Σαν σήμερα ... 1957, το διαστημόπλοιο Sputnik 2 με την σκυλίτσα Laika στο διάστημα.

Η Λάικα, η πρώτη σκυλίτσα που ταξίδευσε σε γήινη τροχιά.

Σαν σήμερα, στις 3 Νοεμβρίου 1957, η Σοβιετική Ένωση εκτόξευσε το δεύτερο διαστημόπλοιο της σειράς Спутник (Σπούτνικ - στα ρωσικά "Δορυφόρος"), τον Sputnik 2.
Ήδη είχε περάσει ένας μήνας (4 Οκτωβρίου 1957) που είχε εκτοξευθεί με επιτυχία ο Sputnik 1 και το σοβιετικό πρακτορείο ειδήσεων TASS ανακοίνωσε τη νέα εκτόξευση με την παρακάτω σύντομη ανακοίνωση:

"Σύμφωνα με το πρόγραμμα IGY για την επιστημονική εξερεύνηση των ανώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας και τη μελέτη των φυσικών διεργασιών και των συνθηκών διαβίωσης στον κοσμικό χώρο, ένας δεύτερος τεχνητός δορυφόρος της Γης εκτοξεύθηκε από τη Σοβιετική Ένωση στις 3 Νοεμβρίου 1957". (IGY - International Geophysical Year – Διεθνές Γεωφυσικό Έτος)

Η σκυλίτσα Λάικα στη θέση της στη διαστημική κάψουλα.

Αυτός ο δεύτερος δορυφόρος ήταν ένας κώνος με μήκος μόλις 1,2 μέτρα και βάρος 507 κιλά. Το σημαντικό σ’ αυτή την αποστολή ήταν ότι εκτός από τα επιστημονικά όργανα μετρήσεων που μετέφερε το διαστημόπλοιο, μέσα στην καμπίνα του σκάφους υπήρχε κι ένα ζωντανό ζώο.  Ο διαστημικός επιβάτης ήταν ένα θηλυκό σκυλί, που το αρχικό όνομά του ήταν “Kudryavka” (στα ρωσικά "μικρό σγουρό").

Τα όργανα με τα οποία ήταν εξοπλισμένο το σκάφος μπορούσαν να καταγράψουν στοιχεία για την κοσμική ακτινοβολία, την θερμοκρασία, την πίεση, αλλά και άλλες μετρήσεις, με όλα τα δεδομένα να μεταδίδονται αμέσως στον σταθμό ελέγχου στη Γη, στις ίδιες συχνότητες που είχε χρησιμοποιήσει ο πρώτος Σπούτνικ (Sputnik 1).

Εικόνες από την εκτόξευση του Sputnik 2.

Οι Σοβιετικοί επιστήμονες έδωσαν στη σκυλίτσα το χαϊδευτικό Лайка - Λάικα (στα ρωσικά "Κράχτης") και με αυτό το όνομα έγινε γνωστή σ’ όλο τον κόσμο. Οι Αμερικανοί, κάνοντας ένα λογοπαίγνιο, χρησιμοποιούσαν το όνομα "Muttnik" για όλα τα σκυλιά του προγράμματος Sputnik.

Η Λάικα ήταν ένα θηλυκό σκυλί 3 ετών, όχι κάποιας ιδιαίτερης ράτσας (ίσως μισό husky και μισό Samoyed) και είχε βρεθεί να τριγυρνά αδέσποτο στους δρόμους της Μόσχας. Στη συνέχεια μπήκε στο ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα, επειδή οι Σοβιετικοί επιστήμονες έψαχναν για ζώα που είχαν εμπειρία από κακουχίες και ταλαιπωρημένη ζωή. Το διαστημικό ταξίδι που είχε σχεδιαστεί για την Λάικα ήταν χωρίς επιστροφή.

Η Λάικα στη διάρκεια της εκπαίδευσης της.

Στο χώρο παραμονής στη διαστημική κάψουλα είχε τοποθετηθεί μαλακός, προστατευτικός εξοπλισμός και η Λάικα συγκρατιόταν με έναν ειδικό ιμάντα που της επέτρεπε περιορισμένη κίνηση. Η τροφή και το νερό που προορίζονταν για τη σκυλίτσα είχαν τοποθετηθεί σε ειδικά κατασκευασμένο δοχείο και διοχετεύονταν υπό πίεση. 

Πριν από την εκτόξευση το τρίχωμα της Λάικα είχε καλυφθεί με ένα αραιό διάλυμα αλκοόλης και είχε χτενιστεί. Τα ηλεκτρόδια που συνέδεαν το σώμα της Λάικα με τα μηχανήματα καταγραφής των αντιδράσεών της, είχαν στα σημεία σωματικής επαφής αυτοκόλλητα με επικάλυψη ιωδίου.

Οι Σοβιετικοί επιστήμονες εκπαιδεύουν τα σκυλιά 
σε ισχυρές επιταχύνσεις.

Το διαστημικό ταξίδι της Λάικα με το Sputnik 2 ξεκίνησε από το κοσμοδρόμιο Baikonur. Ο δορυφόρος εκτοξεύθηκε μ' έναν πύραυλο R-7 Semyorka (ή SS-6 κατά την ονομασία του ΝΑΤΟ) με απόγειο έως 1.671 χλμ και περίγειο 255 χλμ. Αυτές οι αποστάσεις ήταν σχεδόν διπλάσιες από τις αντίστοιχες του Sputnik 1.

Παρόλο που η Λάικα δεν φάνηκε να υπέφερε κατά την άνοδο του σκάφους και την είσοδό του σε τροχιά, υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις για το τι συνέβη μέχρι το θάνατό της. Ένας ισχυρισμός λέει ότι έζησε περίπου δέκα μέρες, μέχρι που έφαγε την τελευταία μερίδα φαγητού που περιείχε δηλητήριο. Άλλοι λένε ότι πέθανε όταν η παροχή οξυγόνου απλώς εξαντλήθηκε ή ότι μετά από τέσσερις ημέρες απελευθερώθηκε ένα αέριο που προκάλεσε ευθανασία στη Λάικα. Ίσως η αλήθεια να ειπώθηκε από τον Gyorgi Grechko (Γκιόργκι Γκρέτσκο), έναν κοσμοναύτη που είχε εργαστεί ως μηχανικός στο γραφείο σχεδίασης του Sergei Korolev (Σεργκέι Καραλιόφ), ο οποίος δήλωσε ότι η Λάικα πέθανε από υπερθέρμανση που προκλήθηκε στο εσωτερικό της κάψουλας λόγω καταστροφής του θερμικού συστήματος ελέγχου, όταν ο προωθητικός πύραυλος απέτυχε να διαχωριστεί από το διαστημόπλοιο.

Αντίγραφο της διαστημικής κάψουλας Sputnik 2.

Το 2002, στο Παγκόσμιο Συνέδριο Διαστήματος (World Space Congress) στο Χιούστον του Τέξας, ο Dimitri Malashenkov (Ντιμίτρι Μαλασένκοφ) του Institute of Biomedical Problems (Ινστιτούτο Βιοϊατρικών Προβλημάτων) στη Μόσχα, αποκάλυψε τι συνέβη με την διαστημική ζωή της Λάικα. Σύμφωνα με τα σήματα που λάμβανε το κέντρο ελέγχου από το Sputnik 2, φάνηκε ότι πέντε έως επτά ώρες μετά την εκτόξευση, δεν υπήρχαν ενδείξεις ζωής από τη Λάικα. Μόλις στην τέταρτη τροχιά διαπιστώθηκε ότι η Λάικα είχε πεθάνει από υπερθέρμανση και άγχος. Αυτές οι πληροφορίες προέκυψαν από τους ιατρικούς αισθητήρες που παρακολουθούσαν τον ρυθμό παλμών της σκυλίτσας, ο οποίος τριπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της εκτόξευσης και χρειάστηκε πολύς χρόνος για να επιστρέψει σε πιο κανονικές τιμές. Στην πραγματικότητα η Λάικα είχε πράγματι επιζήσει μόλις λίγες ώρες μετά την εκτόξευση και δεν υπήρχε ίχνος αλήθειας σε ισχυρισμούς ότι είχε ζήσει αρκετές μέρες σε τροχιά.

