Σαν σήμερα ... 1981, πέθανε ο νομπελίστας φυσικός Χιντέκι Γιουκάβα.

Χιντέκι Γιουκάβα

Σαν σήμερα, στις 8 Σεπτεμβρίου 1981, πέθανε στη Sakyo-ku του Κιότο ο Ιάπωνας θεωρητικός φυσικός Χιντέκι Γιουκάβα (ιαπ. 湯川 秀樹) (πρώην Ogawa).

Ο Χιντέκι Γιουκάβα γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1907 στο Τόκιο της Ιαπωνίας. Ήταν το πέμπτο από τα επτά παιδιά του ζεύγους Takuji και Koyuki Ogawa. Οι γονείς του Χιντέκι προέρχονταν από μορφωμένες οικογένειες της παράδοσης σαμουράι και φρόντισαν τα παιδιά τους ν' αποκτήσουν καλό μορφωτικό υπόβαθρο. 

Από αρισ. Abraham Pais, Sumiko Yukawa
κσι Χιντέκι Γιουκάβα στο Πρίνστον (1948/49).

Το 1908 η οικογένεια μετακόμισε στο Κιότο, επειδή ο Takuji Ogawa που ήταν γεωλόγος, έγινε καθηγητής στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Κιότο. Έτσι, ο Χιντέκι ουσιαστικά μεγάλωσε στο Κιότο κι εκεί πήγε σχολείο. 

Το 1923 ο Γιουκάβα γράφτηκε στο 3ο Γυμνάσιο του Κιότο, όπου ήταν συμμαθητής με τον μετέπειτα επίσης διάσημο θεωρητικό φυσικό Sin'ichirō Tomonaga. Μαζί γράφτηκαν το 1926 στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Κιότο και μαζί αποφοίτησαν το 1929. Έμειναν μέχρι το 1932 στο Κιότο και τότε ο μεν Γιουκάβα έγινε λέκτορας στο Κιότο, ο δε Tomonaga μετακόμισε στο Τόκιο. 
Την ίδια χρονιά ο Γιουκάβα παντρεύτηκε την Sumi Yukawa και πήγε να μείνει στην Οσάκα με την οικογένεια της γυναίκας του. Για παραδοσιακούς λόγους πήρε το επίθετο της γυναίκας του, επειδή ο πεθερός του δεν είχε γιο και ο ίδιος προερχόταν από οικογένεια με πολλά αγόρια. Χωρίς ν' αφήσει τη θέση στο Κιότο, παράλληλα έγινε λέκτορας και στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο της Οσάκα.

Paul Dirac και Χιντέκι Γιουκάβα με τις συζύγους τους (Κιότο 1955).

Το 1935, στην πρώτη επιστημονική δημοσίευση που έκανε, αναφέρθηκε στη θεωρία των μεσονίων (ο Γιουκάβα ονόμασε το σωματίδιο "μεσοτρόνιο", αλλά ο πατέρας του  Χάιζενμπεργκ που ήταν καθηγητής της ελληνικής γλώσσας, του ανέφερε πως δεν υπάρχει "τρ" στη λέξη "μέσος", οπότε η ονομασία που χρησιμοποιήθηκε για το υποθετικό σωματίδιο έγινε "μεσόνιο") με την οποία εξηγούσε την αλληλεπίδραση ανάμεσα στα πρωτόνια και τα νετρόνια. Από την υπόθεση ότι το σωματίδιο αυτό κινείται με ταχύτητα περίπου ίση με την ταχύτητα του φωτός από νουκλεόνιο σε νουκλεόνιο, ο Γιουκάβα υπολόγισε ότι η μάζα του μεσονίου θα πρέπει να είναι 250 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του ηλεκτρονίου.

Η διατύπωση αυτής της θεωρίας βοήθησε πολύ στην εξέλιξη της έρευνας στη σωματιδιακή φυσική, με αποτέλεσμα το 1936 να γίνει αναπληρωτής καθηγητής στην Οσάκα. Το 1938 πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Οσάκα.

Το φθινόπωρο του 1939 ο Γιουκάβα έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κιότο, θέση που διατήρησε μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Την ίδια χρονιά ταξίδεψε για πρώτη φορά στο εξωτερικό. 

Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου συνέχισε την έρευνά του δίχως ν' αναμιχτεί σε στρατιωτική έρευνα της χώρας του.

Ο Χιντέκι Γιουκάβα φωτογραφημένος στο εργαστήριό του
το 1969, από τον Καναδό φωτογράφο Yousuf Karsh.

Το 1948 έγινε επισκέπτης καθηγητής στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Σπουδών του Princeton και το 1949, αφού πήρε το Νόμπελ Φυσικής, έγινε καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο Columbia.  

Το βραβείο Νόμπελ τού απονεμήθηκε "για την πρόβλεψη ύπαρξης των μεσονίων, βασισμένη στη θεωρητική εργασία για τις πυρηνικές δυνάμεις", όταν οι Cecil Frank Powell, Giuseppe Occhialini και César Lattes ανακάλυψαν το 1947 το σωματίδιο πιόνιο που είχε προβλέψει ο Γιουκάβα. Ήταν ο πρώτος Ιάπωνας πολίτης που έπαιρνε βραβείο Νόμπελ.

Ο Χιντέκι Γιουκάβα με την οικογένειά του μετά το βραβείο Νόμπελ.

Για να τον τιμήσει η Ιαπωνική κυβέρνηση (και να τον δελεάσει να επιστρέψει στην πατρίδα του) δημιούργησε το Ινστιτούτο Έρευνας Θεμελιώδους Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Κιότο. Ο Γιουκάβα έγινε ο πρώτος διευθυντής του Ινστιτούτου. Μετά την συνταξιοδότησή του το 1970 παρέμεινε δραστήριος εργαζόμενος στη θεωρητική φυσική και γράφοντας άρθρα για την ειρήνη και την παγκόσμια αδερφοσύνη. 
Ήταν ένας από τους έντεκα επιστήμονες που το 1955 υπέγραψαν το Μανιφέστο Ράσελ - Αϊνστάιν που υπογράμμιζε τους κινδύνους που εγείρονται από τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Ο Χιντέκι Γιουκάβα με τον Richard Feynman κατά την επίσκεψη του τελευταίου
στο Κιότο το καλοκαίρι του 1954. Από αριστερά η κ. Yukawa και ο Satio Hayakawa.
Δεξιά ο Minoru Kobayasi.

Ο Γιουκάβα, μετά την αρχική πρόβλεψη του G. C. Wick, επίσης εργάστηκε στη θεωρία της Κ-σύλληψης (K-capture) κατά την οποία ένα ηλεκτρόνιο χαμηλής ενέργειας απορροφάται από τον πυρήνα.

Η πατρίδα του τον τίμησε με πολλά βραβεία, όπως το Αυτοκρατορικό Βραβείο της Ιαπωνικής Ακαδημίας (1940), το Ακαδημαϊκό Βραβείο Noma (1941) κλπ.

Επίσης του απονεμήθηκε το Χρυσό Μετάλλιο Lomonosov (1964), το Μετάλλιο Τιμής της (πρώην) Ανατολικής Γερμανίας (1967), το Μετάλλιο της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών (1967) κλπ.

Γραμματόσημο της Ιαπωνίας προς τιμή του Χιντέκι Γιουκάβα.

Έγραψε εισαγωγικά βιβλία για την Κβαντομηχανική και τη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων και απέκτησε τιμητικές διακρίσεις από το Πανεπιστήμιο των Παρισίων και από τη Βασιλική Κοινότητα του Εδιμβούργου.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, λόγω επιδεινούμενης αναπηρίας, εκινείτο με αναπηρικό καρότσι. Πέθανε στο σπίτι του σε ηλικία 74 ετών, από πνευμονία και στη συνέχεια συγκοπή καρδιάς. Ο τάφος του βρίσκεται στη Higashiyama-ku του Κιότο.

Χειρόγραφο από τα ημερολόγια του Γιουκάβα
με ημερομηνίες 13 και 15 Αυγούστου 1945.

Τα ημερολόγια του Γιουκάβα όπου φαίνεται η αλλαγή της στάσης του απέναντι στα πυρηνικά όπλα.

Η ζωή του Χιντέκι Γιουκάβα σε 2 βίντεος (1ο μέρος, 2ο μέρος) (αγγλικά, 15:16 και 14:05).

Πηγή: Today in Science History