Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2020

Σαν σήμερα... 1909, γεννήθηκε ο Ινδός φυσικός Homi Jehangir Bhabha.

Homi Jehangir Bhabha

Σαν σήμερα, στις 30 Οκτωβρίου 1909, γεννήθηκε στη Βομβάη (τώρα Mumbai) της Ινδίας ο  Homi Jehangir Bhabha (Όμι Τζέχαγκιρ Μπάμπα), πυρηνικός φυσικός, που θεωρείται ο "πατέρας του  πυρηνικού προγράμματος της  Ινδίας".

Ο Homi Bhabha προερχόταν από πλούσια οικογένεια Parsiμε βαθιά παράδοση μόρφωσης και προσφοράς υπηρεσιών στην Ινδία. Πατέρας του ήταν ο διάσημος δικηγόρος Jehangir Hormusji Bhabha

Ο Bhabha (δεξιά) με τους γονείς του
και τον αδελφό του Jamshed.

Στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσής του στη Βομβάη παρακολούθησε το σχολείο Cathedral and John Connon School, ένα από τα καλύτερα, ακόμη και σήμερα, σχολεία της Ασίας. 
Σε ηλικία 15 ετών συνέχισε τις σπουδές του στο Elphinstone College του Πανεπιστημίου της Βομβάης. Συνεχίζοντας τις σπουδές του στη Βομβάη παρακολούθησε το Royal Institute of Science μέχρι το 1927, οπότε και πήγε στην Αγγλία. Εκεί γράφτηκε στο Caius College του Κέιμπριτζ για να σπουδάσει μηχανολόγος σύμφωνα με την επιθυμία του πατέρα του και του θείου του Dorab Tata, που τον προόριζαν για τις επιχειρήσεις Tata (και σήμερα από τις πιο πλούσιες οικογένειες της Ινδίας). 

Ο Homi Bhabha την εποχή που ήταν στο Κέιμπριτζ.

Σύντομα ο Bhabha ανακάλυψε ότι το πραγματικό επιστημονικό του ενδιαφέρον ήταν για τα μαθηματικά και τη φυσική. Ο πατέρας του, αντιλαμβανόμενος την προτίμηση του γιου του, συμφώνησε μαζί του να πάρει πρώτα το πτυχίο του μηχανολόγου και μετά να συνεχίσει με ό,τι ήθελε. Έτσι κι έγινε. Το 1930 πήρε το πτυχίο μηχανολόγου και συνέχισε τις σπουδές του στα μαθηματικά με την επίβλεψη του Paul Dirac. Παράλληλα την ίδια εποχή εργαζόταν στο Εργαστήριο Cavendish  του Κέιμπριτζ προετοιμάζοντας το διδακτορικό του στη θεωρητική φυσική. 

Ο Homi Bhabha με τον Paul Dirac.

Το 1933 ολοκλήρωσε τη διδακτορική του εργασία με τίτλο "The Absorption of Cosmic radiation" ("Η απορρόφηση της κοσμικής ακτινοβολίας"). Με αυτή την εργασία το 1934 κέρδισε την υποτροφία  Isaac Newton για τα επόμενα τρία χρόνια.
Παράλληλα με την ερευνητική του εργασία στο Κέιμπριτζ, δούλεψε με τον Niels Bohr στην Κοπεγχάγη. Το 1936 δημοσίευσαν από κοινού την εργασία "Η είσοδος των ταχέων ηλεκτρονίων και η θεωρία των κοσμικών καταιγίδων", όπου περιέγραφαν τον τρόπο με τον οποίο οι κοσμικές ακτίνες αλληλεπιδρούν με την ανώτερη ατμόσφαιρα της γης.
Το 1937 πήρε μια ακόμη υποτροφία για να συνεχίσει την έρευνα στο Κέιμπριτζ. 
Το 1939 επέστρεψε για διακοπές στην Ινδία, όμως το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, τον υποχρέωσε να μείνει στην πατρίδα του. 

1950 - Η πρόταση του Jacques Hadamard προς την  
Σουηδική Ακαδημία Επιστημώνγια να δοθεί το βραβείο  
Νόμπελ στον Homi Bhabha (5 φορές υποψήφιος).

Δέχτηκε μια θέση στο τμήμα Φυσικής του Ινστιτούτου Επιστημών της Ινδίας που εκείνη την εποχή διευθυνόταν από τον C. Raman. Εκεί ο Bhabha δημιούργησε το τμήμα έρευνας κοσμικών ακτίνων και πήρε κοντά του για να δουλέψουν μαζί μερικούς φοιτητές, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Harish-Chandra. Την ίδια εποχή δούλευε ανεξάρτητα στη δημιουργία πυρηνικών όπλων.
Στις 20 Μαρτίου 1941 εκλέχτηκε ως μέλος της Royal Society του Λονδίνου.

Το 1944 κι ενώ η Ινδία ήταν ακόμη υπό Βρετανική κατοχή, ο Bhabha αντιλαμβανόμενος τη σημασία δημιουργίας εργαστηρίων για πυρηνική έρευνα στην Ινδία, απευθύνθηκε στον μεγαλοεπιχειρηματία και οραματιστή Dorabji Jamsetji Tata, ζητώντας τη συνδρομή του. Πραγματικά η πρόταση του Bhabha έγινε δεκτή και τον επόμενο χρόνο δημιουργήθηκε στη Βομβάη το Ινστιτούτο Tata για Θεμελιώδη Έρευνα. Η χρηματοδότηση παρείχε στο ινστιτούτο τη δυνατότητα ευρείας κλίμακας έρευνα στη φυσική, τη χημεία, τα ηλεκτρονικά και τα μαθηματικά.

Ο Homi Bhabha (δεξιά), ως πρόεδρος της Διάσκεψης  
των Ηνωμένων Εθνών για την Ειρηνική Χρήση της
Πυρηνικής Ενέργειας (1955).

Στα επόμενα χρόνια ο Bhabha έπαιξε ενεργό ρόλο στη δημιουργία, το 1948, της Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (υπήρξε πρόεδρός της) και του Υπουργείου Ατομικής Ενέργειας, το 1954
Οραματίστηκε ένα πυρηνικό πρόγραμμα τριών σταδίων που θα αποτελείται από τη χρησιμοποίηση του φυσικού ουρανίου, θορίου και πλουτωνίου σε εξελιγμένους πυρηνικούς αντιδραστήρες με καθετοποιημένη λειτουργία. Εξαιτίας αυτού, κλήθηκε πατέρας του προγράμματος πυρηνικής ενέργειας της Ινδίας.
Το 1954 τιμήθηκε από την Ινδική κυβέρνηση με το βραβείο Padma Bhushan για την ανεκτίμητη προσφορά του στην επιστήμη και τη μηχανική.

(από αρισ.) Niels Bohr, Homi Bhabha, J.R.D. Tata 
και Jamshed Bhabha.

Το 1955 στη Γενεύη της Ελβετίας ήταν πρόεδρος της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Ειρηνική Χρήση της Πυρηνικής Ενέργειας. Αυτό δεν τον εμπόδιζε να είναι οπαδός της ανάπτυξης των πυρηνικών όπλων, κάτι που επεδίωξε για την Ινδία, ιδιαίτερα μετά τον συνοριακό πόλεμο με την Κίνα το 1962. 

Σκέδαση Bhabha.

Κάτω από την δική του καθοδήγηση Ινδοί επιστήμονες ανέπτυξαν πρόγραμμα κατασκευής ατομικής βόμβας και το 1956 λειτούργησε στη Βομβάη ο πρώτος ατομικός αντιδραστήρας. 
Ήταν αυτός που πρώτος συνειδητοποίησε τη δυνατότητα χρήσης των μεγάλων αποθεμάτων θορίου της Ινδίας, αφού τα αποθέματα της χώρας σε ουράνιο ήταν μικρά.
Τα συνολικά αποθεματικά του θορίου στην Ινδία ανέρχονταν σε πάνω από 500.000 τόνους, σε εύκολα εξαγώγιμη μορφή, ενώ τα γνωστά αποθέματα του ουρανίου ήταν λιγότερα από το ένα δέκατο αυτής της ποσότητας. Το συμπέρασμά του ήταν ότι, στόχος του προγράμματος μεγάλης εμβέλειας για την ατομική ενέργεια στην Ινδία, έπρεπε να είναι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας το συντομότερο δυνατό από το θόριο αντί για το ουράνιο.

Ο Homi Bhabha με τον πρωθυπουργό της Ινδίας 
Τζαβαχαρλάλ (
Παντίτ) Νεχρού.

Το 1958 εξελέγη τιμητικά μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.
Ο Bhabha κέρδισε το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον όταν διατύπωσε με σωστό τρόπο την πιθανότητα σκέδασης ποζιτρονίων από ηλεκτρόνια, μια διαδικασία γνωστή σήμερα ως σκέδαση Bhabha. 
Στις αρχές της δεκαετίας του '60 βοήθησε σημαντικά τον Vikram Sarabhai να θεμελιώσει το πρόγραμμα της Ινδίας για την έρευνα του Διαστήματος.

Εκτός από εξαιρετικός επιστήμονας και οραματιστής, ο Bhabha υπήρξε ζωγράφος και φίλος της κλασικής μουσικής και της όπερας.

Γραμματόσημα της Ινδίας προς τιμή του Homi Bhabha.

Στις 23 Ιανουαρίου 1966 ταξίδευσε από τη Βομβάη για τη Γενεύη με την πτήση 101 της Air India για να συμμετάσχει σε συνεδρία του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Μετά από δύο προγραμματισμένες στάσεις στο Δελχί και στη Βηρυτό, την επόμενη μέρα το Boeing 707 συνετρίβη στις Γαλλικές Άλπεις (Mont Blanc) κοντά στο Rochers de la Tournette με αποτέλεσμα το θάνατο των 117 επιβαινόντων. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, αιτία του δυστυχήματος ήταν η κακή συνεννόηση του πιλότου με το κέντρο ελέγχου πτήσεων της Γενεύης σχετικά με τη θέση του αεροπλάνου. 
Σύμφωνα με μια θεωρία συνωμοσίας, σε δημοσιευμένες συνεντεύξεις του ο πρώην πράκτορας της CIA Robert Crowley ισχυρίστηκε στο δημοσιογράφο Gregory Douglas, ότι η CIA ανατίναξε το αεροπλάνο που επέβαινε ο Homi Bhabha, επειδή εκείνη την εποχή ανησυχούσε για τα σχέδια της Ινδίας στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. O Douglas δημοσίευσε τις τηλεφωνικές συνεντεύξεις που είχε επί 4 χρόνια με τον Crowley στο βιβλίο με τίτλο "Conversations with the Crow" ("Συνομιλίες με τον Crow"). 

Ο Bhabha (δεξιά) με τους ΑϊνστάινHideki Yukawa 
και John Wheeler.

Μετά τον θάνατο του Bhabha, η Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας στη Βομβάη μετονομάστηκε προς τιμή του σε Κέντρο Ατομικής Έρευνας Bhabha.
Από το 1967 υπάρχει το Συμβούλιο Υποτροφιών Homi Bhabha. Άλλα ονομαστά ινστιτούτα στην Ινδία προς τιμή του είναι το Εθνικό Ινστιτούτο Homi Bhabha και το Κέντρο Homi Bhabha για την Επιστημονική Εκπαίδευση στη Βομβάη.

Προτομή του Bhabha στο προαύλιο του
Birla Industrial & Technological Museum 
στην Καλκούτα.

  • Αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Homi Bhabha, "Remembering Dr. Homi Bhabha, the Physicist" ("Ενθυμούμενος τον Δρ. Homi Bhabha, τον Φυσικό"). Έκδοση του Bhabha Atomic Research Centre, 2009 (αγγλικά). 

Η Ινδική αγγλόφωνη εφημερίδα "The Times of India"
αναγγέλει πρωτοσέλιδα το θάνατο του Homi Bhabha.

  • Μια ταινία για τον Dr Homi Bhabha από το TIFR (Tata Institute of Fundamental Research) (49:32, αγγλικά). Η πρεμιέρα της ταινίας έγινε στο TIFR, στις 31 Οκτωβρίου 2012.
  • "Growing the Tree of Science: Homi Bhabha and the Tata Institute of Fundamental Research", ένα βιβλίο της Indira Chowdhury για την σχέση του H. Bhabha και του Ινστιτούτου Tata.

Παρασκευή 23 Οκτωβρίου 2020

Σαν σήμερα... 1908, γεννήθηκε ο Ρώσος φυσικός Ίλια Φρανκ.

Ίλια Μιχαήλοβιτς Φρανκ

Σαν σήμερα, στις 23 Οκτωβρίου 1908, γεννήθηκε ο Ρώσος φυσικός Ίλια Μιχαήλοβιτς Φρανκ  (ρωσ. Илья́ Миха́йлович Франк) στην Αγ. Πετρούπολη της Ρωσίας. Το έργο του σχετίζεται με την οπτική, τα νετρόνια και την πυρηνική φυσική χαμηλών ενεργειών.

Ο πατέρας του, Mikhail Lyudvigovich Frank εβραϊκής καταγωγής, ήταν απόφοιτος της Βαυαρικής Τεχνικής Σχολής του Μονάχου και αργότερα πανεπιστημιακός μαθηματικός και η μητέρα του  Yelizaveta Mikhailovna Gratsianova ορθόδοξη χριστιανή, ήταν παιδίατρος. 

Ο πατέρας, Mikhail Frank, με τους δύο γιους του,
αριστερά τον Ίλια και δεξιά τον μεγαλύτερο Gleb
(Κριμαία, Alupka γύρω στο 1925).


Ο Ιλιούσα (χαϊδευτικό του Ίλια) ήταν ασθενικός, συχνά άρρωστος, κατάσταση που τον υποχρέωνε να μη πηγαίνει στο σχολείο τακτικά. Αυτός και ο μεγαλύτερος αδελφός του Gleb ήταν τυχεροί, γιατί μεγάλωναν σ' ένα σπίτι με την πλούσια βιβλιοθήκη του πατέρα τους. Από μικρός ο Ίλια είχε δείξει ενδιαφέρον για τη βιολογία και τη φυσική. Τελικά, αυτές οι δύο επιστήμες έμελλε να δοξάσουν την οικογένεια Φρανκ, ο Ίλια στη φυσική και ο Gleb στη βιολογία. 
Ο Ίλια Φρανκ, μετά το 1919, πέρασε μερικά χρόνια της σχολικής ζωής του στη Γιάλτα της Κριμαίας, επειδή εκείνα τα χρόνια ο πατέρας του δίδασκε στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Συμφερόπολης (1919 - 1931). 

Ο Ίλια Φρανκ με τους γονείς του το 1925 στην Κριμαία.

Το 1925, ο Ίλια Φρανκ αποφοίτησε από το λύκειο και το 1926 μπήκε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας για να σπουδάσει Μαθηματικά και Θεωρητική Φυσική. Ήδη, από το δεύτερο έτος των σπουδών του εργάστηκε ως βοηθός στο εργαστήριο του Sergey Ivanovich Vavilov (Σεργκέι Ιβάνοβιτς Βαβίλοφ), τον οποίο θεωρούσε μέντορά του. 
Τελειώνοντας τις σπουδές του το 1930, ξεκίνησε να εργάζεται στο Κρατικό Ινστιτούτο Οπτικής στο Λένινγκραντ (σημ. Αγ. Πετρούπολη), στο εργαστήριο του Alexander N. Terenin, κατόπιν σύστασης του Βαβίλοφ. Εκεί πραγματοποίησε μελέτες φωτοχημικών διεργασιών με οπτικές και φασματοσκοπικές μεθόδους. Η έρευνά του προσέλκυσε την προσοχή από την κομψότητα της μεθοδολογίας του, την πρωτοτυπία και την περιεκτική ανάλυση των πειραματικών δεδομένων. Κοντά στον Βαβίλοφ ολοκλήρωσε την πρώτη του δουλειά για τη φωταύγεια (δημοσιεύθηκε από κοινού με τον Βαβίλοφ το 1931). 

Στο εργαστήριο του A.N. Terenin. 
Στην κάτω σειρά: A.N. Terenin και στην άκρη δεξιά ο Φρανκ.

Το 1934 μετακινήθηκε στο Ινστιτούτο Φυσικής και Μαθηματικών της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών.
Το 1935, τα αποτελέσματα της εργασίας του στο Ινστιτούτο αποτέλεσαν τη βάση της διδακτορικής του διατριβής με τίτλο "Elementary Processes in Optical Dissociation" ("Στοιχειώδεις διεργασίες στην οπτική αποσύνδεση").

Εργαζόμενος στο Ινστιτούτο της Ακαδημίας Επιστημών (που σύντομα άλλαξε κι έγινε μόνο Ινστιτούτο Φυσικής και μεταφέρθηκε στη Μόσχα), ξεκίνησε ν' ασχολείται μ' ένα καινούριο τομέα, την πυρηνική φυσική και ιδιαίτερα με την εξήγηση του φαινομένου που είχε παρατηρήσει ο Pavel Cherenkov  (Πάβελ Τσερενκόφ), την ακτινοβολία Cherenkov. Το 1934, ο μεταπτυχιακός φοιτητής του Βαβίλοφ P. Cherenkov είχε ανακαλύψει ότι φορτισμένα σωματίδια, που περνούν μέσα από νερό με πολύ υψηλές ταχύτητες, εκπέμπουν φως. 

Ο Βαβίλοφ (κάτω, 2ος από δεξιά) με μια ομάδα
φοιτητών του στη Μόσχα (1929-30).
Ο Φρανκ, όρθιος αριστερά.

Το 1937, ο Φρανκ μαζί με τον Igor Tamm (Ιγκόρ Ταμ) παρουσίασαν μια θεωρητική ερμηνεία για την ακτινοβολία Cherenkov: το φαινόμενο συμβαίνει όταν φορτισμένα σωματίδια ταξιδεύουν σ' ένα οπτικά διαφανές μέσο με ταχύτητες μεγαλύτερες από την ταχύτητα του φωτός σε εκείνο το μέσο (κάτι που θυμίζει μια βάρκα που κινείται μέσα στο νερό γρηγορότερα από τα κύματα που δημιουργεί), προκαλώντας ωστικό κύμα στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Το ποσό της ενέργειας που ακτινοβολείται σε αυτή τη διαδικασία δίνεται από τον τύπο Frank-Tamm.

Ο Ίλια Φρανκ το 1934 στο όρος Elbrus 
τοποθετώντας ένα θάλαμο Wilson.

Η ανακάλυψη και εξήγηση της ακτινοβολίας Cherenkov είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέων μεθόδων για την ανίχνευση και τη μέτρηση της ταχύτητας των πυρηνικών σωματιδίων που κινούνται με πολύ υψηλές ταχύτητες και απέκτησε μεγάλη σημασία για την έρευνα στην πυρηνική φυσική. Η ακτινοβολία Cherenkov χρησιμοποιείται επίσης ευρέως στη βιοϊατρική έρευνα για την ανίχνευση ραδιενεργών ισοτόπων. 

Το 1937, ο Ίλια Φρανκ παντρεύτηκε την Ella Abramovna (Beilikhis) που ήταν εξέχουσα σοβιετική ιστορικός. Το 1941, το ζευγάρι απέκτησε ένα γιο τον Αλέξανδρο που έγινε ειδικός στη φυσική των νετρονίων. Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στην εκκένωση της Μόσχας, η οικογένεια Φρανκ μετακινήθηκε στο Καζάν (1941 ως το 1943). Το 1943 επέστρεψαν στη Μόσχα 

Ο Ίλια Φρανκ με τη γυναίκα του Ella Abramovna
στο Καζάν την περίοδο 1941-43.

Το 1944 ο Φρανκ έγινε καθηγητής και επικεφαλής τμήματος στο Ινστιτούτο Φυσικής και στο Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής (που αργότερα μετατράπηκε σε Ινστιτούτο Πυρηνικής Έρευνας). Το εργαστήριο του Frank ασχολήθηκε με την έρευνα των πυρηνικών αντιδραστήρων.
Μία από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Ίλια Φρανκ στον τομέα των ακτινοβολιών ήταν η θεωρία της ακτινοβολίας μετάβασης, την οποία διατύπωσε μαζί με τον σοβιετικό φυσικό V. Ginzburg το 1945. Αυτός ο τύπος ακτινοβολίας προκύπτει από την αναδιάταξη του ηλεκτρικού πεδίου ενός ομοιόμορφα κινούμενου σωματιδίου όταν διασχίζει το όριο μεταξύ δύο μέσων με διαφορετικές οπτικές ιδιότητες. Αν και αυτή η θεωρία δοκιμάστηκε αργότερα πειραματικά, ορισμένες από τις σημαντικές συνέπειές της δεν μπορούσαν να εντοπιστούν στο εργαστήριο για περισσότερο από μια δεκαετία.

Ο Ίλια Φρανκ στον αντιδραστήρα IBR.

Το 1946, ο Ίλια Φρανκ, σε αναγνώριση του έργου του, εξελέγη Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Την ίδια χρονιά, οι Cherenkov, Vavilov, Tamm και Φρανκ βραβεύτηκαν με το βραβείο Στάλιν για την ανακάλυψή τους. 
Το 1958 οι Cherenkov, Tamm και Φρανκ μοιράστηκαν (από 1/3) το Nobel Φυσικής "για την ανακάλυψη και ερμηνεία του φαινομένου Cherenkov". Ο Βαβίλοφ είχε πεθάνει ήδη από το 1951.
Στην ομιλία που έκανε ο Ίλια Φρανκ με αφορμή την βράβευσή του με το Νόμπελ Φυσικής,  επεσήμανε ότι το φαινόμενο Cherenkov "έχει πολλές εφαρμογές στη φυσική των σωματιδίων υψηλής ενέργειας." "Η σύνδεση μεταξύ αυτού του φαινομένου και άλλων προβλημάτων έχει επίσης διευκρινιστεί", πρόσθεσε, "όπως η σύνδεση με τη φυσική του πλάσματος, την αστροφυσική, το πρόβλημα της παραγωγής ραδιοκυμάτων και το πρόβλημα της επιτάχυνσης των σωματιδίων."

Ο Ίλια Φρανκ παραλαμβάνει
το βραβείο Νόμπελ (1958).

Το 1957 έγινε επικεφαλής του Εργαστηρίου Φυσικής Νετρονίων (FLNPστο Joint Institute for Nuclear Research (JINR) στη Ντούμπνα. Οι εργασίες του εργαστηρίου στηρίχτηκαν σε παλμικό αντιδραστήρα ταχέων νετρονίων (IBR) που κατασκευάστηκε τότε. Ο Φρανκ ανέλαβε να ηγηθεί αυτού του εργαστηρίου και έκτοτε, για περισσότερα από τριάντα χρόνια, ηγήθηκε μιας μεγάλης διεθνούς ομάδας, που αριθμούσε πάνω από εξακόσια άτομα. Υπό την εποπτεία του Φρανκ, ο αντιδραστήρας χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη τεχνικών φασματοσκοπίας νετρονίων. Το IBR-30 (όπως αρχικά ονομάστηκε) έγινε η πιο ισχυρή παλμική πηγή νετρονίων στην Ευρώπη. Γι' αυτό το έργο απονεμήθηκε, στον Φρανκ και την ομάδα στην οποία ήταν επικεφαλής, το Κρατικό Βραβείο της ΕΣΣΔ.

Από αρισ. Ίλια Φρανκ, Ν. Α. Dobrotin, Niels Bohr,
Igor Tamm, I. Rozhansky, Vitaly Ginzburg, 
Evgenii Feinberg και Α.Μ. Prokhorov
στο "The Lebedev Physics Institute
" 
(FIAN, Μόσχα) το 1961.

Ωστόσο, η περαιτέρω ανάπτυξη του έργου απαιτούσε τη δημιουργία μιας νέας, πιο ισχυρής πηγής νετρονίων. Με κοινές προσπάθειες των FLNP και NIKIET, ο μοναδικός παλμικός αντιδραστήρας IBR-2 σχεδιάστηκε και κυκλοφόρησε το 1984. Η μέγιστη ισχύς του έφτασε τα 1500 MW, γεγονός που το κατέστησε παγκόσμιο ρεκόρ μεταξύ των ερευνητικών αντιδραστήρων όσον αφορά την πυκνότητα ροής νετρονίων. Ο Φρανκ, ως διευθυντής του FLNP, ανέλαβε την τεράστια ευθύνη για τη δημιουργία και τη λειτουργία του IBR-2.

Σε αυτόν τον αντιδραστήρα, ο Φρανκ ξεκίνησε εκτεταμένη πειραματική έρευνα, η οποία έκανε το FLNP ένα από τα κορυφαία κέντρα στον κόσμο στον τομέα της σκέδασης νετρονίων.

Τα Διεθνή Σχολεία Φυσικής Νετρονίων, που οργανώνονταν κάθε τέσσερα χρόνια στο JINR, ήταν διεθνώς γνωστά και ο Ίλια Φρανκ ήταν ο μόνιμος διοργανωτής και ηγέτης τους.

Επιτάφια πλάκα για τον Ίλια Φρανκ στο
νεκροταφείο Vvedenskoye της Μόσχας.


Το 1966, μετά το θάνατο της πρώτης του συζύγου το 1960, ο Ίλια Φρανκ παντρεύτηκε την Μαρίνα Μιχαηλόβνα Ναζαρόβα (Hubert), που ήταν γιατρός πνευμονολόγος. 

