Σαν σήμερα ... 1873, γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.

Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή

Σαν σήμερα, στις 13 Σεπτεμβρίου 1873, γεννήθηκε στο Βερολίνο ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή (Konstantin Carathéodory). Ήταν μαθηματικός ελληνικής καταγωγής, που οι εργασίες του στα Μαθηματικά, τη Φυσική και την Αρχαιολογία έχουν αναγνωριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο.

Την περίοδο 1874-75 η οικογένεια Καραθεοδωρή έζησε στην Κωνσταντινούπολη και το 1875 μετακόμισε στις Βρυξέλλες, όπου ο πατέρας του Στέφανος τοποθετήθηκε πρέσβης της Υψηλής Πύλης. Είχε ως μητρική γλώσσα τα ελληνικά και τα φλαμανδικά και πριν ακόμη μπει στην εφηβεία μιλούσε τουρκικά και γερμανικά. 

Σε ηλικία 6 ετών κι ενώ βρίσκονταν στις Κάννες, έχασε τη μητέρα του Δέσποινα (Πετροκόκκινου) από πνευμονία και ανατράφηκε από τη γιαγιά του.

1896, με τον πατέρα του Στέφανο.

Από το 1883 έως το 1885 φοίτησε σε σχολεία της Ιταλικής Ριβιέρας και του Σαν Ρέμο. Ένα χρόνο φοίτησε σε γυμνάσιο των Βρυξελλών, όπου στο μάθημα της Γεωμετρίας αισθάνθηκε την αγάπη και την κλίση που είχε για τα Μαθηματικά. Το 1886 γράφτηκε στο γυμνάσιο  Ατενέ Ρουαγιάλ των Βρυξελλών (στην περιοχή Ixelles), από όπου αποφοίτησε το 1891. 

Από τον Οκτώβριο 1891 έως τον Μάιο 1895, σπούδασε πολιτικός μηχανικός στη  Στρατιωτική Σχολή του Βελγίου στις Βρυξέλλες. Με την αποφοίτησή του, το 1895, αποδέχτηκε την πρόσκληση του θείου του, Αλέξανδρου Στεφάνου Καραθεοδωρή, ο οποίος ήταν γενικός διοικητής της Κρήτης και τον επισκέφθηκε στα Χανιά. Εκεί γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. 
Το 1898 πήγε στην Αίγυπτο, για να εργαστεί ως μηχανικός στην βρετανική εταιρεία που κατασκεύαζε το φράγμα στο Ασουάν. Στην Αίγυπτο έμεινε μέχρι το 1900 και συνέχισε να μελετά μαθηματικά συγγράμματα, ενώ έκανε και μετρήσεις στην κεντρική είσοδο της πυραμίδας του Χέοπα, τις οποίες και δημοσίευσε το 1901. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε ένα βιβλίο για την Αίγυπτο το οποίο περιείχε πληροφορίες για την ιστορία και τη γεωγραφία της χώρας.

Ο Καραθεοδωρή στη Στρατιωτική Σχολή του Βελγίου.

Στην Αίγυπτο, ο Καραθεοδωρή κατάλαβε πόσο μεγάλη γοητεία και επιρροή ασκούσαν πάνω του τα Μαθηματικά και συνειδητοποίησε πως η δουλειά του μηχανικού δεν ήταν εκείνη που αναζητούσε το ανήσυχο πνεύμα του. 
Έτσι το Μάιο του 1900, ο 27χρονος πια Καραθεοδωρή, προς μεγάλη έκπληξη των δικών του, αποφάσισε να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και να πάει στην Γερμανία να σπουδάσει Μαθηματικά. Για δύο χρόνια παρακολούθησε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Στο Βερολίνο ο Καραθεοδωρή είχε την τύχη να παρακολουθήσει μαθήματα από μεγάλους μαθηματικούς όπως ο Herman Schwarz, ο Georg Frobenius, ο Erhard Schmidt και ο Lazarus Fuchs. Ο Schmidt το φθινόπωρο του 1901 έφυγε για το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και παρακίνησε τον Καραθεοδωρή να αποφασίσει να εγκατασταθεί κι εκείνος εκεί. Έτσι το 1902, ο Καραθεοδωρή μεταγράφηκε στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν για να κάνει διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψη του Hermann Minkowski. Η διδακτορική διατριβή του (Γκέτινγκεν, 1904) έχει τον τίτλο "Über die starken Maxima und Minima bei einfachen Integralen" ("Περί των ασυνεχών λύσεων στον Λογισμό των Μεταβολών").

