Οι εκρηκτικές λεπτομέρειες ενός κλασικού πειράματος Χημείας.

Είναι ένα πείραμα που έχει εντυπωσιάσει γενιές και γενιές φοιτητών Χημείας: πετάμε έναν σβόλο καθαρού νατρίου σε νερό και απολαμβάνουμε τις θεαματικές φλόγες και εκρήξεις. Φαίνεται όμως ότι οι λεπτομέρειες της πασίγνωστης χημικής αντίδρασης ήταν άγνωστες ως τώρα.

Μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Communications αποκαλύπτει το μηχανισμό που κάνει την αντίδραση του νατρίου με το νερό τόσο γρήγορη και εκρηκτική: λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου αφότου πέσει στο νερό, το νάτριο υγροποιείται και παίρνει το σχήμα αχινού, με δεκάδες προεκβολές σαν βελόνες που τρυπούν το νερό και πυροδοτούν μια ανεξέλεγκτη αντίδραση.
Αλκάλια: αντιδραστικές προσωπικότητες

Το νάτριο, όπως και το κάλλιο, ανήκει σε μια ομάδα άκρως αντιδραστικών μετάλλων που ονομάζονται αλκάλια. Η συνηθέστερη μορφή νατρίου που γνωρίζουμε στην καθημερινή ζωή είναι το μαγειρικό αλάτι, στο οποίο ένα άτομο νατρίου συνδέεται με ένα άτομο χλωρίου.

Στην καθαρή μορφή του, το νάτριο είναι ένα υπόλευκο μέταλλο αρκετά μαλακό ώστε να κόβεται με μαχαίρι. Όταν όμως έρθει σε επαφή με νερό αντιδρά μαζί του και δίνει καυστικό νάτριο και αέριο υδρογόνο. Η αντίδραση απελευθερώνει επίσης θερμότητα, η οποία προκαλεί εκρηκτική ανάφλεξη του υδρογόνου.

Αυτή είναι η εξήγηση που διδάσκονται εδώ και δεκαετίες οι φοιτητές. Δεν ήταν όμως αρκετά πειστική για για τον Πάβελ Γιούνγκβιρτ, χημικό της Ακαδημίας Επιστημών της Τσεχικής Δημοκρατίας. Για να προκληθεί έκρηξη, η χημική αντίδραση πρέπει να είναι σχεδόν ακαριαία. Όμως το νερό έρχεται σε επαφή μόνο με την επιφάνεια του σβόλου νατρίου, και όχι με τα άτομα που κρύβονται στο εσωτερικό του σβόλου. Επιπλέον, το υδρογόνο που παράγεται από την αντίδραση χωρίζει το νάτριο από το νερό και θα έπρεπε να επιβραδύνει την αντίδραση. Θα περίμενε λοιπόν κανείς ότι το νάτριο θα τσιτσίριζε αργά στο νερό αντί να εκρήγνυται.

Για να διαπιστώσουν τι ακριβώς συμβαίνει, ο Γιούνγκβιρτ και οι συνεργάτες του βιντεοσκόπησαν την αντίδραση με κάμερες υψηλής ταχύτητας. Επειδή το νάτριο σε στερεά μορφή είναι απρόβλεπτο στη συμπεριφορά του, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα μείγμα νατρίου και καλίου σε υγρή μορφή. Το κάλιο, εξάλλου, είναι ακόμα πιο αντιδραστικό από το νάτριο.


Τα βίντεο αποκάλυψαν ένα φαινόμενο που δεν είχε παρατηρηθεί μέχρι σήμερα: λιγότερο από ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου μετά την έναρξη της αντίδρασης, η σταγόνα νατρίου και καλίου παίρνει το σχήμα αχινού. Οι εκατοντάδες ακίδες που τρυπούν το νερό αυξάνουν την ελεύθερη επιφάνεια της αντίδρασης και την επιταχύνουν σε εκρηκτικές ταχύτητες. Επιπλέον, όμως, οι ακίδες εμφανίζονται στο βίντεο να περιβάλλονται από ένα μοβ υλικό.

Διαβάστε περισσότερα και δείτε τα σχετικά videos  ΕΔΩ .

Από το Βαγγέλη Πρατικάκη
Newsroom ΔΟΛ,   in.gr