Σαν σήμερα ... 1887, γεννήθηκε ο Άγγλος φυσικός Henry Moseley.

O Henry Moseley.

Σαν σήμερα, στις 23 Νοεμβρίου 1887, γεννήθηκε στην πόλη Weymouth της Αγγλίας,  ο Henry Gwyn Jeffreys Moseley του οποίου η συμβολή στην κατανόηση της έννοιας του ατομικού αριθμού μέσα από τους φυσικούς νόμους και όχι μόνον εμπειρικά, ήταν καθοριστική.

Οι οικογένειες των γονέων του ήταν μορφωμένες, με ακαδημαϊκή απασχόληση και σε καλή οικονομική κατάσταση. Ο πατέρας του, Henry Nottidge Moseley, ήταν καθηγητής ανατομίας και ιδρυτής σχολής ζωολογίας στην Οξφόρδη. 

Το πρώτο σχολείο του Henry (δημοτικό) ήταν το πολύ γνωστό ιδιωτικό Summer Fields στην Οξφόρδη. Στη συνέχεια κέρδισε υποτροφία για το πιο διάσημο ίσως βρετανικό γυμνάσιο, το Eton College (Κολέγιο Ίτον).

Η οικογένεια του Henry Moseley.
Ο ίδιος βρέφος στα γόνατα του πατέρα του.

Λίγο καιρό μετά το ξεκίνημα των σπουδών του στο Ίτον διαπίστωσε ότι τα μαθήματα Φυσικής ήταν πολύ εύκολα γι' αυτόν κι έτσι συνέχισε να εργάζεται στη Φυσική ανεξάρτητα. Στα 18 του, τελειώνοντας το γυμνάσιο, κέρδισε τα βραβεία του Ίτον για τη Φυσική και τη Χημεία.

Το 1906 έγινε δεκτός στο Trinity College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης για να σπουδάσει Φυσική. Στις τελικές εξετάσεις, υποφέροντας από αλλεργική ρινίτιδα, κατάφερε να πάρει το δεύτερο και όχι το πρώτο βραβείο στη φυσική, παρότι το ήθελε πολύ. 

Ο Henry σε νεαρή ηλικία.

Το 1910 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, όπου εντάχθηκε στην ερευνητική ομάδα του Ernest Rutherford. Παρά το γεγονός ότι ο Moseley ήταν "δεύτερος", ο Rutherford τον δέχτηκε στην ομάδα του, γιατί οι συστάσεις από τους καθηγητές του στην Οξφόρδη ήταν εξαιρετικές.

Οι προσωπικότητες των δύο ανδρών ήταν τελείως διαφορετικές. Ο Rutherford ήταν εξωστρεφής και φωνακλάς, ενώ ο Moseley ήταν συγκρατημένος και λιγομίλητος.

Μετά από ένα χρόνο παραμονής στο Μάντσεστερ, ο Rutherford εντυπωσιασμένος από την δουλειά του Moseley, του προσέφερε μια υποτροφία για έρευνα, κάτι που εκείνος δέχτηκε μ' ευχαρίστηση.

1901, στο Summer Fields.
Ο Henry Moseley είναι στο μέσον της πίσω σειράς.

Όπως ήταν φυσικό, ο Moseley ασχολήθηκε με την έρευνα των ραδιενεργών χημικών στοιχείων, μιας και αυτός ήταν ο τομέας έρευνας του εργαστηρίου. Σύντομα όμως ξανοίχτηκε σε δικούς του δρόμους παίρνοντας πρωτοβουλία στην επιλογή των πειραμάτων. 

Το 1912 προσπάθησε να δημιουργήσει υψηλή τάση 1.000.000 V προκειμένου να καταφέρει σωματίδια β να επιστρέψουν στην ραδιενεργό πηγή από όπου προέρχονταν. Με μια τέτοια τάση πίστευε ότι θα μπορούσε να κάνει και τα πιο "δραστήρια" σωματίδια β να γυρίσουν πίσω στην πηγή από την οποία εκπέμπονται. 

Μπορεί ν' ακούγεται σαν αστείο μια τέτοια ενέργεια, όμως λειτούργησε έτσι, προσπαθώντας να ρίξει φως στην τότε πρόσφατη θεωρία του Albert Einstein, ότι η μάζα αυξάνεται με την ταχύτητα. 

Βέβαια, 1.000.000V δεν κατάφερε να πετύχει, όμως με τα 150.000V που δημιούργησε σε μια ραδιενεργό πηγή, στην πράξη έφτιαξε την πρώτη ατομική μπαταρία, ένα "στοιχείο βήτα" ("beta cell"). Σήμερα, ατομικές μπαταρίες χρησιμοποιούνται εκεί που απαιτούνται μπαταρίες μακράς διάρκειας ζωής, όπως στους καρδιακούς βηματοδότες και στα διαστημόπλοια. 

Το 1913 ο Moseley αποφάσισε να επιστρέψει στην Οξφόρδη και να συνεχίσει εκεί την ερευνητική του εργασία, παρά το γεγονός ότι ο Rutherford του πρότεινε νέα υποτροφία για να μείνει στο Μάντσεστερ.  

1910, ο Henry Moseley στο Εργαστήριο Balliol-Trinity της Οξφόρδης.

Πολύ γρήγορα έστησε τον απαραίτητο εργαστηριακό εξοπλισμό ώστε να μπορέσει να βομβαρδίσει διαφορετικά χημικά στοιχεία με ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας και να μετρήσει τα μήκη κύματος και τις συχνότητες των παραγόμενων ακτίνων Χ. 

Ανακάλυψε ότι κάθε στοιχείο εξέπεμπε ακτίνες Χ συγκεκριμένης συχνότητας και ότι υπήρχε μια γραμμική σχέση ανάμεσα στον ατομικό αριθμό του στοιχείου και στην τετραγωνική ρίζα της συχνότητας των ακτίνων Χ.

Γνωρίζοντας την υπόθεση που είχε κάνει από το 1911 ο Antonius van den Broek ότι ο ατομικός αριθμός θα έπρεπε να είναι ίσος με την ποσότητα του φορτίου στον ατομικό πυρήνα, ο Moseley κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε αποδείξει την παραπάνω υπόθεση. 

Αυτό ήταν πολύ σημαντικό, γιατί έτσι ο Moseley ανακάλυψε ότι η βασική διαφορά ανάμεσα στα στοιχεία είναι ο αριθμός των πρωτονίων που έχουν. 

Δηλαδή, διαπίστωσε ότι ένα στοιχείο ξεχωρίζει από ένα άλλο, από τον αριθμό των πρωτονίων του.

Ο Henry Moseley το 1914.

Όταν ο Moseley τοποθέτησε τα στοιχεία στον περιοδικό πίνακα με βάση τον αριθμό των πρωτονίων τους, διαπίστωσε ότι όλες οι ανωμαλίες που μέχρι τότε υπήρχαν απλά εξαφανίστηκαν. Επιπλέον, παρατήρησε 4 κενά στο νέο περιοδικό πίνακα στις θέσεις 43, 61, 72, 75 για τα οποία υπέθεσε (όπως νωρίτερα και ο Mendeleev) ότι αντιστοιχούν σε στοιχεία που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Επιβεβαιώθηκε αργότερα με την ανακάλυψη των στοιχείων Τεχνήτιο (ανακαλύφθηκε το 1937),  Προμήθειο (1945), Άφνιο (1923) και  Ρήνιο (1925).

Το 1913 ο Moseley ήταν μόλις 26 χρονών.

Βέβαια, δεν έμεινε μόνο σ' αυτή τη σπουδαία ανακάλυψη. Σύντομα ανακάλυψε μια νέα τεχνική για την ανίχνευση των χημικών στοιχείων, μέθοδο που στηριζόταν στην εκπομπή ακτίνων Χ από τα στοιχεία, όταν αυτά βομβαρδίζονταν από ηλεκτρόνια υψηλών ενεργειών. Ήταν η φασματοσκοπία ακτίνων Χ.

Το 1914 ο Rutherford και ο Bragg πρότειναν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης να προσφέρουν στον Moseley έδρα καθηγητή φυσικής, μόλις θα ήταν δυνατό. 

Όμως, ο Moseley είχε άλλα στο μυαλό του. 

1915, ο Moseley με τη στολή αξιωματικού του Μηχανικού.

Το 1914 είχε ξεκινήσει ο 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Moseley κατετάγη εθελοντικά στο Μηχανικό του Βρετανικού στρατού, αρνούμενος να υπακούσει στις προτροπές της οικογένειάς του να συνεχίσει το ερευνητικό του έργο, αλλά και κάνοντας μεγάλη προσπάθεια να πείσει τις αρχές να τον δεχτούν μιας και αρνούντο.

Στις 10 Αυγούστου 1915, ο ανθυπολοχαγός Henry Moseley σκοτώθηκε στη μάχη της Καλλίπολης  στην Τουρκία, σε ηλικία μόλις 28 ετών. Πυροβολήθηκε από έναν Τούρκο σκοπευτή καθώς τηλεφωνούσε για να μεταφέρει μία διαταγή. Ο τάφος του βρίσκεται στη χερσόνησο της Καλλίπολης.

Ως αποτέλεσμα του θανάτου του Moseley και μετά από έντονες ενέργειες του Rutherford, η Βρετανική κυβέρνηση απαγόρευσε σε άλλους επιστήμονες να υπηρετούν στην πρώτη γραμμή.

Χάρτης των στενών της Καλλίπολης, όπου ο ανθυπολοχαγός
Henry Moseley βρήκε τραγικό θάνατο τον Αύγουστο 1915.

Το 1916 δεν εδόθησαν βραβεία Νόμπελ στη Φυσική ή στη Χημεία. Πιστεύεται, ότι αν ο Moseley ήταν στη ζωή, θα μπορούσε να είχε πάρει ένα από αυτά τα δύο βραβεία.

• "Dear Harry": Ένας εκθεσιακός ιστότοπος για τη ζωή του Henry Moseley.

• Βίντεο που παρουσιάζει το πείραμα του Moseley με τις ακτίνες Χ.

Πηγή: Today in Science History,  Famous Scientists