Ο Ίλια Φρανκ πέθανε στη Μόσχα, στις 22 Ιουνίου 1990, σε ηλικία 82 ετών. Θάφτηκε στη Μόσχα στο νεκροταφείο Vvedenskoye.

Αξίζει να επισημάνουμε, ότι κάθε σοβιετικός φυσικός που ήταν σύγχρονος με τον Ακαδημαϊκό πυρηνικό φυσικό Αλεξέι Ζάχαροβ (ή Ζαχάρωφ), συνδέθηκε με κάποιο τρόπο με τα γεγονότα που είχαν σχέση με αυτόν. Ο Ίλια Φρανκ ήταν ένας από τους ακαδημαϊκούς της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, ο οποίος το 1973 υπέγραψε με άλλους επιστήμονες επιστολή στην εφημερίδα Pravda καταδικάζοντας τη "συμπεριφορά του Ακαδημαϊκού A.D. Sakharov". Στην επιστολή, ο Ζάχαροβ κατηγορήθηκε ότι "έκανε μια σειρά δηλώσεων για τη δυσφήμιση του κρατικού συστήματος, της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής της Σοβιετικής Ένωσης" και οι ακαδημαϊκοί αξιολόγησαν τις δραστηριότητες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα ότι "δυσφημίζουν την τιμή και την αξιοπρέπεια ενός σοβιετικού επιστήμονα".

Στο εργαστήριο (FIAN) του Ίλια Φρανκ  (αριστ.) με 
Γκρόσεφ, Frederic Joliot-Curie και Irene Curie (1946).

Ωστόσο, μέχρι το τέλος της ζωής του, απασχολούσε τον Ίλια Φρανκ ότι είχε υποκύψει στην πίεση που του είχε ασκήσει ο τότε Πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ για την υπογραφή αυτής της επιστολής. Στις 3 Ιανουαρίου 1990, σε άρθρο του με τίτλο "Η αλήθεια κερδίζει πάντα", ο Φρανκ είχε γράψει: 
"Πρόσφατα, βιώσαμε ένα σοβαρό σοκ. Ο μεγάλος μαχητής της δικαιοσύνης A. Ζάχαροβ πέθανε και ο πόνος της απώλειας δεν έχει υποχωρήσει ακόμα. Κανείς, φυσικά, δεν ξεχνάει τη δίωξη την οποία υπέστη πρόσφατα. Η ευθύνη γι' αυτό βαρύνει επίσης την Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ. Δεν ήμουν μεταξύ εκείνων που καταδίκασαν το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης (σημείωση: που είχε δοθεί στον Ζάχαροβ), θεωρώντας ότι αυτό το βραβείο το άξιζε οπωσδήποτε. Ωστόσο, υπάρχει το μερίδιο (ευθύνης) μου σε αυτό που δημοσίευσε η Ακαδημία Επιστημών εναντίον του Ζάχαροβ. Το συνειδητοποίησα εδώ και πολλά χρόνια και δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Μαζί με τον D.S. Likhachov, δεν λέω αντίο, αλλά συγχωρώ επίσης." Όπως είναι τώρα γνωστό, μόνο αυτός και ο Ακαδημαϊκός S. V. Vonsovsky ζήτησαν δημόσια συγγνώμη από τον Ζάχαροβ.

Ο Ίλια Φρανκ (μέσο) με τον Leonid Keldysh (δεξιά) 
στη Ντούμπνα.

Ο Ίλια Φρανκ ήταν ευγενικό άτομο, εξαιρετικά διασκεδαστικός και χιουμορίστας. Για παράδειγμα, αυτός ήταν που είχε πει: "Η αγάπη είναι καλή, αλλά ένα χρυσό βραχιόλι είναι καλύτερο". Με την λέξη "αγάπη" εννοούσε τις θεωρητικές μελέτες στη φυσική και με το "χρυσό βραχιόλι" εννοούσε το αποτέλεσμα των πειραμάτων. Συχνά ο Φρανκ πρόσθετε σε αυτή τη φράση τις λέξεις "εάν δεν είναι υπερβολικό", απαιτώντας αυστηρή επαλήθευση των πειραματικών δεδομένων.

Ο Ίλια Φρανκ με τον γιο του Αλέξανδρο (Οκτώβριος 1986).

Οι συνάδελφοί του πίστευαν ότι διέθετε βάθος, σαφήνεια σκέψης, την ικανότητα να αποκαλύπτει την ουσία του θέματος με τις πιο απλές μεθόδους, καθώς και μια ειδική διαίσθηση σχετικά με τα πιο δύσκολα θέματα. Τα επιστημονικά του άρθρα έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης για τη σαφήνεια και τη λογική τους ακρίβεια.
Ήταν επίσης ένθερμος αναγνώστης της λογοτεχνίας και αληθινός εραστής της φύσης. Μαζί με τον αδερφό του Gleb είχαν ανέβει στην κορυφή του όρους Elbrus περισσότερες από δέκα φορές για να πραγματοποιήσουν διάφορες μελέτες.
Τα τελευταία χρόνια, ακόμη και τους τελευταίους μήνες της ζωής του, ο Ίλια Φρανκ αφιέρωσε πολύ κόπο για να καταγράψει τις αναμνήσεις του από τους δασκάλους και τους συναδέλφους του. Το τελευταίο του βιβλίο είχε ως θέμα τον Σεργκέι Βαβίλοφ.

Ρωσικό γραμματόσημο του 2008, για τα 100
χρόνια από τη γέννηση του Ίλια Φρανκ. 

Ο Ίλια Μιχαήλοβιτς Φρανκ άφησε ένα βαθύ, ανεξίτηλο σημάδι στο χώρο της επιστήμης, όπως επίσης στη ζωή των μαθητών και των συναδέλφων του.
  • Ο γιος του Ίλια Φρανκ, Αλέξανδρος, γράφει για την οικογένειά του.
  • Βίντεο για τους Σοβιετικούς φυσικούς που κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1958 (British Pathe).
Πηγή: Today in Science History, vk.com@open.phys, Ιστορία ROSATOM

Σάββατο 17 Οκτωβρίου 2020

Σαν σήμερα... 1887, πέθανε ο Γερμανός φυσικός Gustav Robert Kirchhoff.

Gustav Robert Kirchhoff

Σαν σήμερα, στις 17 Οκτωβρίου 1887, πέθανε στο Βερολίνο ο φυσικός Gustav Robert Kirchhoff  (Γκούσταβ Ρόμπερτ Κίρχοφ), που πρόσφερε σε πολλά διαφορετικά πεδία της φυσικής και της χημείας, όπως η μηχανική, ο ηλεκτρισμός, η φασματογραφία, η θερμική ακτινοβολία και η αστροφυσική. 

Ο Kirchhoff  γεννήθηκε στο Königsberg της άλλοτε Πρωσίας (σημερινό Καλίνινγκραντ που ανήκει στη Ρωσία) στις 12 Μαρτίου 1824.
Πατέρας του ήταν ο δικηγόρος Friedrich Kirchhoff και μητέρα του η Johanna Henriette Wittke. Οι γονείς του είχαν έντονα πατριωτικά αισθήματα και θεωρούσαν ότι μπορεί κάποιος να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Πρωσικό κράτος από τη θέση του πανεπιστημιακού καθηγητή. Έτσι φρόντισαν ο Gustav να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα. Το 1842 μπήκε στο Πανεπιστήμιο Albertus του Königsberg από το οποίο αποφοίτησε το 1847.

Από αριστερά: Gustav Robert Kirchhoff,
Robert Bunsen και Henry Enfield Roscoe
(περίπου το 1860).

 (OXFORD SCIENCE ARCHIVE / HERITAGE IMAGES)

Κατά την περίοδο 1843 – 1846 παρακολούθησε το σεμινάριο μαθηματικών και φυσικής που διευθυνόταν από τους Carl Gustav Jacob JacobiFranz Ernst Neumann και Friedrich Julius Richelot το οποίο είχαν καθιερώσει από το 1833.
Ο Neumann είχε ιδιαίτερη επιρροή στον Kirchhoff. Είχε ασχοληθεί με τη μαθηματική φυσική και την εποχή που μπήκε ο Kirchhoff στο πανεπιστήμιο, είχε αρχίσει να ασχολείται με το θέμα της ηλεκτρικής επαγωγής. Μάλιστα το 1845 δημοσίευσε την πρώτη από τις δύο σημαντικότερες εργασίες του στο θέμα αυτό. 
Τον ίδιο χρόνο, σε ηλικία μόλις 21 ετών, ο Kirchhoff παρουσίασε την δική του εργασία πάνω στο ηλεκτρικό ρεύμα, διατυπώνοντας τους νόμους που έμειναν γνωστοί ως κανόνες του Kirchhoff. Μέσω των κανόνων αυτών μπορούν να υπολογιστούν οι εντάσεις των ρευμάτων, τα δυναμικά και οι αντιστάσεις που εμφανίζονται σε ηλεκτρικά κυκλώματα με πολλαπλούς κόμβους.

Ο Gustav Kirchhoff σε νεαρή ηλικία.

Μετά την αποφοίτησή του το 1847 παντρεύτηκε την Clara Richelot, κόρη του καθηγητή του των μαθηματικών Friedrich Richelot και εγκαταστάθηκαν στο Βερολίνο. Από το 1848 ως το 1850 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου ως άμισθος λέκτορας. 
Το 1850 διορίστηκε επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Breslau (σημερινό Βρότσουαφ που ανήκει στην Πολωνία). Εκεί, τον επόμενο χρόνο γνώρισε τον Robert Bunsen και έγιναν στενοί φίλοι και συνεργάτες.
Το 1854 ο Bunsen, έχοντας επιστρέψει στο Πανεπιστήμιο Heidelberg από το 1852, κάλεσε τον Kirchhoff να μετακομίσει εκεί, αφού είχε μεσολαβήσει ώστε να του προσφερθεί θέση καθηγητή φυσικής, την οποία ο Kirchhoff αποδέχθηκε.

Το φασματοσκόπιο των Kirchhoff και Bunsen.

