Σαν σήμερα ... 1971, οι τρεις κοσμοναύτες της σοβιετικής αποστολής Soyuz 11 επιστρέφουν νεκροί από την διαστημική αποστολή τους.

αρισ. Viktor Patsayev, μέσ. Georgy Dobrovolsky, δεξ.  Vladislav Volkov.

Σαν σήμερα, στις 30 Ιουνίου 1971, η αποστολή της σοβιετικής διαστημικής πτήσης Soyuz 11 (ρωσ. Союз 11, ελλ. Ένωση 11) επέστρεψε στη Γη, μετά από ένα ταξίδι 24 ημερών στο διάστημα. Η ομάδα διάσωσης στο έδαφος έφτασε στο σημείο προσγείωσης, άνοιξε την πόρτα της κάψουλας και όλα φαίνονταν φυσιολογικά. Τα τρία μέλη του πληρώματος κάθονταν στις θέσεις τους, δυστυχώς, όμως, όλοι ήταν νεκροί.

Όμως, ας πάρουμε τα πράγματα από πιο νωρίς.

Το διαστημόπλοιο Soyuz 7K-OKS (ή αλλιώς Soyuz 11) εκτοξεύθηκε στις 6 Ιουνίου 1971 στις 04:55:09 UTC (ώρα Αθήνας 07:55:09, τοπική ώρα 09:55:09) από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο κεντρικό Καζακστάν. Το τριμελές πλήρωμά του (Georgy Dobrovolsky – κυβερνήτης, Vladislav Volkov – μηχανικός πτήσης και Viktor Patsayev – μηχανικός δοκιμών) είχε ως κύρια αποστολή την σύνδεση του διαστημοπλοίου με τον πρώτο διαστημικό σταθμό Salyut 1 (ρωσ. Салют-1, ελλ. Χαιρετισμός 1) που είχε μπει σε τροχιά από τις 19 Απριλίου 1971. Είχε προηγηθεί η αποτυχημένη απόπειρα του Soyuz 10 να συνδεθεί με τον σταθμό, όταν το είχε επιχειρήσει στις 21 Απριλίου 1971. Τότε, το τριμελές πλήρωμα είχε φτάσει και συνδεθεί μ’ επιτυχία στο σταθμό, αλλά ένα πρόβλημα λειτουργίας της καταπακτής δεν τους είχε επιτρέψει την είσοδο στο εσωτερικό του.

1971, αναμνηστικό γραμματόσημο της ΕΣΣΔ για τους
τρεις αδικοχαμένους κοσμοναύτες της αποστολής Soyuz 11.

Το πλήρωμα του Soyuz 11 έφτασαν και συνδέθηκαν με το Salyut στις 7 Ιουνίου 1971 (07:49 UTC). Μπαίνοντας στο σταθμό αντιμετώπισαν μια δύσκολη κατάσταση, αφού το εσωτερικό ήταν γεμάτο καπνό. Αφού αντικατέστησαν μέρος του συστήματος εξαερισμού, επέστρεψαν στο σκάφος τους και πέρασαν την υπόλοιπη μέρα τους εκεί, μέχρι να καθαρίσει ο αέρας.

Κατά την παραμονή τους στο Salyut τις επόμενες μέρες είχαν την ευκαιρία να εκτελέσουν το πρόγραμμα της αποστολής τους και να έχουν ζωντανές τηλεοπτικές μεταδόσεις στη Γη. Στις 16 Ιουνίου το πλήρωμα ανέφερε έντονη μυρωδιά καμένου στο σταθμό, κάτι που το αντιμετώπισαν, αλλά προβλημάτισε το σταθμό ελέγχου στο Μπαϊκονούρ μέχρι το σημείο να σκεφτούν ακόμη και πρόωρη εγκατάλειψή του Salyut, επειδή οι ειδικοί ηλεκτρολόγοι δεν μπορούσαν να βρουν την αιτία. Το σπουδαίο γεγονός που είχε προγραμματιστεί να παρακολουθήσουν και να κινηματογραφήσουν τα μέλη του πληρώματος ήταν η εκτόξευση ενός πυραύλου Ν1 από το Μπαϊκονούρ. Τελικά αυτό δεν έγινε, αφού η εκτόξευση του πυραύλου αναβλήθηκε.

Επίσης, το πλήρωμα διαπίστωσε ότι όταν ήταν υποχρεωμένο να κάνει μια άσκηση γυμναστικής (τα πόδια γύρο γύρο - ποδόμυλος) δύο φορές την ημέρα, προκαλείτο δόνηση ολόκληρου του σταθμού.

