 |
| Πάβελ Αλεξέγεβιτς Τσερενκόφ |
Σαν σήμερα, στις 28 Ιουλίου 1904, γεννήθηκε ο Ρώσος νομπλίστας φυσικός Πάβελ Αλεξέγεβιτς Τσερενκόφ (ρωσ. Па́вел Алексе́евич Черенко́в), που είναι περισσότερο γνωστός από το φαινόμενο που φέρει το όνομά του.
Ο Πάβελ Τσερενκόφ είχε γεννηθεί στο μικρό χωριό Novaya Chigla στην Περιφέρεια Voronezh της Ρωσίας. Οι γονείς του Alexey Yegorovich Cherenkov και Mariya Cherenkova ήταν αγρότες.
Σε ηλικία 2 ετών έχασε την μητέρα του. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε και ο Πάβελ μεγάλωσε σε μεγάλη φτώχεια μαζί με τα οκτώ αδέλφια του. Σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε να δουλεύει χειρωνακτικά, έχοντας παρακολουθήσει 2 μόνο χρόνια στοιχειώδους εκπαίδευσης.
Το 1920, μετά τη σοβιετική επανάσταση, το χωριό του Πάβελ απέκτησε καινούριο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κι έτσι ξεκίνησε πάλι τις σπουδές του, ενώ παράλληλα εργαζόταν σ' ένα μανάβικο.
Χωρίς να ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, του δόθηκε η δυνατότητα να παρακολουθήσει το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Voronezh και το 1928 αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής και Μαθηματικών.
Σε ηλικία 2 ετών έχασε την μητέρα του. Ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε και ο Πάβελ μεγάλωσε σε μεγάλη φτώχεια μαζί με τα οκτώ αδέλφια του. Σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε να δουλεύει χειρωνακτικά, έχοντας παρακολουθήσει 2 μόνο χρόνια στοιχειώδους εκπαίδευσης.
 |
| Η εκκλησία στην οποία βαπτίστηκε ο Πάβελ, στη Novaya Chigla. |
Το 1920, μετά τη σοβιετική επανάσταση, το χωριό του Πάβελ απέκτησε καινούριο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κι έτσι ξεκίνησε πάλι τις σπουδές του, ενώ παράλληλα εργαζόταν σ' ένα μανάβικο.
Χωρίς να ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, του δόθηκε η δυνατότητα να παρακολουθήσει το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Voronezh και το 1928 αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής και Μαθηματικών.
Στη συνέχεια άρχισε να διδάσκει Μαθηματικά και Φυσική σ' ένα νυκτερινό σχολείο για εργάτες στη μικρή πόλη Kozlov (σήμερα Michurinsk), στην επαρχία Tambov.
Το 1930 ανέλαβε θέση ερευνητή στο Ινστιτούτο Φυσικής Lebedev (στα ρωσικά είναι γνωστό με το ακρωνύμιο ФИАН-FIAN) της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, στη Μόσχα. Στη συνέχεια προήχθη σε επικεφαλή τμήματος.
 |
| Ο Τσερενκόφ διαβάζοντας την περιοδική έκδοση Physical Review της AIP. (AIP Emilio Segrè Visual Archives, Weber Collection) |
Στο τέλος του 1930, ο πατέρας του Πάβελ, Alexey Yegorovich, συνελήφθη κι εκτοπίστηκε. Το 1931, ο Alexey Yegorovich δικάστηκε και στάλθηκε σε εξορία. Είχε κατηγορηθεί ότι ανήκε στο Σοσιαλιστικό-Επαναστατικό Κόμμα (ανήκε στη 2η Διεθνή) και ότι συμμετείχε σε παράνομη συγκέντρωση "κουλάκων" το 1930. Το 1937, ο πατέρας του Πάβελ συνελήφθη ξανά, το 1938 καταδικάστηκε και εκτελέστηκε γι' αντεπαναστατική αναταραχή.
 |
| Το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα της ακτινοβολίας Τσερενκόφ, από την καρδιά ενός αντιδραστήρα. |
Το 1934, εργαζόμενος υπό τον S.I. Vavilov, ο Τσερενκόφ παρατήρησε την εκπομπή γαλάζιου φωτός από ένα μπουκάλι με νερό που δεχόταν ραδιενεργό ακτινοβολία. Αυτό το φαινόμενο, που συνδέεται με φορτισμένα υποατομικά σωματίδια τα οποία κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα απ' ό,τι το φως μέσα στο συγκεκριμένο υλικό μέσο, αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο στα πειράματα Πυρηνικής Φυσικής και στη μελέτη των κοσμικών ακτίνων. Σήμερα είναι γνωστό ως φαινόμενο Τσερενκόφ ή ακτινοβολία Τσερενκόφ.
 |
| O Πάβελ Τσερενκόφ (2ος από δεξ.) με τον Τομ Υψηλάντη (2ος από αρ.) σε συνέδριο στη Μόσχα, το 1984. Στο μέσο ο Pavel Sorokhin του Ινστιτούτου Kharkov. |
Το 1934 ο Τσερενκόφ πήρε μέρος στην αποστολή της FIAN στο όρος Elbrus του Καυκάσου, όπου δημιουργήθηκε ο πρώτος σοβιετικός σταθμός καταγραφής της κοσμικής ακτινοβολίας. Ο ίδιος έμεινε στην περιοχή και μελέτησε τον καταιγισμό της κοσμικής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα.
Το 1940 πήρε τον τίτλο του διδάκτορα των Φυσικομαθηματικών Επιστημών.
Στη δεκαετία του '40 μετείχε στην κατασκευή ανιχνευτών θαλάμων Wilson και στην αποστολή στο όρος Pamir για την τοποθέτησή τους, ώστε να μελετηθούν οι κοσμικές ακτίνες στην περιοχή.
 |
| Αυτόγραφο του Πάβελ Τσερενκόφ με ημερομηνία 8/8/1973, στο εξώφυλλο της ομιλίας που έδωσε κατά την βράβευσή του με Νόμπελ στη Στοκχόλμη. Η ομιλία δημοσιεύτηκε στα Γερμανικά στο επιστημονικό περιοδικό "Physikalische Blätter". |
Ο ανιχνευτής Τσερενκόφ είναι ένας ανιχνευτής σωματιδίων που αποτελεί κλασική συσκευή στον τομέα της σωματιδιακής και πυρηνικής φυσικής. Χρησιμοποιείται για την ανίχνευση και την μέτρηση της ταχύτητας σωματιδίων που μπορούν να κινούνται με μεγάλη ταχύτητα.
Μια τέτοια συσκευή τοποθετήθηκε σε έναν από τους πρώτους τεχνητούς δορυφόρους, τον Σπούτνικ 3, όταν εκτοξεύθηκε στις 15 Μαΐου 1958.
Από το 1946 έως το 1958 ο Τσερενκόφ και ο Vladimir Veksler ασχολήθηκαν με το σχεδιασμό νέων μορφών επιταχυντών σωματιδίων. Το 1947 σχεδίασαν το synchrotron (σύγχροτρον), ένα γιγαντιαίο μηχάνημα που είχε το μέγεθος ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου και χρησιμοποιήθηκε στην επιτάχυνση ηλεκτρονίων, ενώ το 1948 σχεδίασαν το πρώτο betatron (μπέτατρον) της Σοβιετικής Ένωσης, μια συσκευή για την επιτάχυνση των ηλεκτρονίων μέσω μαγνητικής επαγωγής σε κυκλική διαδρομή.
Ο Τσερενκόφ ήταν ένας από κύριους συντελεστές κατασκευής του ακόμα μεγαλύτερου synchrotron των 250 MeV του "FIAN" που άρχισε να λειτουργεί το 1951.
 |
| Απονομή βραβείων Νόμπελ 1958 στη Στοκχόλμη. (από αρ.) George Beadle, E. L. Tatum, Ιγκόρ Ταμ, Frederick Sanger, Πάβελ Τσερενκόφ, Ίλια Φρανκ, Joshua Lederberg. |
Από το 1951 ως το 1977 παρέμεινε συνδεδεμένος με το "Moscow Institute of Physical Engineers" (Ινστιτούτο Φυσικών Μηχανικών Μόσχας - MΕPHI) έχοντας την ιδιότητα του καθηγητή.
Το 1953 διορίσθηκε καθηγητής Πειραματικής Φυσικής στο "FIAN".
Από το 1959 ήταν επικεφαλής του Eργαστηρίου αντιδράσεων φωτονίων-μεσονίων του "FIAN". Στο Eργαστήριο αυτό μελετούσαν τον τρόπο με τον οποίο τα φωτόνια αλληλεπιδρούν με τα νουκλεόνια και τα μεσόνια.
Το 1970 έγινε πλήρες μέλος στην Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ.
Στην δεκαετία του '70 βοήθησε στον σχεδιασμό και την οργάνωση ενός νέου εργαστηρίου στο Troitsk, κοντά στην Μόσχα, με την εγκατάσταση και λειτουργία ενός synchrotron 1,2 Gev.
Το 1958 ο Πάβελ Τσερενκόφ μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής με τους Ίλια Μιχαήλοβιτς Φρανκ (ρωσ. Илья́ Миха́йлович Франк) και Ιγκόρ Γιεβγκένιεβιτς Ταμ (ρωσ. И́горь Евге́ньевич Тамм) "για την ανακάλυψη και την ερμηνεία του φαινομένου Τσερενκόφ".