Το μνημείο με την μορφή της Λάικα που έχει φτιαχτεί στη Μόσχα,
σε ανάμνηση του τραγικού θανάτου της.
Ρωσικό άγημα αποτίει φόρο τιμής.

Για έξι ημέρες μετά την εκτόξευση, κι ενώ το διαστημικό σκάφος εξακολουθούσε να έχει ενέργεια, στη Γη, οι Σοβιετικοί επιστήμονες συνέχισαν να συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τη ραδιενέργεια και τις κοσμικές ακτίνες που εντοπίστηκαν στο υψόμετρο που βρισκόταν το διαστημικό σκάφος.

Ο Sputnik 2 συνέχισε να κινείται γύρω από τη Γη για 163 ημέρες κάνοντας πάνω από 2.000 τροχιές. Αφού ταξίδευσε περίπου 100 εκατομμύρια χιλιόμετρα, στις 14 Απριλίου 1958, ο δορυφόρος βγήκε από την τροχιά του και τόσο το σκάφος, όσο και το σώμα της Λάικα, κάηκαν όταν εισήλθαν στην ατμόσφαιρα της Γης.

Περίπου δώδεκα σκύλοι ταξίδεψαν στο διάστημα στη σειρά διαστημικών  αποστολών Sputnik, μεταξύ του Νοεμβρίου 1957 και του Μαρτίου 1966. Οι μεταγενέστερες πτήσεις στις περισσότερες περιπτώσεις έληξαν με την ασφαλή επιστροφή στη Γη των επιβατών σκύλων. Ωστόσο, υπήρξαν και ατυχήματα που οδήγησαν σε απώλεια ζωής για τέσσερα σκυλιά.

Αναμνηστικό γραμματόσημο της Σοβιετικής Ένωσης
για την αποστολή του Sputnik 2.

Στη Star City, έξω από τη Μόσχα, υπάρχει σήμερα ένα μνημείο για τους Ρώσους κοσμοναύτες που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των αποστολών τους. Η Λάικα επίσης δεν ξεχάστηκε. Τον Νοέμβριο 1997, σε μια γωνιά του οικοδομήματος, μπήκε αναμνηστική πλάκα για να μας θυμίζει την συμβολή της Λάικα, αλλά και όλων των ζώων του προγράμματος, στην προσπάθεια του ανθρώπου να ταξιδέψει στο διάστημα. Σήμερα, εκεί μπορεί κάποιος να δει το γλυπτό ενός μικρού σκύλου με ορθωμένα τ' αυτιά, που κοιτάζει διαπεραστικά κάθε διερχόμενο, ένα μνημείο που εγκαινιάστηκε το 2008, προς τιμή της νεκρής Λάικα. 
Το 1998 ο Oleg Gazenko, μέλος της Σοβιετικής επιστημονικής ομάδας που είχε επιλέξει τα σκυλιά του προγράμματος Sputnik, είχε δηλώσει για το γεγονός της αποστολής σε θάνατο της σκυλίτσας:
"Όσο περισσότερο περνά ο καιρός, τόσο περισσότερο λυπάμαι...
Δεν θα έπρεπε να το είχαμε κάνει...
Δεν μάθαμε τόσα πολλά από την αποστολή που να δικαιολογούν τον θάνατο του σκυλιού."

• Ένα περιοδικό με το όνομα Laika.

• Πλήθος φωτογραφιών για την Λάικα στο pinterest.

• Βίντεο με την ιστορία της Λάικα, "What Happened To Laika, The First Space Dog" (αγγλικά, 6:54).

• Βίντεο με μια παιδική ιστορία στηριγμένη στο διαστημικό ταξίδι της Λάικα (αγγλικά, 7:34).

Πηγή: Today in Science History, Ιστότοπος rferl