Σαν σήμερα... 1903, γεννήθηκε ο πυρηνικός φυσικός Ιγκόρ Κουρτσάτοφ.

Ιγκόρ Βασίλιεβιτς Κουρτσάτοφ

Σαν σήμερα, στις 12 Ιανουαρίου 1903 (σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές), γεννήθηκε ο Ρώσος πυρηνικός φυσικός Ιγκόρ Βασίλιεβιτς Κουρτσάτοφ (ρωσ. Игорь Васильевич Курчатов) στο Simsky Zavod (τώρα Sim) της επαρχίας Ufa της τότε Ρωσικής Αυτοκρατορίας (τώρα Chelyabinsk Oblast της Ρωσίας). Οι γονείς του Ιγκόρ ήταν ο Vasily Alekseevich Kurchatov (1869-1941) και η Maria Vasilyevna Kurchatova (πρώην Ostroumova) (1875-1942). Ο πατέρας του Ιγκόρ ήταν απόφοιτος της σχολής τοπογράφων μηχανικών της Ufa και η μητέρα του είχε εργαστεί μέχρι το γάμο της ως δασκάλα. Είχε ένα μικρότερο αδελφό, τον Μπόρις Βασίλιεβιτς  Κουρτσάτοφ (1905-1972), που αργότερα έγινε ραδιοχημικός.

Το αρχείο στο οποίο βρέθηκε η εγγραφή της γέννησης του
Ιγκόρ Κουρτσάτοφ για τις 21 Ιανουαρίου 1903.

Τον Νοέμβριο του 2015, ο ιστορικός Νικολάι Αλεξάντροβιτς Αντίπιν (Николаем Александровичем Антипиным) βρήκε στα αρχεία του Τσελιάμπινσκ το βιβλίο με τις γεννήσεις του 1903 για την πόλη του Simsky της επαρχίας Ufa. Το αρχείο περιείχε καταγραφή της γέννησης του Ιγκόρ ως παιδί "του ιδιωτικού τοπογράφου γης Βασίλι Αλεξέεφ Κουρτσάτοφ και της νόμιμης συζύγου του Μαρία Βασίλιεβα και οι δύο Ορθόδοξοι". Από εκεί φαίνεται ότι η επίσημη ημερομηνία γέννησης του Ιγκόρ ήταν η 8η (21 με το νέο ημερολόγιο) Ιανουαρίου 1903 και όχι η 30η Δεκεμβρίου (12 Ιανουαρίου 1903). Στα αρχεία υπήρχε επίσης καταγραφή της ημερομηνίας βάπτισης του Ιγκόρ στις 12 Ιανουαρίου (25 Ιανουαρίου 1903) στην εκκλησία Dmitrievskaya του Simsky.

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ.

Ο Κουρτσάτοφ ήταν ο διευθυντής του σοβιετικού προγράμματος κατασκευής της ατομικής βόμβας. Μαζί με τους Georgy Flerov (Γκεόργκι Φλερόφ) και Andrei Sakharov (Αντρέι Σάχαροβ ή Ζαχάροφ) δούλεψαν σ' αυτό το πρόγραμμα, αλλά ο Κουρτσάτοφ ήταν αυτός που ονομάστηκε "πατέρας της σοβιετικής ατομικής βόμβας" για τη συνεισφορά του στην ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων από τη Σοβιετική Ένωση, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και μετά.

Ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ το 1911.

Μετά το 1908, η οικογένεια του Ιγκόρ μετακόμισε στο Simbirsk (τώρα Ulyanovsk), όπου ο πατέρας του υπηρέτησε στην επιτροπή διαχείρισης γης. Το 1911 ο Ιγκόρ ξεκίνησε να φοιτά  στο κρατικό γυμνάσιο αρρένων του Σιμπίρσκ. Το 1912 μετακόμισαν στη Simferopol (Συμφερόπολη). Η οικογένεια ήταν φτωχή και γι' αυτό, ενώ ο Ιγκόρ φοιτούσε στο κρατικό Γυμνάσιο Νο1 της Συμφερόπολης, αποφοίτησε και από μια βραδινή σχολή παίρνοντας την ειδικότητα του κλειδαρά. Τον Μάιο του 1920 αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Συμφερόπολης με άριστους βαθμούς σε όλα τα μαθήματα.

Οι γονείς του Ιγκόρ, Βασίλι και Μαρία.