Ο Καραθεοδωρή (καθ.) με τον Ούγγρο μαθηματικό Lipót Fejér.

Αμέσως μετά ζήτησε να εργαστεί στην Ελλάδα. Οι αρμόδιοι όμως του απάντησαν ότι είχε ελπίδες να διοριστεί μόνο ως καθηγητής σε σχολεία της επαρχίας. Τότε γύρισε στη Γερμανία, όπου τον επόμενο χρόνο (Μάρτιος 1905) αναγορεύτηκε υφηγητής των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Στο ίδιο πανεπιστήμιο δίδαξε μέχρι το 1908. 
Στις 5 Φεβρουαρίου 1909 παντρεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη την τότε 24χρονη Ευφροσύνη που ήταν θεία του, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Στέφανο και τη Δέσποινα. Έτσι, ακολούθησε την παράδοση της οικογένειας να παντρεύονται στενούς συγγενείς.

Από το 1909 έως το 1920 δίδαξε Μαθηματικά σε διάφορα γερμανικά ακαδημαϊκά ιδρύματα: Αννόβερο, Μπρέσλαου (Βρότσλαβ στην σημερινή Πολωνία), Γκέτινγκεν και Βερολίνο. Η φήμη του ως μαθηματικού τον έφερε σε φιλική και επαγγελματική επαφή με άλλους μεγάλους επιστήμονες της εποχής του, όπως ο Μαξ Πλανκ, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Ντάβιντ Χίλμπερτ κ.ά.

Ιδιαίτερη ήταν η σχέση που συνέδεε τον Καραθεοδωρή με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Οι δύο άνδρες που γνωρίσθηκαν το 1915, διατήρησαν μια επιστημονική σχέση στηριγμένη στην αλληλοεκτίμηση και σεβασμό. Τότε άρχισε και το ενδιαφέρον του Καραθεοδωρή για τη Θεωρία της Σχετικότητας.

Η ουσιαστική συνεργασία του Αϊνστάιν με τον Καραθεοδωρή φαίνεται και από μια επιστολή που απέστειλε ο Αϊνστάιν προς τον Έλληνα καθηγητή, κατά πάσα πιθανότητα το 1916, με την οποία αναφερόμενος σε κάποιο μαθηματικό πρόβλημα τού έλεγε «... Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε ακόμα και τους κανονικούς μετασχηματισμούς, θα βρείτε έναν ευγνώμονα και ευσυνείδητο ακροατή...».

Το 1911, μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συμμετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1913 έγινε καθηγητής της Α΄ έδρας της μαθηματικής επιστήμης του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1918. Το 1920, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιωνικό Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη.

Ο Καραθεοδωρή (αρ.) με τον Γερμανό μαθηματικό Herbert Seifert (δεξ). 

Στην Σμύρνη ο Καραθεοδωρή έμεινε μέχρι την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου, τον Αύγουστο του 1922. Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο 49χρονος Καραθεοδωρή κατόρθωσε να διασώσει τη βιβλιοθήκη και πολλά από τα εργαστηριακά όργανα του Ιωνικού Πανεπιστημίου και να τα μεταφέρει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η δωρεά Καραθεοδωρή βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας στο (υπό δημιουργία) Μουσείο Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1922 διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 διορίσθηκε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Μάλλον απογοητευμένος από την μίζερη κατάσταση των ελληνικών πανεπιστημίων, εγκατέλειψε την Ελλάδα το 1924, για να αναλάβει καθηγητική θέση στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, που εκείνο τον καιρό ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Γερμανίας και δίδασκαν σ' αυτό κορυφαία ονόματα. 
Το Νοέμβριο του 1926, έγινε μέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστημών. 

