Σαν σήμερα...1966 πέθανε ο Vladimir Veksler.

Vladimir Veksler

Σαν σήμερα, στις 22 Σεπτεμβρίου 1966, πέθανε στη Μόσχα ο διακεκριμένος Ρώσος πειραματικός φυσικός Vladimir Iosifovich Veksler (ρωσ. Влади́мир Ио́сифович Ве́кслер) σε ηλικία 59 ετών.

Είχε γεννηθεί στις 19 Φεβρουαρίου (4 Μαρτίου) 1907 στο Zhytomyr της σημερινής Ουκρανίας και ήταν εβραϊκής καταγωγής. Το 1915 η οικογένειά του μετακόμισε στη Μόσχα.

Το 1931 αποφοίτησε από το Power Engineering Institute της Μόσχας και το 1936 ξεκίνησε να εργάζεται στο Ινστιτούτο Φυσικής Lebedev, ασχολούμενος με την ανίχνευση σωματιδίων και τη μελέτη των κοσμικών ακτίνων. Πήρε μέρος σε επιστημονικές αποστολές στα βουνά του Παμίρ και στο βουνό Elbrus του Καυκάσου που στόχο είχαν τη μελέτη της σύνθεσης των κοσμικών ακτίνων.

Από το 1944 εργάστηκε στο πεδίο των επιταχυντών σωματιδίων, όπου έγινε διάσημος για την ανακάλυψη του microtron. Την ίδια χρονιά, εργαζόμενος επικεφαλής ομάδας τεχνικών και επιστημόνων, ανακάλυψε το synchrotron. Τότε, η εργασία του Veksler είχε δημοσιευθεί στα Αγγλικά, αλλά μόνο σε σοβιετικό επιστημονικό περιοδικό κι έτσι δεν είχε γίνει γνωστή στον Edwin McMillan, ο οποίος εργαζόμενος στο Berkeley ανεξάρτητα από τον Veksler, ανακάλυψε το electron synchrotron το 1945, ενώ το 1952 ο Sir Marcus Oliphant έφτιαξε το proton synchrotron. 

Το 1956 δημιούργησε και έγινε ο πρώτος διευθυντής του Εργαστηρίου Υψηλών Ενεργειών στο Ινστιτούτο για τη Πυρηνική Έρευνα στη Dubna. Κάτω από τη δική του καθοδήγηση κατασκευάστηκε το Synchrophasotron, που για εκείνη την εποχή ήταν ο μεγαλύτερος κυκλικός επιταχυντής πρωτονίων σε όλο τον κόσμο με ενέργεια 10 GeV. Η πραγματοποίηση αυτού του επιτεύγματος ήταν αποτέλεσμα του συνδυασμένου ταλέντου που είχε ο Veksler ως επιστήμονας και ως οργανωτής. Το στήσιμο του Synchrophasotron το 1957 θεωρείται ως καταπληκτικό επίτευγμα της σοβιετικής επιστήμης.

Το 1946 ο Veksler έγινε αντεπιστέλλον μέλος της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών και το 1958 έγινε πλήρες μέλος της. Από το 1963 ήταν επικεφαλής του τμήματος Πυρηνικής Φυσικής της Ακαδημίας.

Το 1965 δημιούργησε (και έγινε ο πρώτος αρχισυντάκτης του) το επιστημονικό περιοδικό "Nuclear Physics" (ρωσ. Yadernaya Fizika) που αποτέλεσε το επίσημο περιοδικό της σοβιετικής επιστήμης στη σωματιδιακή φυσική. 

Ο Veksler έλαβε σημαντικές διακρίσεις όπως το βραβείο Στάλιν το 1951 και το βραβείο Λένιν το 1959.

Το 1963 μοιράστηκε με τον Edwin McMillan το βραβείο που του απένειμε η American Atoms for Peace. 

Για αρκετά χρόνια ήταν επικεφαλής του τομέα Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του International Union of Pure and Applied Physics.

Η Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών έχει καθιερώσει το βραβείο Veksler για εξαιρετικές εργασίες στην τεχνολογία των επιταχυντών.

Το όνομά του έχει δοθεί σε δρόμο στο CERN (Meyrin) και στη Dubna, όπως και στο Εργαστήριο Υψηλών Ενεργειών που δημιούργησε. 

Ο Veksler πέθανε ενώ βρισκόταν ακόμη στην ακμή της δημιουργίας του στο χώρο της επιστήμης. Οι ιδέες του μελετώνται ακόμη και σήμερα σε πολλά ερευνητικά κέντρα σε όλο τον κόσμο.

Πηγή: Today in Science History  (αναφέρει λανθασμένα ότι πέθανε στις 23 Σεπτεμβρίου).