Σαν σήμερα ... 1934 γεννήθηκε ο Αλεξέι Λεόνοφ, ο πρώτος άνθρωπος που "περπάτησε" στο διάστημα.

Σαν σήμερα, στις 30 Μαΐου 1934, γεννήθηκε ο Αλεξέι Αρχίποβιτς Λεόνοφ (ρωσ. Алексей Архипович Леонов), στο μικρό χωριό Listvyanka, 600 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης του Kemerovo, στα νοτιοδυτικά της Δυτικής Σιβηρίας.  

Είναι Ρώσος πρώην κοσμοναύτης και πιλότος της πολεμικής αεροπορίας της Σοβιετικής Ένωσης, που έγινε διάσημος γιατί ήταν ο πρώτος άνθρωπος που βγήκε από την κάψουλα ενός διαστημοπλοίου για να κάνει διαστημικό περίπατο (κατά την ορολογία της NASA, Extravehicular Activity - EVA). Βέβαια, εκτός από αυτήν την πρωτιά, υπήρξε γενικότερα σημαντική μορφή του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος.

Ο Αλεξέι ήταν το 9ο παιδί στην οικογένειά του και από πολύ νωρίς έδειξε το ενδιαφέρον του για την τέχνη και την αεροπλοΐα. Το 1936 ο πατέρας του κατηγορήθηκε για αντικαθεστωτική δράση, αλλά αποκαταστάθηκε το 1939. Τότε η οικογένεια Λεόνοφ μετακινήθηκε στο Kemerovo και στη συνέχεια στο Kalinigrad.

Το 1953 ο Αλεξέι αποφοίτησε από το λύκειο έχοντας καλούς βαθμούς στο απολυτήριό του. Επιπλέον, είχε καλές επιδόσεις στον αθλητισμό, αλλά και αρκετές γνώσεις για τα αεροπλάνα, με τη βοήθεια ενός μεγαλύτερου αδελφού του που ήταν τεχνικός αεροσκαφών. Αυτά τα προσόντα τον βοήθησαν να γίνει δεκτός στη σχολή αεροπορίας, όπως το είχε ονειρευτεί από μικρός. Στην περίοδο 1955-57 ειδικεύτηκε στην Ουκρανία ως πιλότος μαχητικών αεροσκαφών.

Ο Λεόνοφ (πάνω αριστερά) με την ομάδα των πρώτων Ρώσων κοσμοναυτών.
Διακρίνουμε τον Γκαγκάριν (κάτω, 2ος αρ.), την Τερεσκόβα κλπ.  

Το 1960 πέρασε τις απαραίτητες δοκιμασίες και μπήκε στην τιμητική λίστα των 20 πιλότων που αρχικά επελέγησαν να γίνουν οι πρώτοι κοσμοναύτες στο σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα. 

Την περίοδο 1960-61 ο Λεόνοφ παρακολούθησε το δεκαοκτάμηνο εντατικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ομάδας των κοσμοναυτών σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας και ειδική εκπαίδευση για την κάθε αποστολή.

Ο διαστημικός περίπατος εκτός διαστημοπλοίου είχε προγραμματισθεί να γίνει με την αποστολή του προγράμματος Voskhod 1 (Χάραμα 1), αλλά αυτή ακυρώθηκε και έτσι το ιστορικό γεγονός συνέβη κατά την πτήση του Voskhod 2.

Την Πέμπτη 18 Μαρτίου 1965, στις 11:30 π.μ. ώρα Μόσχας και 90 λεπτά μετά την εκτόξευσή του από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, το Voskhod 2 ολοκλήρωσε την πρώτη του περιστροφή γύρω από τη Γη, γύρω στα 500 χιλόμετρα πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη. 

Στιγμιότυπα από τον διαστημικό περίπατο του Λεόνοφ.