Το 1928, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και την Αμερικανική Μαθηματική Εταιρεία, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ μαζί με την γυναίκα του για έναν σχεδόν χρόνο και έδωσε διαλέξεις σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, ανάμεσά στα οποία το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το  Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν και άλλα.

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή το 1932.

Το 1930, πάλι μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης  για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του (νεοσύστατου τότε) δεύτερου.

Το 1932, επέστρεψε στην έδρα του στο Μόναχο και παρέμεινε στην πόλη αυτή, ακόμα και μέσα στα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Συνταξιοδοτήθηκε από το πανεπιστήμιο του Μονάχου τον Αύγουστο του 1938. Αμφιλεγόμενος είναι ο ρόλος του κατά τη διάρκεια του Γ' Ράιχ και η στάση του απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς, ενώ άλλοι επιστήμονες στάθηκαν κριτικά απέναντι στον Χίτλερ. Διετέλεσε επίτροπος της Εκκλησίας του Σωτήρος στο Μόναχο, διορισμένος από το ναζιστικό καθεστώς. 
Την περίοδο 1936 - 37 επισκέφτηκε και πάλι τις ΗΠΑ, μετά από νέα πρόσκληση της Αμερικάνικης Μαθηματικής Εταιρείας και έδωσε ομιλία στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στις 31 Αυγούστου 1936. Στη διάρκεια της χειμερινής περιόδου δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του  Wisconsin.

Ελληνικό γραμματόσημο του 1994 προς τιμή του Καραθεοδωρή.

Το 1945, διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια τον προσκάλεσαν για να εγκατασταθεί και να διδάξει στις ΗΠΑ, αλλά προτίμησε να μείνει στη Γερμανία, αφού ήταν ηλικιωμένος και είχε ήδη χάσει την σύντροφό του.

Τον Δεκέμβριο του 1949 έδωσε την τελευταία του διάλεξη στο Μόναχο. 
Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή πέθανε στο Μόναχο, στις 2 Φεβρουαρίου 1950, σε ηλικία 77 ετών. Η σορός του ενταφιάστηκε στο Κοιμητήριο Waldfriedhof του Μονάχου.

Η συμβολή του στην Θεωρητική Φυσική ήταν ουσιαστική στην μαθηματική θεμελίωση τομέων της Φυσικής όπως η Θερμοδυναμική, η Γεωμετρική Οπτική, η Μηχανική και η Σχετικότητα.

Άγαλμα του Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή.

Το 1909 δημοσίευσε μία εργασία με τίτλο «Έρευνα επί των βάσεων της Θερμοδυναμικής» στο περιοδικό Mathematische Annalen. Η εργασία αυτή έγινε ευρέως γνωστή στους κύκλους των φυσικών μόνο το 1921 από ένα σχετικό άρθρο του Max Born στο περιοδικό Physikalische Zeitschrift  (Εφημερίδα Φυσικής). Στην εργασία του 1909 περιέχεται και η περίφημη Αρχή Καραθεοδωρή.

• Ένα βίντεο του Νίκου Ασλανίδη για τη ζωή του Καραθεοδωρή, από την εκπομπή "Αληθινά Σενάρια" της ΕΤ3.

• Ένα βίντεο για το Μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή.

• Φωτογραφικό αρχείο από το Μουσείο Καραθεοδωρή

• Οι επιστημονικές εργασίες του Καραθεοδωρή.

• Αφιέρωμα στην κόρη του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, Δέσποινα Καραθεοδωρή-Ροδοπούλου, από το διαδικτυακό περιοδικό voreasmagazin. 

Πηγή: Today in Science History, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ.