 |
| Ο εκσκαφέας κάνει τα πρώτα σκαψίματα στην περιοχή που έχει επιλεγεί να κατασκευαστούν οι εγκαταστάσεις του CERN, στα περίχωρα του Meyrin, κάτω από το βλέμμα υπηρεσιακών παραγόντων. |
Σαν σήμερα, στις 17 Μαΐου 1954, ξεκίνησαν οι πρώτες εργασίες εκσκαφής στην περιοχή Meyrin, βορειοδυτικά της Γενεύης, για το κτίσιμο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας (CERN). Σήμερα, ένα μέρος του συνόλου των εγκαταστάσεων του ερευνητικού κέντρου εκτείνονται στο έδαφος της Γαλλίας. Αφού πλέον η έρευνα για την ύλη έχει προχωρήσει πιο βαθιά από την έρευνα μόνο για τον ατομικό πυρήνα, το κύριο έργο του CERN έχει να κάνει με την σωματιδιακή φυσική. Γι' αυτό το λόγο, το CERN συχνά αναφέρεται ως European Laboratory for Particle Physics (Ευρωπαϊκό Εργαστήριο για τη Σωματιδιακή Φυσική).
Ας δούμε όμως σε συντομία, ποια γεγονότα συνέβησαν για να φτάσουμε στην ίδρυση του CERN.
 |
| Άποψη των κτιριακών εγκαταστάσεων του CERN, όπως είναι σήμερα. |
Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι υποδομές της Ευρώπης είχαν καταρρεύσει και η ευρωπαϊκή επιστήμη δεν ήταν πλέον παγκόσμιας κλάσης. Πολλοί ικανοί Ευρωπαίοι επιστήμονες είχαν μετακινηθεί στις ΗΠΑ είτε κατά τη διάρκεια του πολέμου, στο πλαίσιο της αντιναζιστικής συμμαχίας για την κατασκευή της ατομικής βόμβας (αμερικάνιο σχέδιο κατασκευής ατομικής βόμβας "Πρόγραμμα Μανχάταν"), είτε μετά τον πόλεμο, επειδή η οικονομία πολλών ευρωπαϊκών χωρών ήταν σε άσχημη κατάσταση. Πέραν αυτών, εξαιρετικοί επιστήμονες από τη Γερμανία μετακινήθηκαν στο αμερικάνικο έδαφος στα πλαίσια επιχειρήσεων, όπως η "Alsos Mission" ("Επιχείρηση Alsos") ή στο σοβιετικό τομέα με τις αντίστοιχες επιχειρήσεις "Russian Alsos" και "Osoaviakhim".
 |
Το σήμα του CERN. |
Διαπρεπείς φυσικοί αναγνώριζαν ότι για να μπορέσει η Ευρώπη να γίνει πάλι ανταγωνιστική στην πυρηνική φυσική, θα έπρεπε οι ευρωπαϊκές χώρες να ενώσουν τις δυνάμεις τους.
Ακολουθώντας το παράδειγμα των διεθνών οργανισμών, μια ομάδα φωτισμένων επιστημόνων φανταζόταν τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου ατομικής φυσικής. Οι Raoul Dautry, Pierre Auger και Lew Kowarski στη Γαλλία, ο Edoardo Amaldi στην Ιταλία και ο Niels Bohr στη Δανία ήταν μεταξύ αυτών των πρωτοπόρων. Ένα τέτοιο Εργαστήριο, όχι μόνο θα έφερνε τους Ευρωπαίους επιστήμονες κάτω από την ίδια στέγη, αλλά επιπλέον θα επέτρεπε στις χώρες τους να μοιραστούν το αυξημένο κόστος των απαραίτητων εγκαταστάσεων.
 |
| Ο Γάλλος θεωρητικός φυσικός Louis de Broglie (βραβείο Νόμπελ στη Φυσική το 1929). |
Ο Γάλλος φυσικός Louis de Broglie ήταν αυτός που έκανε την πρώτη επίσημη πρόταση για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου, στην Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Διάσκεψη που ξεκίνησε στη Λωζάνη στις 9 Δεκεμβρίου 1949. Στις 12 Δεκεμβρίου 1949, η Διάσκεψη υιοθέτησε τις προτάσεις για την ίδρυση Πανευρωπαϊκού Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής και την άρση των περιορισμών στη ροή βιβλίων και περιοδικών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Η συνάντηση των 150 ηγετών της ευρωπαϊκής σκέψης που συνδέεται με το Ευρωπαϊκό Κίνημα ολοκλήρωσε την τετραήμερη συνεδρίασή της με την έγκριση τριών ψηφισμάτων που είχαν ως στόχο να στρώσουν το δρόμο για την αντικατάσταση των ανταγωνιστικών εθνικών προοπτικών με μια ενιαία ευρωπαϊκή προοπτική σε όλους τους πολιτιστικούς τομείς.
