρισμό των ισοτόπων ουρανίου). Στην συνέχεια η επιτροπή διευρύνθηκε με τους I. K. Kikoin, A. F. Ioffe, Yu B. Khariton και V. G. Khlopin.

Αμέσως μετά τον πόλεμο μία ομάδα από εξέχοντες Σοβιετικούς επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και ο Καπίτσα, πίεσαν την κυβέρνηση να ιδρύσει ένα νέο τεχνικό πανεπιστήμιο, το οποίο και δημιουργήθηκε με την ονομασία «Ινστιτούτο Φυσικής και Τεχνολογίας της Μόσχας (MIPT)». Ο Καπίτσα δίδαξε εκεί επί πολλά χρόνια. 
Από το 1957 ήταν επίσης μέλος του προεδρείου της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών και την ημέρα του θανάτου του ήταν το μοναδικό πρόσωπο που είχε αυτή την ιδιότητα χωρίς να είναι ταυτόχρονα και μέλος του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος.

Λεβ Λαντάου και Πιότρ Καπίτσα στη Νικολίνα Γκόρα.

Στις 17 Αυγούστου 1946, ο Καπίτσα απομακρύνθηκε από τη θέση διευθυντή του IFP, έχασε την κρατική ντάτσα και αποσύρθηκε στη Νικολίνα Γκόρα, 42 χιλιόμετρα από την Μόσχα. Σύμφωνα με τον Ακαδημαϊκό Evgenii Feinberg, εκείνη την εποχή ο Καπίτσα ήταν "εξόριστος, σε κατ' οίκον περιορισμό ". 
Το 1950 απολύθηκε από το Ινστιτούτο Φυσικής και Τεχνολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, όπου δίδασκε.

Η κατάσταση άλλαξε μόνο το 1953 μετά τον θάνατο του Στάλιν και τη σύλληψη του Μπέρια. Στις 3 Ιουνίου 1955, ο Καπίτσα, μετά από συνάντηση με τον Χρουστσόφ, επέστρεψε στη θέση διευθυντή του IFP. Στη συνέχεια διορίστηκε αρχισυντάκτης του κορυφαίου φυσικού περιοδικού της ΕΣΣΔ - "The Journal of Experimental and Theoretical Physics".

Καπίτσα, Igor Kurchatov και Ioffe, στη Μόσχα.

Από το 1956, o Καπίτσα ήταν ένας από τους διοργανωτές και ο πρώτος επικεφαλής του τμήματος Φυσικής και Τεχνολογίας Χαμηλών Θερμοκρασιών στο MIPT.
Στο διάστημα 1957 - 1984 ήταν μέλος του Προεδρείου της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Ν. Χρουστσόφ, ο Καπίτσα αρνήθηκε την πρόταση να ασχοληθεί με την ανάπτυξη ζητημάτων που σχετίζονταν με την άμυνα, εξηγώντας ότι ήταν "επιστήμονας και οι επιστήμονες είναι σαν τους καλλιτέχνες: τους αρέσει να μιλάνε για το έργο τους, να γράφουν, να τους δείχνουν στις ταινίες, αλλά τα στρατιωτικά θέματα είναι μυστικά." 

Το εξώφυλλο του 1ου τεύχους του περιοδικού Kvant.

Εκτός από εξαιρετικός επιστήμονας, ο Καπίτσα αποδείχτηκε καλός διαχειριστής και οργανωτής. Υπό την ηγεσία του, το Ινστιτούτο Φυσικών Προβλημάτων έγινε ένα από τα πιο παραγωγικά ιδρύματα της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, προσελκύοντας πολλούς κορυφαίους επιστήμονες της Σοβιετικής Ένωσης. 
Το 1964, ο Καπίτσα εξέφρασε την ιδέα της δημιουργίας μιας λαϊκής επιστημονικής έκδοσης για τους νέους. Έτσι, το πρώτο τεύχος του περιοδικού Kvant (Κβάντο) κυκλοφόρησε το 1970.
Ακόμη, ο Καπίτσα συμμετείχε στη δημιουργία του ερευνητικού κέντρου Akademgorodok  (Ακαδημαϊκή πόλη) κοντά στο Νοβοσιμπίρσκ. 

Ο Πιότρ Καπίτσα με τους γιους του Andrey και Sergey. 

Το 1965, για πρώτη φορά μετά περισσότερα από τριάντα χρόνια, ο Καπίτσα έλαβε άδεια να φύγει από τη Σοβιετική Ένωση για να πάει στη Δανία να λάβει το Διεθνές Χρυσό Μετάλλιο Niels Bohr. Εκεί επισκέφθηκε επιστημονικά εργαστήρια και παρέδωσε διάλεξη για τη φυσική υψηλής ενέργειας. Το 1969, με τη σύζυγό του επισκέφθηκε για πρώτη φορά τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα τελευταία χρόνια, ο Καπίτσα είχε δείξει ενδιαφέρον για μια ελεγχόμενη θερμοπυρηνική αντίδραση.

Το 1978 μοιράστηκε το Βραβείο Nobel Φυσικής με τους Arno Allan Penzias και Robert Woodrow Wilson. Ο Καπίτσα "για τις θεμελιώδεις του εφευρέσεις και ανακαλύψεις στο πεδίο της Φυσικής χαμηλών θερμοκρασιών" και οι άλλοι δύο "για την ανακάλυψη της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου μικροκυμάτων ".

Εξοπλισμός από το εργαστήριο του Καπίτσα για την
παραγωγή Οξυγόνου και Ηλίου (Μουσείο Καπίτσα).

Τιμήθηκε με πολλά ακόμη μετάλλια και βραβεία της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και πολλών άλλων χωρών: 

• Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας, (2 φορές)

• Bραβείο Στάλιν, (2 φορές)

• Μετάλλιο Faraday (1942),

• Μετάλλιο Benjamin Franklin (1944),

• Χρυσό μετάλλιο Lomonosov (1959, το πρώτο που απονεμήθηκε),

• Βραβείο Rutherford (1966).

Διάταξη εγκατάστασης μικροκυμάτων (Μουσείο Καπίτσα).

Tο όνομά του έχει δοθεί τιμητικά

• στην αντίσταση Καπίτσα,

• στο φαινόμενο Καπίτσα-Ντιράκ, 

• στον αριθμό Καπίτσα, 

• και στον αστεροειδή 3437 Kapitsa, που ανακαλύφθηκε το 1982 από την Σοβιετική αστρονόμο Lyudmila Karachkina.

Μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του, ο Καπίτσα διατήρησε ενδιαφέρον για την  επιστημονική δραστηριότητα και συνέχισε να εργάζεται στο εργαστήριο, παραμένοντας διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικών Προβλημάτων.

Ο τάφος του ζεύγους Πιοτρ και Άννας Καπίτσα
στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι.

Στις 22 Μαρτίου 1984, ο Πιότρ Καπίτσα αισθάνθηκε άρρωστος και μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Μόσχας, όπου διαγνώστηκε με εγκεφαλικό επεισόδιο. 
Στις 8 Απριλίου 1984, χωρίς να έχει ξανασυνέλθει, ο Πιοτρ Λεονίντοβιτς Καπίτσα πέθανε σε ηλικία 90 ετών. Θάφτηκε στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι (ρωσ. Новоде́вичье кла́дбище) της Μόσχας 

• Ένα βίντεο αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του Πιοτρ Καπίτσα (1:00:13, ρωσικά).

• Το Μουσείο Καπίτσα.

• Βίντεο από τη ζωή του Πιοτρ Καπίτσα (7:13, βουβό).

• Βίντεο με στιγμιότυπα από προσωπικές στιγμές του Πιοτρ Καπίτσα (3:35, βουβό).

Πηγή: Today in Science History,  ru.wikipedia.org,  kapitza.ras.ru/museum