Τον Σεπτέμβριο του 1920, ο Κουρτσάτοφ γράφτηκε στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Tavrichesky (Ταυρίδα - Κριμαία). Παρά την πείνα και τη φτώχεια, το καλοκαίρι του 1923 αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο με εξαιρετική επιτυχία. Αφού εργάστηκε με μερική απασχόληση στην κατασκευή του σιδηροδρόμου, μετά ως φύλακας και μετά ως δάσκαλος, μπήκε στο 3ο έτος της σχολής ναυπηγών του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου του Πετρογκράντ (σήμερα Αγ. Πετρούπολη). 

Ο Ιγκόρ σε ηλικία περίπου 20 ετών.

Το καλοκαίρι του 1924 εργάστηκε στο υδρομετεωρολογικό κέντρο στη Φεοδοσία (ελληνικά Θεοδοσία, στην Κριμαία). Στη συνέχεια, στο Μαγνητικό-Μετεωρολογικό Παρατηρητήριο του Pavlovsk, ολοκλήρωσε την πρώτη του επιστημονική εργασία υπό την καθοδήγηση του καθηγητή V. Obolensky. Μετά το Πολυτεχνικό Ινστιτούτο του Λένινγκραντ (είχε μετονομαστεί το Πετρογκράντ), τον Νοέμβριο του 1924 έγινε δεκτός στο τμήμα Φυσικής του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου του Αζερμπαϊτζάν στο Μπακού .

Το 1925, μετά από σύσταση του καθηγητή Semyon N. Usatii, με τον οποίο ο Κουρτσάτοφ είχε συνεργαστεί στο Μπακού, έγινε βοηθός ερευνητής στο Ινστιτούτο Φυσικής και Τεχνολογίας (LPTI) στο Λένινγκραντ, υπό την καθοδήγηση του ακαδημαϊκού Abram Fedorovich Ioffe (Άμπραμ Φεντόροβιτς Ιόφε). 

O  Ιγκόρ Κουρτσάτοφ τη δεκαετία του 1930.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1927 παντρεύτηκε τη Μαρίνα Ντμιτρίεβνα Σινελνίκοβα, που ήταν αδερφή του συνάδελφου και φίλου του Κίριλ Σινέλνικοφ (Кирилл Синельников), τον οποίο είχε γνωρίσει από τη δουλειά του στο Μπακού. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά.    

Από το 1927 μέχρι το 1929 δίδαξε ειδικά μαθήματα στη φυσική των διηλεκτρικών στο Τμήμα Μηχανικών Υψηλής Τάσης, στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Βιομηχανικού Ινστιτούτου του Λένινγκραντ. 

Από την 1η Οκτωβρίου 1930 ανέλαβε επικεφαλής του τμήματος Φυσικής του Ινστιτούτου Φυσικής και Τεχνολογίας του Λένινγκραντ (τώρα Ινστιτούτο Ioffe). Ο Κουρτσάτοφ ξεκίνησε την επιστημονική του καριέρα μελετώντας τις ιδιότητες των διηλεκτρικών, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού φαινομένου του σιδηροηλεκτρισμού που (τότε) είχε ανακαλυφθεί  πρόσφατα.

Το κτίριο του Ινστιτούτου Φυσικής και Τεχνολογίας του Λένινγκραντ.

Μεταξύ του 1931 και του 1934 εργάστηκε στο τμήμα Φυσικής του Ινστιτούτου Ραδίου (σήμερα V. G. Khlopin Radium Institute) στο Λένινγκραντ με επικεφαλής τον Vitaly Khlopin  (Βιτάλι Κλοπίν). 

Το 1932, ο Κουρτσάτοφ άρχισε να μελετά ατομική φυσική και τοποθετήθηκε επικεφαλής του Εργαστηρίου για τη μελέτη του ατομικού πυρήνα, που δημιουργήθηκε στο LPTI με πρωτοβουλία του Άμπραμ Ιόφε. 

Το 1932, ο George Gamow (αργότερα μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες) και ο Lev Mysovskii υπέβαλαν στο Επιστημονικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου την πρόταση για την κατασκευή ενός κύκλοτρου. Αφού πήραν την έγκριση, αρχικά με την καθοδήγηση και την άμεση συμμετοχή του  Gamow και στη συνέχεια με την καθοδήγηση των Κουρτσάτοφ και Mysovskii δημιούργησαν το πρώτο στην Ευρώπη κύκλοτρο, το οποίο λειτούργησε το 1937. 

Ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ (δεξιά) με τον (τότε) μεταπτυχιακό φοιτητή 
Mikhail G. Meshcheryakov εργάζονται στο πρώτο Σοβιετικό 
κύκλοτρο στο Ινστιτούτο Ραδίου (1936).
(πηγή: Joint Institute)

Το 1933, ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ ηγήθηκε της οργανωτικής επιτροπής της πρώτης Πανενωσιακής διάσκεψης για την ατομική φυσική, η οποία συγκέντρωσε κορυφαίους Σοβιετικούς και ξένους επιστήμονες στο Λένινγκραντ. 

Το 1937, ο Κουρτσάτοφ τοποθετήθηκε ως επικεφαλής του τμήματος Πειραματικής Φυσικής του Ινστιτούτου Φυσικής και Τεχνολογίας του Λένινγκραντ. 

Το 1938 ορίστηκε ως μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. 

Το 1939 εξελέγη βουλευτής του Δημοτικού Συμβουλίου του Λένινγκραντ στην 158η περιφέρεια.

Στη συνέχεια, ως το 1943, εργάστηκε στο Ινστιτούτο Ioffe με τον Anatoly Petrovich Alexandrov  (Ανατόλι Πέτροβιτς Αλεξαντρόφ) και επινόησαν μια μέθοδο για την απομαγνήτιση των πλοίων, ώστε να αποφεύγουν τις Γερμανικές μαγνητικές νάρκες. Στις 9 Αυγούστου 1941, ο Κουρτσάτοφ και ο Αλεξαντρόφ έφτασαν στη Σεβαστούπολη και οργάνωσαν τον απομαγνητισμό των πλοίων του Σοβιετικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Το σύστημα λειτούργησε με επιτυχία από το 1941 μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και αργότερα. Γι' αυτό το έργο, ο Κουρτσάτοφ τιμήθηκε με το Βραβείο Στάλιν το 1942.

Προτομή του Ιγκόρ Κουρτσάτοφ μπροστά από το ομώνυμο Ινστιτούτο.

Το 1939 ο Κουρτσάτοφ και ο βοηθός του Γκεόργκι Φλερόφ ανακάλυψαν τις βασικές ιδέες για την αλυσιδωτή αντίδραση του ουρανίου και την έννοια του πυρηνικού αντιδραστήρα.

Το 1942 ο Κουρτσάτοφ είχε δηλώσει: "Από τη διάσπαση των πυρήνων ενός κιλού ουρανίου, η ενέργεια που θα εκλυθεί θα είναι ίση με αυτή που προέρχεται από την έκρηξη 20.000 τόνων τρινιτροτολουόλης-ΤΝΤ". Η δήλωση αυτή πρακτικά επιβεβαιώθηκε μετά από την ατομική έκρηξη στη Χιροσίμα. 

Από το 1942 εργάστηκε στο Καζάν και μετά στη Μόσχα. 

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1943 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ .

Ιγκόρ Κουρτσάτοφ και Πιότρ Καπίτσα.

Το 1943, μετά από ένα αντίγραφο μυστικής Βρετανικής έκθεσης της επιτροπής MAUD που παρέδωσε η NKVD στον Στάλιν, αποφασίστηκε η έναρξη του σοβιετικού πυρηνικού προγράμματος με πολύ περιορισμένους πόρους. Ο Ιόφε σύστησε τον Κουρτσάτοφ ως τον πλέον κατάλληλο ν' αναλάβει υπεύθυνος αυτού του προγράμματος, κάτι που έγινε αποδεκτό. Έτσι, ο Κουρτσάτοφ και η ομάδα του  μετακινήθηκαν στη Μόσχα για να εργαστούν στο σοβιετικό πρόγραμμα κατασκευής της ατομικής βόμβας.

4 σημαντικοί ακαδημαϊκοί της Σοβιετικής Ένωσης:
(από αρ.) Σεργκέι Καραλιόφ, Ιγκόρ Κουρτσάτοφ, Μστισλάβ Κέλντις
 (Mstislav Keldysh) και Βασίλι Μίσιν (Vasily Mishin).

Στα πρώτα χρόνια διαμόρφωσης, το πρόγραμμα ήταν σε χαμηλή προτεραιότητα, αλλά μετά την καταστροφή της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, ο Στάλιν διέταξε τον Κουρτσάτοφ να  κατασκευάσει ατομική βόμβα μέχρι το 1948. Το έργο της κατασκευής ξεκίνησε στην πόλη του Sarov, στην περιφέρεια της πόλης Gorki (Γκόρκι) (σήμερα περιφέρεια Nizhny Novgorod) στο Βόλγα και ονομάστηκε Arzamas-16. Συμμετείχε η αφρόκρεμα των επιστημόνων της Σοβιετικής Ένωσης, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του κομισάριου Εσωτερικών Υποθέσεων (Μυστικές Υπηρεσίες) Λαβρέντι Μπέρια. 

Στις 29 Αυγούστου 1949, η ομάδα του Κουρτσάτοφ έκανε με επιτυχία την πρώτη δοκιμή μιας βόμβας πλουτωνίου με την ονομασία RDS 1 (ρωσ. РДС-1 ή Izdeliye 501-συσκευή 501 ή "πρώτη αστραπή") στην περιοχή δοκιμών Semipalatinsk. Η κωδική ονομασία που είχαν δώσει οι Αμερικανοί στην πρώτη σοβιετική βόμβα ήταν Joe-1 (από το όνομα του Joseph Stalin).

Ο Κουρτσάτοφ (αριστερά) με συνεργάτες του στο χώρο
της εργασίας τους (1937).
(TASS)

Το 1948, ο Κουρτσάτοφ εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) και υπήρξε αντιπρόσωπος στο ΧΧ Συνέδριο (1956) του ΚΚΣΕ.

Μετά την επιτυχημένη δοκιμή του πρώτου σοβιετικού αντιδραστήρα και του πρώτου ατομικού όπλου, στις 29 Οκτωβρίου 1949, ο Στάλιν υπέγραψε διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ με αρ. 5070-1944ss με το οποίο απονέμονταν στον Κουρτσάτοφ τα παρακάτω βραβεία και του παραχωρούνταν προνόμια:

• ο τίτλος του Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1949),

• το Βραβείο Στάλιν πρώτου βαθμού (1949),

• χρηματικό μπόνους ύψους 500.000 ρούβλια κι ένα αυτοκίνητο λιμουζίνα ZIS-110,

• κτίσιμο με έξοδα του κράτους και μεταβίβαση της κυριότητας στον ίδιο, σπιτιού-αρχοντικού και ντάτσας, με έπιπλα,

• τον διπλασιασμό του μισθού του για όλη την περίοδο της εργασίας του στον τομέα της ατομικής ενέργειας,

• παραχώρηση του ισόβιου δικαιώματος στον ίδιο και την σύζυγό του να ταξιδεύουν δωρεάν με σιδηρόδρομο, θαλάσσια και αεροπορικά μέσα, εντός της ΕΣΣΔ.

(Από αρ.) Abram Ioffe, Abram Alikhanov και Ιγκόρ Κουρτσάτοφ
στις αρχές της δεκαετίας του 1930.
(wikimedia)

Υπό την ηγεσία του Κουρτσάτοφ, αναπτύχθηκε επίσης η πρώτη βόμβα υδρογόνου RDS-6 (Joe 4 για τους Αμερικανούς) της ΕΣΣΔ 400 κιλοτόνων, η οποία πυροδοτήθηκε στις 12 Αυγούστου 1953.

Αργότερα, η ομάδα Κουρτσάτοφ ήταν που ανέπτυξε τη θερμοπυρηνική βόμβα AN602 (Tsar Bomba) με ισχύ ρεκόρ 58 μεγατόνων. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ο Κουρτσάτοφ συμμετείχε ενεργά στο πρόβλημα της ελεγχόμενης θερμοπυρηνικής σύντηξης. 

Το 1956, ο Κουρτσάτοφ, με την παρουσία του Νικίτα Χρουστσόφ (Γ. Γ. της Κ. Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε.) και του Νικολάι Μπουλγκάνιν (Πρωθυπουργός της Ε.Σ.Σ.Δ.), επισκέφτηκαν το Βρετανικό πυρηνικό κέντρο "Harwell" και έκανε πρόταση για διεθνή συνεργασία επιστημόνων στον τομέα των πυρηνικών όπλων. Πιστεύεται, ότι η παρουσίαση της εξέλιξης του σοβιετικού ατομικού προγράμματος από τον Κουρτσάτοφ στους Βρετανούς επιστήμονες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην μετέπειτα εξέλιξη των πολιτικών γεγονότων ανάμεσα στη Δύση και τη Σοβιετική Ένωση. Συγκεκριμένα έπεισε σε σημαντικό βαθμό ότι η σοβιετική πυρηνική τεχνολογία δεν υπολειπόταν της αντίστοιχης Δυτικής.  Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, η ομιλία του σχετικά με την αναγκαιότητα της διεθνούς συνεργασίας θεωρείται το σημείο εκκίνησης της διαδικασίας του πυρηνικού αφοπλισμού.