Τιμήθηκε 2 φορές με το Βραβείο Στάλιν. Η πρώτη ήταν το 1946 όταν μοιράστηκε το βραβείο με τους Vavilov, Φρανκ και Ταμ, ενώ η δεύτερη ήταν το 1952.
Το 1977 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο της Σοβιετικής Ένωσης.
Στην δεκαετία του '70 βοήθησε στον σχεδιασμό και την οργάνωση ενός νέου εργαστηρίου στο Troitsk, κοντά στην Μόσχα, με την εγκατάσταση και λειτουργία ενός synchrotron 1,2 Gev.
 |
| Το σύγχροτρον στο Εργαστήριο του Troitsk στο συγκρότημα FIAN. |
Το 1958 ο Πάβελ Τσερενκόφ μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής με τους Ίλια Μιχαήλοβιτς Φρανκ (ρωσ. Илья́ Миха́йлович Франк) και Ιγκόρ Γιεβγκένιεβιτς Ταμ (ρωσ. И́горь Евге́ньевич Тамм) "για την ανακάλυψη και την ερμηνεία του φαινομένου Τσερενκόφ".
Τιμήθηκε 2 φορές με το Βραβείο Στάλιν. Η πρώτη ήταν το 1946 όταν μοιράστηκε το βραβείο με τους Vavilov, Φρανκ και Ταμ, ενώ η δεύτερη ήταν το 1952.
Το 1977 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο της Σοβιετικής Ένωσης.
Επίσης, το 1984 βραβεύθηκε με τον τίτλο του "Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας". Η Σοβιετική Ένωση τον τίμησε και με άλλα βραβεία. Το 1985 εκλέχτηκε ως ξένο μέλος της "National Academy of Sciences" (NAS) των ΗΠΑ.
 |
| Ο Πάβελ Τσερενκόφ (καθιστός, 2ος από αριστερά) με συναδέλφους του από το FIAN. |
Ο Τσερενκόφ έχει γίνει ήρωας σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Συγκεκριμένα, οι δημιουργοί της σειράς ταινιών Star Trek, ονόμασαν έναν από τους χαρακτήρες "Pavel Chekov", ως τιμητική αναφορά στον Πάβελ Τσερενκόφ.
Από το 1999, η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών απονέμει το Βραβείο Pavel A. Cherenkov σε επιστήμονες για την εξαιρετική δουλειά τους στον τομέα της πειραματικής φυσικής υψηλών ενεργειών.
Από το 1999, η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών απονέμει το Βραβείο Pavel A. Cherenkov σε επιστήμονες για την εξαιρετική δουλειά τους στον τομέα της πειραματικής φυσικής υψηλών ενεργειών.
 |
| Ρωσικό γραμματόσημο του 1994 για τον Πάβελ Τσερενκόφ. |
Τον Αύγουστο του 1973, ήταν ένας από τους ακαδημαϊκούς της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ που υπέγραψε επιστολή προς την εφημερίδα Πράβντα καταδικάζοντας τη "συμπεριφορά του Ακαδημαϊκού Αντρέι Ζαχάροφ". Στην επιστολή, ο Ζαχάροφ κατηγορήθηκε ότι "έκανε ορισμένες δηλώσεις που δυσφημίζουν το κρατικό σύστημα, την εξωτερική και την εσωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης". Οι ακαδημαϊκοί, αξιολογώντας τις δραστηριότητες του Ζαχάροφ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκτίμησαν ότι "δυσφημίζει την τιμή και την αξιοπρέπεια ενός σοβιετικού επιστήμονα".
Σχεδόν μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε με την ερευνητική του εργασία στο "FIAN". Στην πραγματικότητα σε όλη του τη ζωή υπήρξε ένας δάσκαλος της Φυσικής.
Ο Πάβελ Τσερενκόφ πέθανε σε ηλικία 86 ετών στη Μόσχα, στις 6 Ιανουαρίου 1990, από αποφρακτικό ίκτερο. Τάφηκε στο ιστορικό κοιμητήριο Novodevichye (Νοβοντέβιτσι).
- Σύντομο φιλμ του καναλιού BRITISH PATHÉ με τίτλο: "Soviet Physicists Win Nobel Prize" ("Σοβιετικοί Φυσικοί Κερδίζουν το Βραβείο Νόμπελ") χωρίς ήχο (2:46).
 |
| Ο τάφος του Πάβελ Τσερενκόφ στο νεκροταφείο Novodevichy στη Μόσχα. |
- Βίντεο με τίτλο "How does Cerenkov radiation work?" ("Πώς λειτουργεί η ακτινοβολία Τσερενκόφ;"). Παρουσίαση από τον Δρ. Don Lincoln του Fermilab (αγγλικά, 9:48).
- Επικήδειος για τον Πάβελ Τσερενκόφ στο Αμερικάνικο περιοδικό PHYSICSTODAY από τον Alexander E. Chudakov, της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου