Σαν σήμερα ... 1965, ο Αλεξέι Λεόνοφ κάνει τον πρώτο διαστημικό περίπατο.

Αλεξέι Λεόνοφ

Σαν σήμερα, στις 18 Μαρτίου 1965, ο Αλεξέι Αρχίποβιτς Λεόνοφ (ρωσ. Алексей Архипович Леонов), Σοβιετικός κοσμοναύτης, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε να "περπατήσει" στο διάστημα, να κάνει μια EVA (ExtraVehicular Activity).

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή αυτού του ταξιδιού.

Στις 18 Μαρτίου 1965, στις 07:00:00 UTC, το διαστημόπλοιο Voskhod-2 (Βοσχόντ 2 - Αυγή 2, ρωσ. Восход 2) εκτοξεύθηκε από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν με πλήρωμα τους κοσμοναύτες Αλεξέι Λεόνοφ και Πάβελ Μπελιάγιεφ (ρωσ. Павел Иванович Беляев) με ένα μοναδικό σκοπό: να γίνει ο πρώτος διαστημικός περίπατος.
Ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε αυτός ο περίπατος να γίνει με την αποστολή του Βοστόκ 11, αλλά αυτό ακυρώθηκε.

Αλεξέι Λεόνοφ και Πάβελ Μπελιάγιεφ.

Στις 08:32:54 UTC της ίδιας μέρας κι ενώ το διαστημόπλοιο είχε διανύσει την πρώτη περιστροφή της Γης ευρισκόμενο 500 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνειά της, ο  Μπελιάγιεφ άνοιξε την εξωτερική θυρίδα (αεροφράκτη) του διαστημοπλοίου, εκθέτοντας τον Λεόνοφ στο διάστημα. Μέσα στα επόμενα δύο λεπτά, ο Λεόνοφ πέρασε από την "ασφάλεια" του θαλαμίσκου στο άγνωστο κενό του διαστήματος. Δεμένος μ' ένα λεπτό καλώδιο μήκους 5,35 μέτρων παρέμεινε κινούμενος στο διάστημα επί 12 λεπτά και 9 δευτερόλεπτα.  

Το σήμα του Βοσχόντ 2.

Εκεί έξω που βρισκόταν ο Λεόνοφ είχε μια "απλή" αποστολή: να στερεώσει μία κάμερα στην εξωτερική θυρίδα του διαστημοπλοίου, να καταγράψει το διαστημικό του περίπατο με μια σταθερή κάμερα που ήταν στερεωμένη στο στήθος του και να επιβιώσει. Το πρώτο και το τρίτο από αυτά τα κατάφερε. Όμως το δεύτερο αποδείχτηκε αδύνατο επειδή η στολή του απρόσμενα είχε φουσκώσει(!) και δεν μπορούσε να πατήσει το κουμπί ενεργοποίησης της κάμερας που ήταν στο μηρό του.

Είναι σίγουρο ότι ο πρώτος διαστημικός περίπατος ήταν μια υπόθεση που φόβιζε όλους. Κανένας δεν γνώριζε τι μπορούσε να συμβεί. Ιατρικές αναφορές κατέγραψαν ότι η εσωτερική θερμοκρασία του Λεόνοφ ανέβηκε αρκετά σε 20 λεπτά, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει με θερμοπληξία. Επέπλεε στο εσωτερικό της διαστημικής στολής του ή όπως έχει διευκρινιστεί σε κατοπινές συνεντεύξεις το σώμα του ήταν λουσμένο στον ιδρώτα.  

Το διαστημόπλοιο Βοσχόντ 2 κατά την εκτόξευσή του.

Η προσπάθεια επιστροφής του Λεόνοφ στο διαστημόπλοιο απείχε πολύ από αυτό που τότε είχε μεταδοθεί: "Μετά, όσο εύκολα και αποτελεσματικά είχε καταφέρει να βγει ο Λεόνοφ από το σκάφος, επέστρεψε πίσω". Η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική κι ευτυχώς ο πρώτος διαστημικός περίπατος δεν συνοδεύτηκε από μια τραγωδία. 

Με την έξοδο του Λεόνοφ στο κενό, η στολή του φούσκωσε και σκλήρυνε, με αποτέλεσμα να μη χωράει να περάσει από το άνοιγμα των 1,2 μέτρων της θυρίδας τη στιγμή της επανόδου στο διαστημόπλοιο. Ξέροντας ότι οι συνομιλίες του με το κέντρο ελέγχου καταγράφονται και από άλλες χώρες, ο Λεόνοφ έσπασε το πρωτόκολλο και δεν ανάφερε την κατάσταση που αντιμετώπιζε. 

Το BBC έχει καταγράψει τις αναμνήσεις του Λεόνοφ για το περιστατικό ως εξής:

" Η στολή μου είχε αρχίσει να παραμορφώνεται. Τα χέρια μου είχαν γλιστρήσει έξω από τα γάντια και τα πόδια έξω από τις μπότες. Αισθανόμουν τη στολή χαλαρά γύρω από το σώμα μου. Έπρεπε να κάνω κάτι. Δεν μπορούσα να τραβήξω τον εαυτό μου πίσω, χρησιμοποιώντας το καλώδιο. Και το χειρότερο, με αυτή την παραμορφωμένη στολή ήταν αδύνατο να χωρέσω από τη θυρίδα ". 

Ο Λεόνοφ κατά τη διάρκεια του διαστημικού περιπάτου.

Έτσι, άνοιξε μια βαλβίδα για να απελευθερώσει αργά το οξυγόνο, να αποσυμπιεστεί η στολή έως ότου γίνει αρκετά μικρή, για να περάσει μέσα στο διαστημικό όχημα με σχετική ασφάλεια. 

Παρά την αναπνοή καθαρού οξυγόνου πριν από την έξοδο για τη μείωση του αζώτου στο αίμα του, αυτή η απρογραμμάτιστη αποσυμπίεση τον εξουθένωσε, αισθανόμενος το σώμα του σαν να τρυπιέται από καρφιά και βελόνες. Ήταν μια κατάσταση παρόμοια με ενός δύτη που ανεβαίνει απότομα από μεγάλο βάθος.

Τα προβλήματα όμως δεν τελείωσαν με την είσοδο στο διαστημόπλοιο. 

Το άνοιγμα της θυρίδας είχε ως αποτέλεσμα να οδηγήσει το διαστημόπλοιο σε περιδίνηση (spin). Ακόμη χειρότερα, μια δυσλειτουργία ανέβασε το επίπεδο του οξυγόνου στο θαλαμίσκο, κάτι που μπορούσε να προκαλέσει ανάφλεξη από κάποιο σπινθήρα. Αυτό το γνώριζαν καλά, επειδή ο συνάδελφος τους κοσμοναύτης Βαλεντίν Μπονταρένκο είχε καεί κατά τη διάρκεια δοκιμών από ένα παρόμοιο γεγονός το Μάρτιο του 1961. Ο Μπελιάγιεφ και ο Λεόνοφ εφάρμοσαν κάθε τέχνασμα που γνώριζαν για να πέσει η θερμοκρασία και να ανέβει η υγρασία, στην προσπάθειά τους να μειώσουν τον κίνδυνο. Τελικά ήταν τυχεροί και δεν προκλήθηκε σπινθήρας.

Αυτόγραφο του Αλεξέι Λεόνοφ

Παρά την επιστροφή του Voskhod-2 στη Γη μόλις 1 μέρα, 2 ώρες και 2 λεπτά μετά την εκτόξευσή του, η κακή τύχη του πληρώματος συνεχίστηκε. Στη διάρκεια της επανεισόδου στην ατμόσφαιρα της Γης, το αυτόματο σύστημα ενεργοποίησης των πυραύλων ανάσχεσης δεν λειτούργησε, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιήσουν το χειροκίνητο σύστημα. Όμως, στο στενό χώρο του διαστημικού σκάφους η κίνησή τους είχε ως αποτέλεσμα αυτό να χάσει την ισορροπία του για ένα λεπτό, κάτι που τους τρομοκράτησε. 

Τέλος, το τροχιακό σκάφος απέτυχε να αποχωριστεί από την κάψουλα προσγείωσης, με αποτέλεσμα να μη προσγειωθούν στην προγραμματισμένη περιοχή, αλλά 180 χιλιόμετρα μακριά από το προκαθορισμένο σημείο. Η πτώση έγινε σ' ένα πυκνό δάσος κατά τη διάρκεια μιας χιονοθύελλας ανάμεσα σε λύκους και αρκούδες χωρίς να γνωρίζουν τη θέση ούτε οι κοσμοναύτες, ούτε το Κέντρο Ελέγχου Πτήσεων. 
Όταν τους ανακάλυψαν, τα ελικόπτερα δεν μπορούσαν να προσγειωθούν λόγω του πυκνού δάσους. Την επόμενη μέρα έφτασαν οι διασώστες με σκι. Από το ελικόπτερο έριξαν ένα μεγάλο καζάνι στο οποίο έλιωσαν χιόνι και οι κοσμοναύτες έκαναν μπάνιο εκεί. Μετά έφτιαξαν μια καλύβα και κοιμήθηκαν εκεί δύο νύχτες. Ύστερα απ’ αυτό πέρασαν με σκι 9 χιλιόμετρα ως τον χώρο που προετοιμάστηκε από τους διασώστες για την προσγείωση του ελικοπτέρου.

(29 Μαΐου 2015) Ο Λεόνοφ στο SCIENCE MUSEUM (Λονδίνο) δείχνει
το σκίτσο του Στίβεν Χόκινγκ που σχεδίασε ο ίδιος.
Είχε κληθεί στο Μουσείο για να τιμηθεί με αφορμή τα 81α γενέθλιά του.

Οι δύο κοσμοναύτες διασώθηκαν έχοντας κινδυνεύσει από κρυοπαγήματα γιατί εκτεθειμένοι στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-25 0C) ο ιδρώτας μέσα στις στολές πήγαινε να παγώσει. Η πολύ καλή εκπαίδευση που είχαν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους σίγουρα τους έσωσε από τα χειρότερα.

Δυόμιση μήνες μετά το διαστημικό περίπατο του Λεόνοφ, στις 3 Ιουνίου 1965, ο αστροναύτης Edward White, μέλος του πληρώματος του Gemini 4, γινόταν ο πρώτος  Αμερικανός διαστημικός περιπατητής.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1965, λίγους μήνες μετά την ιστορική πτήση, το Δημοτικό Συμβούλιο  του Δήμου Τρικκαίων (Τρικάλων) υποδεχόμενο τους Αλεξέι Λεόνoφ και Πάβελ Μπελιάγεφ στην πόλη, τους ανακήρυξε επίτιμους δημότες.

Από τον τοπικό τύπο των Τρικάλων
την εποχή της επίσκεψης των δύο κοσμοναυτών.

Ένα σπάνιο έγχρωμο video του Λεόνοφ στο διάστημα (1:08). 
Κι άλλο ένα μαυρόασπρο video από την πτήση (2¨20 - από το 6ο επεισόδιο της σειράς "Rocket Science" του Discovery Channel).

Μια ομάδα φωτογραφιών σχετικές με το θέμα.

Τα πιο ιστορικά διαστημικά "περπατήματα".

Μια συνέντευξη του Αλεξέι Λεόνοφ στο κανάλι της NASA για την επέτειο των 50 ετών του πρώτου διαστημικού περίπατου (Μόσχα Μάιος 2014, αγγλικά).

Πηγή: Today in Science History