Το πλήρωμα άφησε οριστικά το διαστημικό σταθμό στις 29 Ιουνίου 1971 στις 18:28 UTC και η διαστημική κάψουλα προσεδαφίστηκε στις 29 Ιουνίου 1971 στις 23:16:52 UTC μένοντας σχεδόν 24 μέρες (23 μέρες, 18 ώρες, 21 λεπτά, 43 δεύτερα) σε τροχιά γύρω από τη Γη, πετυχαίνοντας ρεκόρ μακρύτερης συνεχούς παραμονής στο διάστημα κι έχοντας κάνει 383 περιφορές.

Σχέδιο του Soyuz 11 και οι θέσεις που κάθονταν οι κοσμοναύτες κατά την 

αναχώρηση και την προσεδάφιση: 1.  Dobrovolsky, 2.  Patsayev, 3. Volkov.

Κατά τη διάρκεια των χειρισμών για την επιστροφή και επανείσοδο του διαστημοπλοίου στην ατμόσφαιρα της Γης θα έπρεπε να ενεργοποιηθούν μία μία 12 εκρηκτικές συσκευές που θα απομάκρυναν από τη διαστημική κάψουλα, που μέσα ήταν οι κοσμοναύτες, περιττά τμήματα. Όμως, επειδή οι εκρήξεις έγιναν ταυτόχρονα, αυτό προκάλεσε το άνοιγμα μιας βαλβίδας ρύθμισης της πίεσης σε ύψος 168 χλμ. και μέσα σε 30 δευτερόλεπτα ο θαλαμίσκος αποσυμπιέστηκε. Το χειροκίνητο κλείσιμο των βαλβίδων απαιτούσε 60 δευτερόλεπτα. Το αποτέλεσμα ήταν το πλήρωμα, που τότε δεν φορούσε ειδικές στολές (με ρύθμιση της πίεσης) στο εσωτερικό του θαλαμίσκου, λόγω έλλειψης χώρου, να πεθάνουν από ασφυξία. Γι’ αυτό το σωστικό συνεργείο βρήκε το πλήρωμα στη θέση του όταν άνοιξαν το θαλαμίσκο. Μόνο το σώμα του  Patsayev είχε κλίση προς τη μεριά της βαλβίδας, που βρισκόταν ανάμεσα στα καθίσματα, σε μια ύστατη ίσως προσπάθειά του να την κλείσει.  

Η αυτοψία που πραγματοποιήθηκε στο στρατιωτικό νοσοκομείο Burdenko έδειξε αιμορραγία των αιμοφόρων αγγείων στον εγκέφαλο με λιγότερες ποσότητες αίματος κάτω από το δέρμα τους, στο εσωτερικό αυτί και στη ρινική κοιλότητα. Αυτά τα συμπτώματα ήταν ενδείξεις έκθεσης σε περιβάλλον κενού. Ακόμη, το αίμα τους βρέθηκε να περιέχει μεγάλες συγκεντρώσεις γαλακτικού οξέος, ένα σημάδι ακραίας φυσιολογικής πίεσης. Παρόλο που θα μπορούσαν να παραμείνουν έχοντας τις αισθήσεις τους για περίπου ένα λεπτό μετά την έναρξη της αποσυμπίεσης, διαπιστώθηκε ότι στα πρώτα 20 δευτερόλεπτα είχαν αρχίσει να φαίνονται οι συνέπειες από την έλλειψη οξυγόνου, κάτι που κατέστησε αδύνατη τη λειτουργία τους.

Η κηδεία των τριών κοσμοναυτών έγινε στις 3 Ιουλίου 1971 με μεγάλη δημόσια επίσημη τελετή και θάφτηκαν στο Κρεμλίνο, στο Τοίχος των Νεκρών, στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας.

Τα ονόματα των αστροναυτών δόθηκαν ως ονόματα τριών κρατήρων της Σελήνης (Dobrovol'skiy crater), Volkov (crater) και Patsaev (crater).

Αξίζει να μνημονεύσουμε ότι το πλήρωμα που τελικά ταξίδευσε με το Soyuz 11 ήταν το αναπληρωματικό. Το αρχικά επιλεγμένο πλήρωμα αποτελείτο από τους Alexei Leonov, Valeri Kubasov και Pyotr Kolodin και αντικαταστάθηκε τέσσερις ημέρες πριν την αναχώρηση, επειδή ο Valeri Kubasov εμφάνισε ύποπτα συμπτώματα προσβολής από φυματίωση.

Ένα σύντομο βίντεο με τους διασώστες να προσπαθούν να προσφέρουν βοήθεια στον νεκρό πλέον Dobrovolsky (0.16).

Ένα βίντεο του Associated Press από την κηδεία των τριών κοσμοναυτών του Soyuz 11 (χωρίς ήχο) (10.55).

Πηγή: Today in Science History,  WIKIPEDIA