Η θυρίδα του διαστημοπλοίου άνοιξε και ο συνταγματάρχης Αλεξέι Λεόνοφ στάθηκε στο κατώφλι περιμένοντας την εντολή του κυβερνήτη, συνταγματάρχη Pavel Belyayev. Μετά από λίγο, ο Λεόνοφ έριξε έξω από το σκάφος ένα λεπτό καλώδιο, μήκους 5,35 μέτρων, που τον συνέδεε με το διαστημόπλοιο. Αμέσως μετά λύγισε τη μέση του και τίναξε προς τα πίσω τα πόδια του για να βγει από την κάψουλα. Για τρία περίπου λεπτά κρατήθηκε με το ένα χέρι από το κατώφλι, πότε σε οριζόντια και πότε σε κατακόρυφη θέση, μέχρι που κάποια στιγμή έδωσε μία ώθηση στο σώμα του και απομακρύνθηκε από το σκάφος. Απελευθερωμένος από τη βαρύτητα κινήθηκε με αργές, αλλά ζωηρές κινήσεις, και έκανε πέντε "τούμπες". Μία φωτογραφική μηχανή στην εξωτερική πλευρά του διαστημόπλοιου απαθανάτισε, στιγμιότυπο προς στιγμιότυπο, την πρώτη "βουτιά" του ανθρώπου στο διάστημα. Η "βόλτα" του Λεόνοφ ολοκληρώθηκε χωρίς προβλήματα μέσα σε 12 λεπτά και εννέα δευτερόλεπτα, στη διάρκεια των οποίων το σοβιετικό διαστημόπλοιο διένυσε περί τα 5.000 χιλιόμετρα περιφερόμενο γύρω από τη Γη.

Η προσπάθεια του Λεόνοφ να επιστρέψει στο διαστημόπλοιο, αλλά και η επιστροφή του διαστημόπλοιου στη Γη συνοδεύτηκαν από σοβαρά προβλήματα. 

Ο Αλεξέι Λεόνοφ είναι ο τελευταίος επιζών από τους 5 κοσμοναύτες του προγράμματος Voskhod. Οι Αμερικανοί κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τον πρώτο διαστημικό περίπατο με τον αστροναύτη Edward White τρεις μήνες αργότερα, τον Ιούνιο του 1965.

Στο διάστημα 1965-67 εργάστηκε ως εκπαιδευτής των νεότερων κοσμοναυτών. Το 1968 αποφοίτησε από την Ακαδημία Μηχανικής της Σοβιετικής Αεροπορίας.

Στα πλαίσια του ανταγωνισμού στο διάστημα ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, το 1968 ο Λεόνοφ επιλέχθηκε ως κυβερνήτης του διαστημόπλοιου Soyuz που θα πραγματοποιούσε επανδρωμένη περιφορά της Σελήνης. Όμως η πτήση ακυρώθηκε, αφενός γιατί οι δοκιμές του πυραύλου Ν1 απέτυχαν, αφετέρου γιατί πρόλαβαν και έκαναν οι Αμερικανοί πρώτοι επανδρωμένη περιφορά γύρω από τη Σελήνη.

Επίσης, ο Λεόνοφ είχε επιλεγεί να είναι ο πρώτος σοβιετικός κοσμοναύτης που θα πατούσε στη Σελήνη. Κι αυτό το σχέδιο ακυρώθηκε, γιατί πάλι πρόλαβαν οι Αμερικανοί.

Στις 22 Ιανουαρίου 1969 ο Λεόνοφ στάθηκε τυχερός. Συμμετέχοντας σε πομπή που συνόδευε τον τότε ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Λεονίντ Μπρέζνιεφ, το αυτοκίνητο που βρισκόταν ο Λεόνοφ δέχτηκε από λάθος πυροβολισμούς που στόχο είχαν τον Μπρέζνιεφ. Σκοτώθηκε ο οδηγός του οχήματος, αλλά ο Λεόνοφ και οι άλλοι κοσμοναύτες δεν τραυματίστηκαν.

Από την κοινή αμερικανοσοβιετική πτήση το 1975.

Το 1971 στάθηκε και πάλι τυχερός.  Ο Λεόνοφ είχε επιλεγεί ως κυβερνήτης της αποστολής Soyuz 11, της πρώτης αποστολής επάνδρωσης του σοβιετικού διαστημικού σταθμού Salyut 1. Τέσσερις ημέρες πριν την αναχώρηση, το κανονικό τριμελές πλήρωμα (Alexei Leonov, Valeri Kubasov και Pyotr Kolodin) αντικαταστάθηκε με το εφεδρικό (Georgy Dobrovolsky, Vladislav Volkov και Viktor Patsayev), διότι ο Valeri Kubasov εμφάνισε ύποπτα συμπτώματα προσβολής από φυματίωση.

Ενώ η αποστολή της σύνδεσης του διαστημοπλοίου με το διαστημικό σταθμό ήταν επιτυχής, τα τρία μέλη της αποστολής βρέθηκαν νεκροί μέσα στο θαλαμίσκο όταν επέστρεψαν, λόγω προβλήματος με την πίεση στο εσωτερικό του θαλαμίσκου κατά την είσοδο στην ατμόσφαιρα της Γης. 

Τον Ιούλιο 1975 συμμετείχε στην πρώτη κοινή διαστημική αποστολή ΗΠΑ - ΕΣΣΔ στα πλαίσια της διμερούς ύφεσης. Ήταν το δεύτερο - και τελευταίο - ταξίδι του Λεόνοφ στο διάστημα μαζί με τον Valeri Kubasov, όταν ως κυβερνήτης του σοβιετικού σκάφους Soyuz 19 συνδέθηκε σε τροχιά με το αμερικανικό σκάφος του προγράμματος Απόλλων (χωρίς αριθμό) που είχε τριμελές πλήρωμα ( Thomas P. Stafford, Vance D. Brand και Donald K. Slayton). Η αποστολή ήταν επιτυχής, δημιουργήθηκε ένας κοινός χώρος διαβίωσης για τα δύο πληρώματα και κράτησε περίπου 6 ημέρες.

To 2011 με την χήρα του Γιούρι Γκαγκάριν στον εορτασμό
για τα 50 χρόνια της πρώτης επανδρωμένης διαστημικής πτήσης.

Από το 1976 ως το 1982, ο Λεόνοφ διετέλεσε αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών "Γιούρι Γκαγκάριν", όπου επέβλεπε την εκπαίδευση των σοβιετικών πληρωμάτων. Την ίδια περίοδο επιμελείτο την έκδοση του περιοδικού των κοσμοναυτών "The Neptune" ("Ο Ποσειδώνας").

Το 1991 συνταξιοδοτήθηκε, αλλά δεν έμεινε ανενεργός. Σήμερα είναι αντιπρόεδρος σε μια επενδυτική τράπεζα στη Μόσχα. Το 2001 είχε διατελέσει αντιπρόεδρος της τράπεζας Alfa Bank στη Μόσχα.   

Το 2004 ο Αλεξέι Λεόνοφ και ο πρώην Αμερικανός αστροναύτης David Scott ξεκίνησαν τη συνεργασία για τη συγγραφή μιας διπλής ιστορικής βιογραφίας σχετικά με τη διαστημική κούρσα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. Το βιβλίο εκδόθηκε με τον τίτλο "Δύο όψεις του φεγγαριού: Η Ιστορία του αγώνα δρόμου του Ψυχρού Πολέμου" και δημοσιεύθηκε το 2006. Την εισαγωγή στο βιβλίο έγραψαν ο αστροναύτης Νιλ Άρμστρονγκ και ο ηθοποιός Τομ Χανκς.

Παράλληλα με τις άλλες του δραστηριότητες, ο Λεόνοφ δεν σταμάτησε να ζωγραφίζει. Τα αγαπημένα του θέματα είναι τα ουράνια σώματα, το διάστημα και οι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό. Δεν δίστασε να πάρει χρωματιστά μολύβια και χαρτί στο κοινό διαστημικό ταξίδι με τους Αμερικανούς κι εκεί να ζωγραφίσει τη Γη και τα πορτρέτα των συναδέλφων του. 

Έχει επιμεληθεί πολλές φορές την εικονογράφηση άρθρων σχετικών με το διάστημα σε περιοδικά κι εφημερίδες.

Ο Αλεξέι Λεόνοφ έχει παντρευτεί με την δασκάλα Svetlana Pavlovna Dozenko, έχουν δύο κόρες και ζει στη Μόσχα.

Στη διάρκεια της ζωής του έχει τιμηθεί με δεκάδες βραβεία και μετάλλια, από την πατρίδα του και πολλές άλλες χώρες. Η μορφή του έχει εμφανιστεί σε πολλά γραμματόσημα διαφορετικών χωρών. Το όνομά του έχει δοθεί σε κρατήρα, στην αθέατη πλευρά της σελήνης.

Έγχρωμο βίντεο με τον διαστημικό περίπατο του Λεόνοφ (υπότιτλοι στα αγγλικά - 1:08).

Πηγή: Today in Science History