Σαν σήμερα ... 1990, πέθανε ο Ρώσος νομπελίστας φυσικός Pavel Cherenkov.

Pavel Alekseyevich Cherenkov

Σαν σήμερα, στις 6 Ιανουαρίου 1990, πέθανε στη Μόσχα ο Ρώσος φυσικός Pavel Alekseyevich Cherenkov (Πάβελ Αλεξέγεβιτς Τσερενκόφ), που είναι περισσότερο γνωστός από το φαινόμενο που φέρει το όνομά του. 

Ο Πάβελ Τσερενκόφ είχε γεννηθεί στις 28 Ιουλίου 1904, στο μικρό χωριό Novaya Chigla (σήμερα Voronezh Oblast) στην Περιφέρεια Voronezh της Ρωσίας. Οι γονείς του Alexey Cherenkov και Mariya Cherenkova ήταν αγρότες.
Σε ηλικία 2 ετών έχασε την μητέρα του. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε και ο Πάβελ μεγάλωσε σε μεγάλη φτώχεια μαζί με τα οκτώ αδέλφια του. Σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε να δουλεύει χειρωνακτικά, έχοντας παρακολουθήσει 2 μόνο χρόνια στοιχειώδους εκπαίδευσης.
Το 1920, μετά τη σοβιετική επανάσταση, το χωριό του Πάβελ απέκτησε καινούριο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κι έτσι ξεκίνησε πάλι τις σπουδές του, ενώ παράλληλα εργαζόταν σ' ένα μανάβικο.

Το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα της ακτινοβολίας
Τσερενκόφ, από την καρδιά ενός αντιδραστήρα.

Χωρίς να ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, του δόθηκε η δυνατότητα να γραφτεί στο Κρατικό  Πανεπιστήμιο του Voronezh και το 1928 αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής και Μαθηματικών. 

Στη συνέχεια άρχισε να διδάσκει μαθηματικά και φυσική σ' ένα νυκτερινό σχολείο για εργάτες στη μικρή πόλη Kozlov (σήμερα Michurinsk), στην επαρχία Tambov.

Το 1930 ανέλαβε θέση ερευνητή στο Ινστιτούτο Φυσικής Lebedev (στα ρωσικά είναι γνωστό με το ακρωνύμιο ФИАН-FIAN) της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, στη Μόσχα. Στη συνέχεια προήχθη ως επικεφαλής τμήματος. 

Το 1930 παντρεύτηκε την Marya Putintseva που ήταν κόρη του A.M. Putintsev, καθηγητή Ρωσικής Λογοτεχνίας. Το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο, τον Alexey και μία κόρη, την Yelena.

Το 1934, εργαζόμενος υπό τον S.I. Vavilov, ο Τσερενκόφ παρατήρησε την εκπομπή γαλάζιου φωτός από ένα μπουκάλι με νερό που δεχόταν ραδιενεργό ακτινοβολία. Αυτό το φαινόμενο, που συνδέεται με φορτισμένα υποατομικά σωματίδια τα οποία κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα απ' ό,τι το φως μέσα στο συγκεκριμένο υλικό μέσο, αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο στα πειράματα Πυρηνικής Φυσικής και στη μελέτη των κοσμικών ακτίνων. Σήμερα είναι γνωστό ως φαινόμενο Τσερενκόφ ή ακτινοβολία Τσερενκόφ. 

Ο Τσερενκόφ διαβάζοντας την περιοδική έκδοση
Physical Review της AIP.
(AIP Emilio Segrè Visual Archives, Weber Collection)

Το 1934 ο Τσερενκόφ πήρε μέρος στην αποστολή της FIAN στο όρος Elbrus του Καυκάσου, όπου δημιουργήθηκε ο πρώτος σοβιετικός σταθμός καταγραφής της κοσμικής ακτινοβολίας. Ο ίδιος έμεινε στην περιοχή και μελέτησε τον καταιγισμό της κοσμικής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα.
Το 1940 πήρε τον τίτλο του διδάκτορα των Φυσικομαθηματικών Επιστημών. 
Στη δεκαετία του '40 μετείχε στην κατασκευή ανιχνευτών θαλάμων Wilson και στην αποστολή στο όρος Pamir για την τοποθέτησή τους, ώστε να μελετηθούν οι κοσμικές ακτίνες στην περιοχή. 

Ο ανιχνευτής Τσερενκόφ είναι ένας ανιχνευτής σωματιδίων που αποτελεί κλασική συσκευή στον τομέα της σωματιδιακής και πυρηνικής φυσικής. Χρησιμοποιείται για την ανίχνευση και την μέτρηση της ταχύτητας, σωματιδίων που μπορούν να κινούνται με μεγάλη ταχύτητα.
Μια τέτοια συσκευή τοποθετήθηκε σε έναν από τους πρώτους τεχνητούς δορυφόρους, τον Σπούτνικ 3 , όταν εκτοξεύθηκε στις 15 Μαΐου 1958.

O Πάβελ Τσερενκόφ (2ος από δεξ.) με τον Τομ Υψηλάντη
(2ος από αρ.) σε συνέδριο στη Μόσχα, το 1984.
Στο μέσο ο Pavel Sorokhin του Ινστιτούτου Kharkov.

Από το 1946 έως το 1958 ο Τσερενκόφ με τον Vladimir Veksler ασχολήθηκαν στο σχεδιασμό νέων μορφών επιταχυντών σωματιδίων. Το 1947 σχεδίασαν το synchrotron (σύγχροτρον), ένα γιγαντιαίο μηχάνημα που είχε το μέγεθος ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου και χρησιμοποιήθηκε στην επιτάχυνση ηλεκτρονίων, ενώ το 1948 σχεδίασαν το πρώτο betatron (μπέτατρον) της Σοβιετικής Ένωσης, μια συσκευή για την επιτάχυνση των ηλεκτρονίων μέσω μαγνητικής επαγωγής σε κυκλική διαδρομή.
Ο Τσερενκόφ ήταν ένας από κύριους συντελεστές κατασκευής του ακόμα μεγαλύτερου  synchrotron των 250 MeV του "FIAN" που άρχισε να λειτουργεί το 1951. 

Αυτόγραφο του Πάβελ Τσερενκόφ με ημερομηνία 
8/8/1973, στο εξώφυλλο της ομιλίας που έδωσε 
κατά την βράβευσή του με Νόμπελ στη Στοκχόλμη.
Η ομιλία δημοσιεύτηκε στα Γερμανικά στο επιστημονικό 
περιοδικό "Physikalische Blätter".

Από το 1951 ως το 1977 παρέμεινε συνδεδεμένος με το "Moscow Institute of Physical Engineers" (MΕPHI) έχοντας την ιδιότητα του καθηγητή.
Το 1953 διορίσθηκε καθηγητής Πειραματικής Φυσικής στο "FIAN". 
Από το 1959 ήταν επικεφαλής του εργαστηρίου αντιδράσεων φωτονίων-μεσονίων του  "FIAN". Στο εργαστήριο αυτό μελετούσαν τον τρόπο με τον οποίο τα φωτόνια αλληλεπιδρούν με τα νουκλεόνια και τα μεσόνια.

Το 1970 έγινε πλήρες μέλος στην Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ.
Στην δεκαετία του '70 βοήθησε στον σχεδιασμό και την οργάνωση ενός νέου εργαστηρίου στο Troitsk, κοντά στην Μόσχα, με την εγκατάσταση και λειτουργία ενός synchrotron 1.2 Gev.   

Απονομή βραβείων Νόμπελ 1958 στη Στοκχόλμη.
(από αρ.) George Beadle, E. L. Tatum, Igor Tamm,
Frederick Sanger, Pavel Cherenkov,
Ilja Frank, Joshua Lederberg. 

Το 1958 ο Πάβελ Τσερενκόφ μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής με τους Ilya Mikhailovich Frank και Igor Yevgenyevich Tamm "για την ανακάλυψη και την ερμηνεία του φαινομένου Τσερενκόφ".
Τιμήθηκε 2 φορές με το Βραβείο Στάλιν. Η πρώτη ήταν το 1946 όταν μοιράστηκε το βραβείο με τους Vavilov, Frank και Tamm, ενώ η δεύτερη ήταν το 1952. 
Το 1977 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο της Σοβιετικής Ένωσης.

Επίσης, το 1984 βραβεύθηκε με τον τίτλο του "Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας". Η Σοβιετική Ένωση τον τίμησε και με άλλα βραβεία.

Το 1985 εκλέχτηκε ως ξένο μέλος της "National Academy of Sciences" (NAS) των ΗΠΑ.

Ρωσικό γραμματόσημο του 1994
για τον Πάβελ Τσερενκόφ.

Σχεδόν μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε με την ερευνητική του εργασία στο "FIAN". 

Ο Πάβελ Τσερενκόφ πέθανε στη Μόσχα σε ηλικία 86 ετών και τάφηκε στο ιστορικό κοιμητήριο Novodevichye (Νοβοντέβιτσι).

• Σύντομο φιλμ του καναλιού BRITISH PATHÉ με τίτλο: "Soviet Physicists Win Nobel Prize" ("Σοβιετικοί Φυσικοί Κερδίζουν το Βραβείο Νόμπελ") χωρίς ήχο (2:46).

• Βίντεο με τίτλο "How does Cerenkov radiation work?" ("Πώς λειτουργεί η ακτινοβολία Τσερενκόφ;"). Παρουσίαση από τον Δρ. Don Lincoln του Fermilab (αγγλικά, 9:48).

Πηγή: Today in Science History,  The Nobel Prize,  ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