Η διάσκεψη εξέφρασε τη λύπη της για την απουσία πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης και προέτρεψε να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την επανέναρξη της συνεργασίας υπό συνθήκες "ελευθερίας στην κυκλοφορία και ελευθερίας στην έκφραση".
 |
| Το 1952, η τρίτη συνεδρίαση του προσωρινού συμβουλίου, αποφασίζει την εγκατάσταση του CERN στη Γενεύη. |
Μια παραπέρα ώθηση στο θέμα έδωσαν στην 5η Γενική Διάσκεψη της UNESCO που πραγματοποιήθηκε στη Φλωρεντία τον Ιούνιο του 1950, αφενός ο Αμερικανός φυσικός, βραβευμένος με Νόμπελ Φυσικής Isidor Rabi, καταθέτοντας ψήφισμα που εξουσιοδοτούσε την UNESCO να «συνδράμει και να ενθαρρύνει τη δημιουργία περιφερειακών ερευνητικών εργαστηρίων με στόχο την αύξηση της διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας ...», αφετέρου ο Niels Bohr μέσα από το "Ανοιχτό Γράμμα προς τα Ηνωμένα Έθνη", όπου οραματιζόταν "έναν νέο κόσμο" μεταξύ χωρών που θα εγκατέλειπαν τον απομονωτισμό για την αληθινή πολιτιστική ανταλλαγή.
Στη διακυβερνητική συνάντηση της UNESCO, που έγινε στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 1951, εγκρίθηκε το πρώτο ψήφισμα σχετικά με τη σύσταση Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας. Δύο μήνες αργότερα, 11 χώρες υπέγραψαν συμφωνία για την ίδρυση του προσωρινού συμβουλίου. Τότε γεννήθηκε το ακρωνύμιο CERN (Centre Européenne de Recherche Nucléaire) στη γαλλική γλώσσα.
Το 1952, στην τρίτη σύνοδο του προσωρινού συμβουλίου του CERN, η Γενεύη επελέγη ως χώρος για την εγκατάσταση του Εργαστηρίου.
Αυτή η επιλογή πέρασε με επιτυχία από δημοψήφισμα που έγινε στο καντόνι της Γενεύης τον Ιούνιο του 1953, με 16.539 ψήφους υπέρ και 7332 ψήφους κατά.
Κατά την έκτη σύνοδο του Συμβουλίου του CERN που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι από τις 29 Ιουνίου ως την 1η Ιουλίου 1953, η σύμβαση για την ίδρυση του οργανισμού υπογράφηκε, με την επιφύλαξη επικύρωσης, από 12 κράτη. Η σύμβαση επικυρώθηκε σταδιακά από τα 12 ιδρυτικά κράτη μέλη: Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία), Ελλάδα, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γιουγκοσλαβία.
Σύμφωνα με τον Lew Kowarski, πρώην διευθυντή του CERN, όταν το όνομα άλλαξε, το ακρωνύμιο θα μπορούσε να γίνει OERN (Organisation Européenne de Recherche Nucléaire), αλλά ο Heisenberg είπε ότι το ακρωνύμιο θα μπορούσε "να παραμείνει CERN ακόμα και αν το όνομα δεν είναι (αυτό)".
Σήμερα, γενική διευθύντρια του Οργανισμού είναι η Ιταλίδα πειραματική φυσικός Fabiola Gianotti. Ανέλαβε την 1η Ιανουαρίου 2016 αντικαθιστώντας τον Γερμανό φυσικό Rolf-Dieter Heuer και είναι η πρώτη γυναίκα στη θέση αυτή.
Το 1952, στην τρίτη σύνοδο του προσωρινού συμβουλίου του CERN, η Γενεύη επελέγη ως χώρος για την εγκατάσταση του Εργαστηρίου.
Αυτή η επιλογή πέρασε με επιτυχία από δημοψήφισμα που έγινε στο καντόνι της Γενεύης τον Ιούνιο του 1953, με 16.539 ψήφους υπέρ και 7332 ψήφους κατά.
 |
| Οι υπογραφές των 12 κρατών-μελών κατά την 6η σύνοδο του Συμβουλίου του CERN. Κυκλωμένη φαίνεται η υπογραφή του Έλληνα αντιπροσώπου Ν. Εμπειρίκου. |
Κατά την έκτη σύνοδο του Συμβουλίου του CERN που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι από τις 29 Ιουνίου ως την 1η Ιουλίου 1953, η σύμβαση για την ίδρυση του οργανισμού υπογράφηκε, με την επιφύλαξη επικύρωσης, από 12 κράτη. Η σύμβαση επικυρώθηκε σταδιακά από τα 12 ιδρυτικά κράτη μέλη: Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία), Ελλάδα, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γιουγκοσλαβία.
Στις 17 Μαΐου 1954 όπως προανέφερα, ξεκίνησαν οι πρώτες χωματουργικές εργασίες για την θεμελίωση των κτιριακών εγκαταστάσεων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας στην περιοχή Meyrin, βορειοδυτικά της Γενεύης, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1954, μετά την επικύρωση από τη Γαλλία και τη Γερμανία, δημιουργήθηκε επίσημα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικής Έρευνας (European Organization for Nuclear Research). Το προσωρινό CERN διαλύθηκε, αλλά το ακρωνύμιο παρέμεινε.
 |
| Ο Ελβετός φυσικός Felix Bloch, (βραβείο Νόμπελ στη Φυσική το 1952), πρώτος γενικός διευθυντής στο CERN. |
Σύμφωνα με τον Lew Kowarski, πρώην διευθυντή του CERN, όταν το όνομα άλλαξε, το ακρωνύμιο θα μπορούσε να γίνει OERN (Organisation Européenne de Recherche Nucléaire), αλλά ο Heisenberg είπε ότι το ακρωνύμιο θα μπορούσε "να παραμείνει CERN ακόμα και αν το όνομα δεν είναι (αυτό)".
Πρώτος πρόεδρος του CERN ήταν ο Sir Benjamin Lockspeiser. Ο Edoardo Amaldi ήταν ο γενικός γραμματέας του CERN στα πρώιμα βήματά του, όταν ακόμα οι εργασίες ήταν δοκιμαστικές.
Το 1954 ο Felix Bloch τοποθετήθηκε πρώτος γενικός διευθυντής στο CERN.
 |
| Ο Felix Bloch θέτει τον θεμέλιο λίθο στην περιοχή του CERN στις 10 Ιουνίου 1955. Όρθιος (με το μυστρί), ο πρόεδρος της Ελβετικής Συνομοσπονδίας, Max Petitpierre. |
Το Εργαστήριο αρχικά ασχολήθηκε με την μελέτη των ατομικών πυρήνων, αλλά σύντομα η έρευνα στράφηκε στη φυσική των υψηλών ενεργειών, που αφορούσε κυρίως στη μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ υποατομικών σωματιδίων.
Έτσι, το Εργαστήριο που λειτουργεί στο CERN αναφέρεται συνήθως ως το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Σωματιδιακής Φυσικής (Laboratoire Européen pour la Physique des Particules), το οποίο περιγράφει καλύτερα την έρευνα που διεξάγεται εκεί, αλλά εννοείται ότι πλέον μιλάμε για ένα πλέγμα πολλών εργαστηρίων που ασχολείται με την αντιύλη, την σκοτεινή ύλη, το καθιερωμένο πρότυπο (Standard Model) κλπ.
 |
| Πίνακας με τις χώρες που είναι: κανονικά μέλη (23), σε προκαταρκτικό στάδιο εισόδου (2) και σε σύνδεση (5) με το CERN. |
Σήμερα, γενική διευθύντρια του Οργανισμού είναι η Ιταλίδα πειραματική φυσικός Fabiola Gianotti. Ανέλαβε την 1η Ιανουαρίου 2016 αντικαθιστώντας τον Γερμανό φυσικό Rolf-Dieter Heuer και είναι η πρώτη γυναίκα στη θέση αυτή.
Κλείνοντας, αξίζει να σημειώσω τι αναφέρει το καταστατικό του CERN: "Ο Οργανισμός δεν θα ασχολείται με τις στρατιωτικές ανάγκες και τα αποτελέσματα των πειραματικών και θεωρητικών εργασιών του θα δημοσιεύονται ή με οποιοδήποτε τρόπο θα διατίθενται στο κοινό".
- Μια περισσότερο εκτεταμένη ιστορική παρουσίαση για τη δημιουργία του CERN, αλλά και τις αντιρρήσεις που είχαν διατυπωθεί γι' αυτή την ενέργεια ΕΔΩ (από τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του ULSTER, Owen Barr). Η εργασία στο τέλος περιέχει μεγάλο πλήθος πηγών απ' όπου έχουν αντληθεί τα στοιχεία.
- Ένα βίντεο για την ιστορία του CERN (αγγλικά, 4:10).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου