Σαν σήμερα... 1608, γεννήθηκε ο Ιταλός Evangelista Torricelli.

Evangelista Torricelli
(ελαιογραφία του Sir Peter Lely)

Σαν σήμερα, στις 15 Οκτωβρίου 1608, γεννήθηκε στη Ρώμη ο Ιταλός φυσικός και μαθηματικός Evangelista Torricelli (Εβαντζελίστα Τορικέλι). Είναι περισσότερο γνωστός για την εφεύρεση του υδραργυρικού βαρομέτρου, τη μέτρηση της ατμοσφαιρικής πίεσης και την εξαιρετική κατασκευή φακών για τηλεσκόπια. Οι πληροφορίες που έχουμε για την παιδική και εφηβική ηλικία του είναι λίγες και όχι αξιόπιστες.

Ο Εβαντζελίστα ήταν το πρώτο παιδί του Gaspare Torricelli και της Caterina Angetti. Ο πατέρας του ήταν εργάτης στην υφαντουργία και η οικογένειά του ήταν φτωχή. Ο Gaspare βλέποντας ότι ο γιος του είχε έφεση για τα γράμματα, τον έστειλε να σπουδάσει στη Faenza, κάτω από την επίβλεψη του θείου του Giacomo που ήταν μοναχός στο ανδρικό Τάγμα Camaldolese. Μπορούμε ν’ αντλήσουμε ορισμένες πληροφορίες σχετικά με την επιστημονική κατάρτιση του Τορικέλι από το περιεχόμενο μιας επιστολής του προς το Γαλιλαίο στις 11 Σεπτεμβρίου 1632. Σ’ αυτό το γράμμα, ο Τορικέλι εξηγεί ότι αφού σπούδασε “υπό την πειθαρχία των Ιησουιτών μοναχών” μόνος του για δύο χρόνια (1624-1626, μάλλον στη Faenza), σε ηλικία 18 ετών έγινε "λόγιος" υπό τον Βενεδικτίνο μοναχό Benedetto Castelli (Μπενεντέτο Καστέλι) που ήταν καθηγητής των μαθηματικών στο Κολέγιο της Sapienza στη Ρώμη (τώρα Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης). Σε αντάλλαγμα, ο Τορικέλι εργάστηκε ως γραμματέας του Καστέλι από το 1626 ως το 1632. Λόγω αυτής της ασχολίας του, ο Τορικέλι είχε την ευκαιρία να παρευρίσκεται σε πειράματα που γίνονταν με τη χρηματοδότηση του Πάπα Urban (Ουρβανού) VIII.

Η υπογραφή του Εβαντζελίστα Τορικέλι.

Όταν τον Φεβρουάριο του 1632, δημοσιεύτηκε στη Φλωρεντία το βιβλίο του Γαλιλαίου "Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo" ("Διάλογος για τα δύο κύρια παγκόσμια συστήματα"), ο Καστέλι, που ήταν από τους πιο πιστούς μαθητές και φίλους του Γαλιλαίου, εξέτασε προσεκτικά και με ιδιαίτερη ανησυχία τις αντιδράσεις που υπήρχαν στο περιεχόμενο του βιβλίου από τους κύκλους της Ρώμης (Βατικανό). Καθώς ο Καστέλι έπρεπε να φύγει από τη Ρώμη για λίγες μέρες, ζήτησε από τον Τορικέλι να ενεργήσει ως γραμματέας του. Με αυτό τον τρόπο, ο νεαρός Τορικέλι είχε την ευκαιρία να γράψει στο Γαλιλαίο απαντώντας σ’ ένα από τα γράμματά του και να τον ενημερώσει για τα μέτρα που έλαβε ο ηγούμενος (Καστέλι) για να αποφύγει ένα «αισχρό ψήφισμα» ή, με άλλα λόγια, για να αποφευχθεί η καταδίκη του βιβλίου και του συγγραφέα του.

Απόσπασμα από το γράμμα του Τορικέλι στον Michelangelo Ricci
όπου αναφέρεται στον Αρχιμήδη,

Οι φίλοι του Γαλιλαίου στη Ρώμη ήλπιζαν ότι τελικά θα μπορούσαν ν’ αποφύγουν τα χειρότερα. Ο Τορικέλι, όπως εξηγεί στην επιστολή, ήταν μεταξύ των πρώτων αναγνωστών του «Διαλόγου» στη Ρώμη. Μελέτησε το περιεχόμενό του "με την απόλαυση [...] ενός που, έχοντας ήδη μελετήσει όλη τη γεωμετρία με προσοχή [...] και έχοντας μελετήσει τον Πτολεμαίο και γνωρίσει σχεδόν τα πάντα για τον Tycho (Brahe), τον Kepler και τον Longomontanus, τελικά, επηρεασμένος από τις πολλές συζητήσεις, αποφάσισε να ταχθεί με τον Κοπέρνικο και να γίνει οπαδός του Γαλιλαίου και επαγγελματικά και στο δόγμα".

Αυτή ήταν η μόνη περίπτωση κατά την οποία ο Τορικέλι δήλωσε ανοιχτά ότι είναι οπαδός των απόψεων του Κοπέρνικου. Αναμφίβολα ήταν πολύ στενοχωρημένος από την υποδοχή που έτυχε ο "Διάλογος" και την καταδίκη του Γαλιλαίου από το Ιερό Γραφείο (Holy Office), τον Ιούνιο του 1633. Βέβαια, είναι πιθανό ότι το ενδιαφέρον του Τορικέλι για τη διαδικασία να προερχόταν μόνο από την αναγκαστική απουσία του Καστέλι από τη Ρώμη την περίοδο κατά την οποία ξεκίνησε η δίκη και τις οδηγίες που είχε λάβει από τον Καστέλι ότι θα έπρεπε να παρακολουθήσει την πορεία των γεγονότων για να τον κρατά ενήμερο.

Πορτραίτο του Τορικέλι από το βιβλίο του
 "Lezione accademiche" (1715).
(Linda Hall Library)

Το έργο του Τορικέλι εκτείνεται σε 4 πεδία έρευνας, τα ίδια με αυτά που είχε ασχοληθεί και ο Γαλιλαίος, εκτός από την αστρονομία. Αυτά τα πεδία έρευνας ήταν:

·         Η Γεωμετρία,

·         Η εφαρμογή της γεωμετρίας στη μελέτη της κίνησης,

·         Το βαρομετρικό πείραμα και

·         Η ανάπτυξη τεχνικών για την παραγωγή φακών τηλεσκοπίων.

Το έργο του Τορικέλι για τη γεωμετρία και τις εφαρμογές της έδειξε πολύ καθαρά τις λαμπρές διανοητικές του ικανότητες. Στη Γεωμετρία ασχολήθηκε με τον "τετραγωνισμό της κυκλοειδούς καμπύλης" (quadrature of the cycloid curve) και με τον "κυβισμό του κυκλικού υπερβολοειδούς(;)" (Cubature of the hyperboloid of revolution). Ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τη μέθοδο των "αδιαίρετων καμπυλών" ("curved indivisibles") συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στη "μέθοδο των αδιαίρετων" που εισήγαγε στη γεωμετρία ο Bonaventura Cavalieri. Ο Τορικέλι και ο Bonaventura υπήρξαν εξαιρετικά στενοί φίλοι και είχαν στενή επιστημονική συνεργασία, κάτι που τεκμηριώνεται από την πλούσια επιστημονική αλληλογραφία τους.

Σχέδιο από την εργασία του Τορικέλι "Quadrature of the cycloid space".

Το 1641, τρεις μήνες πριν το θάνατο του Γαλιλαίου, ο Τορικέλι ταξίδεψε στη Φλωρεντία για να ζήσει με τον Γαλιλαίο στο σπίτι του και να τον συντρέξει τις τελευταίες ημέρες του. Ο Γαλιλαίος, που βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό για οκτώ χρόνια, ήταν εντελώς τυφλός τα τρία τελευταία χρόνια. Παρά τον κατ' οίκον περιορισμό του, ο Γαλιλαίος ήταν ο μαθηματικός και φιλόσοφος δίπλα στον Μεγάλο Δούκα Φερδινάνδο Β' της Τοσκάνης.

Μετά το θάνατο του Γαλιλαίου, ο Τορικέλι τοποθετήθηκε στο ίδιο αξίωμα, με μεγάλο μισθό και διαμέρισμα στο Παλάτι των Μεδίκων στη Φλωρεντία. Διορίστηκε επίσης επικεφαλής των μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Πίζας. Παρέμεινε σε αυτές τις θέσεις μέχρι τον θάνατό του.

Ως κληρονόμος του Γαλιλαίου, ο Τορικέλι ήταν υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει τις επικρίσεις που ασκήθηκαν κατά του έργου του εμπνευστή του, ιδίως από τον Descartes (Καρτέσιος) και τον Gilles Personne de Roberval.

Γκραβούρα από το βιβλίο "Les Merveilles de la Science" του Louis Figuier (1867).
Ένας σωλήνας Τορικέλι μεταφέρεται στο βουνό για πειράματα.
(Linda Hall Library)

Η επιστήμη της κίνησης που πρότεινε ο Γαλιλαίος στο τελευταίο έργο του "Discorsi e dimostrazioni matematiche intorno a due nuove scienze" σε συντομία "Δύο Νέες Επιστήμες" δεν έγινε αποδεκτή από όλους. Η αναλογικότητα που πρότεινε ο Γαλιλαίος ανάμεσα στην απόσταση που διανύεται και του τετραγώνου του χρόνου στην κίνηση της ελεύθερης πτώσης των σωμάτων, όπως και η παραβολική τροχιά των βλημάτων, δεν έπεισε τους δύο Γάλλους επιστήμονες. Εξοργισμένος ο Τορικέλι από την επιμονή τους και ειδικά από τις απόψεις του Roberval, σύμφωνα με τις οποίες τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ο Γαλιλαίος δεν επιβεβαιώνονταν από τις πειραματικές δοκιμές, ο Τορικέλι αποφάσισε να δώσει γρήγορα ένα τέλος σ’ αυτές τις συζητήσεις.

Σ' επιστολή που έστειλε στον Roberval στις 7 Ιουλίου 1646, σημείωνε ότι σε ένα από τα έργα του ο Αρχιμήδης είχε παρομοιάσει τις τροχιές των βλημάτων με τις σπείρες. Τότε ο Τορικέλι έβαλε στον Roberval το ερώτημα: Αφού το λάθος του Αρχιμήδη ήταν φανερό, θα έπρεπε  να καταδικαστεί το σύνολο του βιβλίου; Δεν θα ήταν προτιμότερο ολόκληρο το βιβλίο να διαβαστεί χωρίς καμία αναφορά σε βλήματα και απλά να προσθέσουμε τη λέξη "σημείο", η κίνηση του οποίου δεν ακολουθεί ένα φυσικό νόμο αλλά ένα φανταστικό; Στην επιστολή κατέληγε προτείνοντας ότι οι λέξεις "βλήματα", "βαριά σώματα", "βαλλιστική" κ.ο.κ., που ανήκουν στη φυσική, θα έπρεπε να αφαιρεθούν από το βιβλίο του Αρχιμήδη, αφήνοντας μόνο τις αφηρημένες προτάσεις που ανήκουν στη γεωμετρία.

Άγαλμα του Τορικέλι στο Μουσείο
Φυσικής Ιστορίας της Φλωρεντίας.

Ήταν σίγουρο ότι ο τόνος της επιστολής προς τον Roberval ήταν προκλητικός, αλλά στην πραγματικότητα αυτό που έκανε ο Τορικέλι δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η υπεράσπιση των νόμων της φυσικής της κίνησης που είχε προτείνει ο Γαλιλαίος, αφού ο ίδιος ήταν πιστός οπαδός αυτών. 

Tην άνοιξη του 1644 το όνομα του Τορικέλι έγινε διάσημο στην Ιταλία και στη διανόηση της Ευρώπης όταν κατάφερε να πραγματοποιήσει το πείραμα με τον "quicksilver" ("υδράργυρο").

Με αυτό το επιτυχημένο πείραμα ο Τορικέλι κατάφερε να επιβεβαιώσει την πεποίθηση που είχε ότι ο αέρας έχει μάζα και ότι δημιουργεί πίεση στα πράγματα γύρω του. Η ανακάλυψη βοήθησε τον Τορικέλι να καταλήξει στο εξής: "Ζούμε βυθισμένοι στο βυθό ενός ωκεανού του στοιχείου αέρα, ο οποίος με αδιαμφισβήτητα πειράματα είναι γνωστό ότι έχει βάρος".

Γκραβούρα με τον Τορικέλι να παρουσιάζει το πείραμά του
με τον υδραργυρικό σωλήνα. 
(Encyclopedia Britannica)

Σ’ αυτό το πείραμα ουσιαστικά στηρίχτηκε η κατασκευή του πρώτου μανομέτρου (όργανο για τη μέτρηση της πίεσης).

Στο πείραμα που έγινε στη Φλωρεντία, ο Τορικέλι χρησιμοποίησε ένα γυάλινο σωλήνα, κλειστό στο ένα άκρο του, που τον γέμισε με υδράργυρο μέχρι το 75% του σωλήνα. Χρειάστηκε να αναστρέψει πολλές φορές το σωλήνα προκειμένου ν’ αφαιρεθούν όλες οι φυσαλίδες αέρα που πιθανά ήταν εγκλωβισμένες. Στη συνέχεια γέμισε εντελώς το σωλήνα με καθαρό υδράργυρο και τον τοποθέτησε σ’ ένα πιάτο γεμάτο με υδράργυρο, με το κλειστό άκρο προς τα πάνω. Τότε παρατήρησε ότι ο υδράργυρος μέσα στον κλειστό γυάλινο σωλήνα κατέβηκε και πάνω από την ελεύθερη επιφάνειά του δημιουργήθηκε κενό. Μετρώντας το ύψος της στήλης του υδραργύρου στο σωλήνα βρήκε ότι ήταν περίπου 760 mm (76 εκατοστά). Ακόμη και όταν ο σωλήνας ανακινείτo ή έγερνε, το ύψος της στήλης παρέμενε το ίδιο. Ο κενός χώρος στο σωλήνα ονομάζεται "κενό Τορικέλι".

Αναμνηστικό ιταλικό γραμματόσημο για τα 
350 χρόνια από τη γέννηση του Τορικέλι (1958).

Αργότερα, ο Blaise Pascal (Μπλεζ Πασκάλ) το πήγε πιο μακριά, βάζοντας τον κουνιάδο του να δοκιμάσει το πείραμα σε διαφορετικά υψόμετρα σ’ ένα βουνό. Έτσι διαπίστωσε ότι για διαφορετικά υψόμετρα από την επιφάνεια της θάλασσας, η πίεση ήταν διαφορετική. Η ατμοσφαιρική ή βαρομετρική πίεση μεταβάλλεται "οριζόντια" και "κατακόρυφα" τόσο από τόπου εις τόπον, όσο και από χρόνου εις χρόνον παρατήρησης. Οι "οριζόντιες μεταβολές" είναι πολύ μικρότερες των "κατακόρυφων μεταβολών", πλην όμως έχουν εξαιρετική σημασία στη δημιουργία των καιρικών φαινομένων. Π.χ. οι άνεμοι είναι αποτέλεσμα αυτών των μεταβολών.

Το πείραμα της Φλωρεντίας οργανώθηκε αρχικά από την επιθυμία να βρεθεί αν ο αέρας έχει βάρος και στη συνέχεια από την προσπάθεια για την παραγωγή κενού. Ένα παρόμοιο πείραμα είχε ήδη πραγματοποιηθεί στη Ρώμη, πιθανώς όταν ο Γαλιλαίος ήταν ακόμα στη ζωή, από τον Gasparo Berti, παρουσία των Ιησουιτών μοναχών Niccolò Zucchi και Athanasius Kircher, αλλά τα αποτελέσματα αποκαλύφθηκαν μόλις το 1647. Ο Berti είχε χρησιμοποιήσει νερό, οπότε ο σωλήνας είχε μήκος περίπου δέκα μέτρα. Η αρχική ιδέα του Τορικέλι και η τεχνική συμβολή του στο πείραμα, συνίστατο στη χρήση υδραργύρου αντί για νερό, μια καινοτομία που επέτρεψε τη μείωση του μήκους του σωλήνα κατά 13 φορές περίπου.

Γκραβούρα από το βιβλίο Technica Curiosa του 
 Gaspar Schott για το πείραμα του Berti.

Το πείραμα του Τορικέλι προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα στη Γαλλία και την Πολωνία. Οι συζητήσεις δεν επικεντρώθηκαν πάντα στις τεχνικές πτυχές του πειράματος ή στα επιστημονικά συμπεράσματα που ήταν δυνατόν να εξαχθούν από αυτό, αλλά αντίθετα πρόταξαν, για άλλη μια φορά, την πολεμική μεταξύ "αρχαίων" και "σύγχρονων" επιστημόνων. Η μείωση του ύψους της στήλης του υδραργύρου στο σωλήνα παρήγαγε έναν φαινομενικά κενό χώρο στην κορυφή του σωλήνα, που στην πραγματικότητα τίναζε στον αέρα μία από τις βασικές αρχές της αριστοτελικής φυσικής ("Η Φύση απεχθάνεται το κενό"). Οι Ιησουίτες πολέμησαν με φανατισμό το πείραμα, στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν την αδυναμία ύπαρξης του κενού.

Ο Τορικέλι δεν συμμετείχε καθόλου σ’ αυτή τη φιλοσοφική συζήτηση για την ύπαρξη ή όχι του κενού. Σε δύο επιστολές, στις 11 και 28 Ιουνίου 1644, που έστειλε στον Michelangelo Ricci (Μιχαήλ Άγγελο Ρίτσι), ο Τορικέλι περιέγραφε το πείραμα, αλλά δεν πήρε θέση στη φιλοσοφική συζήτηση που προκλήθηκε για το κενό. Απλά, στην επιστολή της 11ης Ιουνίου, παρατήρησε ότι "πολλοί έχουν πει ότι το κενό δεν υπάρχει, άλλοι ότι μπορεί να υπάρχει, αλλά μόνο με δυσκολία και ενάντια στην επιθυμία της Φύσης". Επιπλέον, ο Τορικέλι δεν θεώρησε ότι το πείραμα πέτυχε, επειδή το ύψος της στήλης υδραργύρου που έπρεπε να εξισορροπήσει το βάρος του αέρα μπορούσε να είναι διαφορετικό, επηρεασμένο "από τη ζέστη και το κρύο".

Σχέδιο του Τορικέλι για το πείραμα με τον υδράργυρο,
στο γράμμα της 11ης Ιουνίου 1644 στον Michelangelo Ricci.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό αποτέλεσμα ήταν ότι η δύναμη που εμπόδιζε την πτώση του υδραργύρου δεν ήταν μέσα στο σωλήνα. Ο Τορικέλι, στην ίδια επιστολή, πρότεινε την υπόθεση ότι αυτή η δύναμη ήταν εξωτερική και οφειλόταν στο "βάρος του αέρα". Τα δύο γράμματα στον Ricci είναι τα μόνα έγγραφα που έγραψε ο ίδιος ο Τορικέλι για το θέμα. Θα μπορούσε να υποτεθεί ότι αυτή η σιωπή οφειλόταν στη δυσαρέσκειά του για την παρέμβαση των θεολόγων στη συζήτηση. Μια φράση του Ricci, σε μια επιστολή που εστάλη στον Τορικέλι στις 18 Ιουνίου 1644, θα μπορούσε να υποστηρίζει αυτή την υπόθεση: "Εκτιμώ, ότι δυστυχώς θα είστε πολύ αηδιασμένος από την τερατώδη γνώμη αυτών των θεολόγων και από τη συνεχή συνήθειά τους να αναμειγνύουν τα πράγματα του Θεού με φυσικά ερωτήματα, όπου θα πρέπει αντί να κάνουν αυτό, να τα αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερο σεβασμό και ευλάβεια".

Η επιστημονική δραστηριότητα του Τορικέλι διαδόθηκε πλατιά στη Γαλλία, ειδικά με πρωτοβουλία του μοναχού François du Verdus, που έστειλε στις 23 Ιουλίου 1644 επιστολή στον Jean François Niceron, παρουσιάζοντάς του το πείραμα με τον υδράργυρο. Δυστυχώς οι σχέσεις μεταξύ των επιστημόνων από τη Γαλλία και την Ιταλία έγιναν δύσκολες, λόγω των συζητήσεων που εμφανίστηκαν για την προτεραιότητα της ανακάλυψης του τετραγωνισμού της κυκλοειδούς καμπύλης και του πειράματος με τον υδράργυρο. Ο Τορικέλι αναστατώθηκε πολύ από την εξέλιξη των γεγονότων και πεπεισμένος ότι άλλοι ήθελαν να διεκδικήσουν τις ανακαλύψεις του για τον εαυτό τους, αποφάσισε να υπερασπιστεί τον εαυτό του δημοσιεύοντας τα γράμματα που αντάλλαξε με τους Γάλλους επιστήμονες.

Το εξώφυλλο του βιβλίου "Lezioni accademiche".

Τελικά αυτό δεν μπόρεσε να το πραγματοποιήσει, γιατί τη νύχτα της 24ης προς την 25η Οκτωβρίου 1647, ο Τορικέλι, σε ηλικία μόλις 39 ετών, πέθανε στη Φλωρεντία από ασθένεια άγνωστης φύσης, πιθανά από τυφοειδή πυρετό ή πνευμονία. Η σορός του θάφτηκε στη Βασιλική του San Lorenzo, στη Φλωρεντία. Σύντομη περιγραφή της εξέλιξης της ασθένειας του Τορικέλι κάνει ο Ludovico Serenai σε επιστολή του στον Bonaventura Cavalieri στις 26 Οκτωβρίου 1647. Αμέσως μετά το θάνατο του Τορικέλι, ο φίλος του κι εκτελεστής της διαθήκης του Ludovico Serenai έγραψε επιστολή στον αδελφό του Evangelista, Francesco Torricelli στη Ρώμη, με την οποία τον ενημέρωνε για το θάνατο του αδελφού του και τα σχετικά με τα κληρονομικά. Οι κύριοι κληρονόμοι ήταν τα δύο αδέλφια του, Carlo και Francesco. Ο Τορικέλι είχε γράψει τη διαθήκη του 11 μέρες πριν το θάνατό του διαισθανόμενος την πιθανή άσχημη εξέλιξη της ασθένειάς του. Μεταξύ άλλων είχε πει στον Serenai να σβήσει όλες τις σημειώσεις που είχε κάνει στα περιθώρια των βιβλίων του επικρίνοντας τους Ιησουίτες μελετητές Niccolò Cabeo και Athanasius Kircher, γιατί δεν ήθελε οι μελλοντικές γενιές να μάθουν για τη βαθιά περιφρόνηση που αισθανόταν γι’ αυτούς.

Ο Εβαντζελίστα Τορικέλι ποτέ δεν παντρεύτηκε και δεν απέκτησε παιδιά.

Μνημείο του Τορικέλι στη Faenza (1864).

Το ενδιαφέρον του Τορικέλι για την αφηρημένη συλλογιστική συνδυάστηκε με την άρνησή του να επιτρέψει στον εαυτό του να φυλακιστεί μέσα στα στενά όρια της μελέτης ενός συγκεκριμένου φυσικού φαινομένου. Στην πραγματικότητα, το ενδιαφέρον του Τορικέλι δεν απευθυνόταν αποκλειστικά στην αφηρημένη συλλογιστική. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι στον Τορικέλι υπήρχαν δύο διαφορετικά άτομα: ο τεχνικός, ο οποίος τελειοποιούσε τις πρακτικές μεθόδους για την κατασκευή φακών τηλεσκοπίου χωρίς να ανησυχεί για τις θεωρητικές πτυχές του προβλήματος και ο θεωρητικός της κίνησης, που δεν ήταν πρόθυμος να αναζητήσει οπωσδήποτε πειραματικές αποδείξεις, ίσως επειδή δεν πίστευε στην αδιάψευστη απόδειξη που παρείχε η άμεση παρατήρηση των φαινομένων.

Αξίζει να σταθούμε και στο έργο που πρόσφερε ο Τορικέλι στον τομέα της οπτικής. Σχεδίασε και κατασκεύασε μια σειρά από τηλεσκόπια και απλά μικροσκόπια. Αρκετοί μεγάλοι φακοί, με χαραγμένο το όνομά του, εξακολουθούν να διατηρούνται στη Φλωρεντία. Εφηύρε μια μέθοδο με την οποία μικροσκοπικοί φακοί θα μπορούσαν να κατασκευαστούν από γυαλί που θα μπορούσε εύκολα να λιώσει σε μια λάμπα.

H 1η σελίδα από το βιβλίο "Opera geometrica".

Τα γραπτά αρχεία του Τορικέλι φυλάσσονται στην Φλωρεντία. Τα δημοσιευμένα έργα του είναι τα παρακάτω:

Trattato del moto (Πραγματεία για την κίνηση) (πριν το 1641)

Opera geometrica (Γεωμετρική εργασία) (1644)

Lezioni accademiche (Ακαδημαϊκά μαθήματα) (Φλωρεντία, 1715)

Esperienza dell'argento vivo (Η εμπειρία της γρήγορης εκκίνησης) (Βερολίνο, 1897)

Η μονάδα της πίεσης 1 Torr (Τορ) οφείλει την ονομασία της στον Τορικέλι. Ένας κρατήρας στη Σελήνη και ο αστεροειδής 7437 έχουν ονομαστεί με το όνομα Τορικέλι.

• Η Ένωση Μαθηματικών της Αμερικής (ΜΑΑ) για τον Τορικέλι.

• Βίντεο παρουσίασης του πειράματος του Τορικέλι από την Delia Ioana.

• Προσομοίωση του πειράματος Τορικέλι από τον Ηλία Σιτσανλή.

• Ο Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας για το πείραμα του Τορικέλι.

• "The Quicksilver Experiment" από παρουσίαση του Brant Vogel στην American Meteorological Society (AMS).

• Παρουσίαση του θεωρήματος του Τορικέλι από τον Άρη Ροντούλη (Χώρος Φυσικής).

Πηγή: Today in Science History, wikipedia,  famousscientists, museogalileo,  porttoportconnections, 

 mathshistory, scihi, lindahal