Το λογότυπο του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου "Kurchatov Institute".

Μετά τη δοκιμή μιας από τις ατομικές βόμβες, ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ είχε δηλώσει: "Τώρα βλέπω τι είδους τρομερό πράγμα έχουμε φτιάξει. Τώρα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αυτό το πράγμα θα απαγορευτεί και ότι θα αποκλειστεί ένας πυρηνικός πόλεμος". Ο Κουρτσάτοφ αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του στον πυρηνικό αφοπλισμό και την ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας.

Άλλα έργα του Κουρτσάτοφ ήταν ο πρώτος (F-1) πυρηνικός αντιδραστήρας στην Ευρώπη (λειτούργησε στις 25 Δεκεμβρίου 1946 και λειτουργούσε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας 2010), το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο στον κόσμο (λειτούργησε κανονικά στις 27 Ιουνίου 1954 στη "Science City" του Obninsk), το παγοθραυστικό Λένιν, το πρώτο στον κόσμο πυρηνοκίνητο πλοίο επιφάνειας  και το πρώτο πυρηνοκίνητο πολιτικό σκάφος  (1959).

Τον Ιανουάριο του 1949 ο Κουρτσάτοφ είχε εμπλακεί σ' ένα σοβαρό πυρηνικό ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό Chelyabinsk-40, στο οποίο είναι πιθανόν οι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους να ήταν περισσότεροι από τους αρχικά τριάντα νεκρούς στο Τσερνόμπιλ. Σε μια προσπάθεια να σωθεί το φορτίο ουρανίου και να μειωθεί η απώλεια στην παραγωγή πλουτωνίου, ο Κουρτσάτοφ ήταν ο πρώτος που όρμησε στην κεντρική αίθουσα του κατεστραμμένου αντιδραστήρα, που ήταν γεμάτος από ραδιενεργά αέρια. Η έκθεσή του στη ραδιενεργή ακτινοβολία αναμφισβήτητα έπαιξε ρόλο στην μετέπειτα πορεία της υγείας του. 

Σχεδιάγραμμα του κτιρίου όπου είχε εγκατασταθεί ο παλαιότερος πυρηνικός
 αντιδραστήρας (F-1) στην Ευρώπη. Ο αντιδραστήρας βρίσκεται στη θέση 3, χωμένος σε οπή. 
(nuclearweaponarchive)

Το 1954 ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Τον Φεβρουάριο του 1960, ο Κουρτσάτοφ ξεκουραζόταν στο σανατόριο Barvikha κοντά στη Μόσχα. Στις 7 Φεβρουαρίου 1960, ο ακαδημαϊκός  Yulii Khariton ήρθε να επισκεφτεί τον φίλο του. Περπατώντας στα σοκάκια του πάρκου του σανατορίου, κάθισαν σ' ένα παγκάκι. Ξαφνικά έγινε μια παύση κατά τη διάρκεια της συνομιλίας και όταν ο Khariton κοίταξε τον Κουρτσάτοφ, ήταν ήδη νεκρός. Ο θάνατος επήλθε ως αποτέλεσμα θρομβωτικής εμβολής στεφανιαίου αγγείου. Ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ ήταν μόλις 57 ετών. Η σορός του αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του θάφτηκαν στον τοίχο του  Κρεμλίνου, στην Κόκκινη Πλατεία.

Το Χρυσό Μετάλλιο Igor Vasilyevich Kurchatov.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος κατασκευής της ατομικής βόμβας, ο Κουρτσάτοφ ορκίστηκε ότι δεν θα κόψει τα γένια του μέχρι το πρόγραμμα να πετύχει. Τελικά συνέχισε να έχει μια μεγάλη γενειάδα (συχνά κομμένη σε εκκεντρικό στυλ) για το υπόλοιπο της ζωής του, κερδίζοντας το παρωνύμιο "The Beard" ("Η Γενειάδα").

Στη Σοβιετική Ένωση τιμήθηκε με τα σπουδαιότερα βραβεία και μετάλλια μερικά από τα οποία είναι:
3 φορές Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1949, 1951, 1954),
5 φορές Βραβείο του Τάγματος του Λένιν (Order of Lenin),
4 φορές Βραβείο Στάλιν (1942, 1949, 1951, 1954) κλπ.

Ο Ιγκόρ Κουρτσάτοφ (δεξιά) με τον Lev Artsimovich, 
 "πατέρα" του αντιδραστήρα Tokamak. 

Προς τιμή του Ιγκόρ Κουρτσάτοφ, το όνομά του δόθηκε στον Αστεροειδή 2352 και σε κρατήρα στην αθέατη πλευρά της Σελήνης. Επίσης το όνομά του έχει δοθεί σε πλήθος δρόμων. πλατειών, σχολείων, ιδρυμάτων, πολέων κλπ. Το 2019, το αεροδρόμιο του Τσελιάμπινσκ ονομάστηκε Igor Vasilyevich Kurchatov. Επίσης, ένα ωκεανογραφικό ερευνητικό σκάφος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ ονομάστηκε "Akademik Kurchatov".

Από το 1962, η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών έχει καθιερώσει το Χρυσό Μετάλλιο Igor Vasilyevich Kurchatov που απονέμεται κάθε τρία χρόνια για εξαιρετική δουλειά στους τομείς της πυρηνικής φυσικής και της πυρηνικής ενέργειας.

O Ιγκόρ Κουρτσάτοφ (στο μέσο με τη γενειάδα) κατά την επίσκεψη 
της Σοβιετικής αντιπροσωπείας στο Atomic Energy Research Establishment,
στο Harwell της Αγγλίας, στις 26 Απριλίου 1956.
Αριστερά και δεξιά του είναι ο Νικίτα Χρουτσόφ και ο Νικολάι Μπουλγκάνιν.
Απέναντί του διακρίνεται ο Sir John D. Cockcroft, Διευθυντής του AERE.
(Πηγή: iter)

Στη δεκαετία του 1960 υπήρξε μια έντονη διαμάχη (ονομάστηκε Transfermium Wars) ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση για την ονομασία του στοιχείου με ατομικό αριθμό 104. Οι Σοβιετικοί ήθελαν να ονομαστεί  Κurchatovium (από τον Igor Kurchatov), ενώ οι Αμερικανοί επέμεναν στο Rutherfordium (από τον Ernest Rutherford). Τελικά, μετά από αρκετές αλλαγές, η IUPAC αποφάσισε το 1997 αυτό το στοιχείο να ονομαστεί Rutherfordium, ενώ το επόμενο στοιχείο με ατομικό αριθμό 105 ονομάστηκε Dubnium (από την πόλη Dubna της Ρωσίας, όπου υπάρχει κέντρο πυρηνικών ερευνών).

Ρωσικό γραμματόσημο του 2003,
για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιγκόρ Κουρτσάτοφ.

• Βίντεο με τίτλο: "Ιγκόρ Κουρτσάτοφ. Πατέρας της σοβιετικής ατομικής βόμβας." (ρωσικά, 25:38).

• 2 Βίντεο με τίτλο: "Μυστική Φυσική. Ιγκόρ Κουρτσάτοφ." Ταινία 1 (ρωσικά, 25:39), Ταινία 2 (ρωσικά, 25:38).

• Βίντεο από το BBC με τίτλο: "Stalin and the Bomb" (αγγλικά, 23:46).

Μνημείο αφιερωμένο στον Ιγκόρ Κουρτσάτοφ. Βρίσκεται
μπροστά από το κεντρικό κτίριο του κέντρου
πυρηνικών ερευνών Semipalatinsk.

• Η συλλογή του έργου του Ιγκόρ Κουρτσάτοφ σε 6 τόμους.

• Άρθρο (pdf, αγγλικά) του German A. Goncharov στο Physics Today (49, 11, 56, 1996) για την εξέλιξη του θερμοπυρηνικού προγράμματος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1950 μέχρι το 1955.

• Ανάρτηση στη Ρωσική wikipedia "Η δημιουργία της σοβιετικής ατομικής βόμβας".

• Ανάρτηση του Dim. Gerliotis για τον Ιγκόρ Κουρτσάτοφ στον ιστότοπο Society of Science and Technology.

Πηγή: Today in Science History,  wikipedia,  Russia beyond,