Στη Χαϊδελβέργη, Bunsen και Kirchhoff ένωσαν τις δυνάμεις τους και εργάστηκαν μαζί θεμελιώνοντας την φασματική ανάλυση. Η μέθοδος που ακολουθούσε ο Bunsen ήταν να θερμαίνει τις διάφορες ουσίες ως τη θερμοκρασία στην οποία ακτινοβολούσαν ορατό φως και στη συνέχεια διαχώριζε τα χρώματα χρησιμοποιώντας χρωματιστά γυαλιά ή έγχρωμα διαλύματα. Ο Kirchhoff εισηγήθηκε τη χρήση  πρίσματος για την ανάλυση του φωτός, πράγμα που έκανε τις παρατηρήσεις πολύ πιο ακριβείς. Αυτό τους οδήγησε στην επινόηση του φασματοσκοπίου. Την άνοιξη του 1860, χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο, ανίχνευσαν ένα νέο μεταλλικό στοιχείο που το ονόμασαν καίσιο. Ένα χρόνο αργότερα αναγνώρισαν ένα ακόμη στοιχείο, το ρουβίδιο.

H πείρα που απέκτησε ο Kirchhoff στη μελέτη της θερμικής ακτινοβολίας των διαφόρων σωμάτων, αξιοποιήθηκε στην αναζήτηση των γενικότερων νόμων που διέπουν την εκπομπή θερμικής ακτινοβολίας. Λίγο αργότερα μελέτησε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τη σχέση μεταξύ εκπομπής και απορρόφησης και το 1860, σε άρθρο του  στο Annalen der Physik, εισήγαγε τον όρο «απολύτως μέλαν σώμα» ή απλώς «μέλαν σώμα», ως το σώμα εκείνο που απορροφά όλη την ακτινοβολία που πέφτει πάνω του.

Αριστερά γραμματόσημο της Ανατολικής Γερμανίας και
δεξιά γραμματόσημο του Δυτικού Βερολίνου το 1974,  
για τα 150 χρόνια από την γέννηση του Gustav Kirchhoff. 


Παράλληλα ο Kirchhoff εφάρμοσε τη μέθοδο της φασματικής ανάλυσης για να μελετήσει το φάσμα του Ήλιου. Από αυτή τη μελέτη προέκυψαν παρατηρήσεις που έμειναν γνωστές ως οι τρεις «νόμοι του Kirchhoff για τη φασματογραφία». Επίσης αντιλήφθηκε ότι με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να μελετηθεί το φάσμα από την ακτινοβολία των (υπολοίπων) άστρων. Έτσι γεννήθηκε ένας καινούριος κλάδος της επιστήμης, η αστροφυσική, που μελετά τις φυσικές ιδιότητες των ουράνιων σωμάτων.

Το 1869 η γυναίκα του Clara, με την οποία απέκτησε δύο γιους, πέθανε. Το βάρος της φροντίδας των παιδιών έπεσε πάνω του, ενώ ο ίδιος, μετά από ένα ατύχημα που είχε, υποχρεώθηκε να χρησιμοποιεί αναπηρική καρέκλα ή δεκανίκια για να κινείται, κάτι που έκανε την κατάσταση ιδιαίτερα δύσκολη. Το 1872 νυμφεύθηκε την Luise Brömmel από το Goslar.

Το μετάλλιο Gustav Robert Kirchhoff που απονέμει 
η IEEE, κάθε χρόνο από το 2005.

Το 1875, μετά από πρόταση του Hermann von Helmholtz, αποδέχτηκε θέση καθηγητή θεωρητικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Εκεί δημοσίευσε ένα τετράτομο έργο σημαντικής αξίας για τη μαθηματική φυσική, με τίτλο "Vorlesungen über mathematische Physik" ("Διαλέξεις πάνω στη μαθηματική φυσική"). Μεταξύ των φοιτητών του στο Βερολίνο ήταν και οι Heinrich Hertz και Max Planck.
Το 1886 η υγεία του τον ανάγκασε να αφυπηρετήσει οριστικά. 

Το 1862 τιμήθηκε με το "Rumford Medal" για την εργασία του στο ηλιακό φάσμα.
Το 1877 μοιράστηκε με τον Robert Bunsen το "Davy Medal" για την καταπληκτική εργασία τους στη φασματική ανάλυση.
Το 1887 έγινε ο πρώτος που πήρε το "Janssen Medal" για την εξαιρετική εργασία του στην επιστήμη της φασματοσκοπίας.
Ένας κρατήρας στη Σελήνη έχει το όνομα Crater Kirchhoff, προς τιμή του.

Η επιτάφια στήλη για τον Kirchhoff
στο νεκροταφείο St. Matthäus.

Ο Gustav Robert Kirchhoff πέθανε σε ηλικία 63 ετών. Είναι θαμμένος στο κοιμητήριο της εκκλησίας  St. Matthäus στο Schöneberg του Βερολίνου.
  • Αφιέρωμα του καθηγητή Aziz S. Inan (School of Engineering, University of Portland) για τα 150 χρόνια από την διατύπωση των κανόνων του Kirchhoff.
  • Η εργασία των Kirchhoff και Bunsen "Chemical Analysis by Observation of Spectra" στο Annalen der Physik und der Chemie (Vol. 110,  pp. 161-189, Heidelberg, 1860).
  • Βίντεο από τον Eugene Khutoryansky με θέμα: "Electric Circuits: Basics of the voltage and current laws" ("Ηλεκτρικά Κυκλώματα: Τα βασικά για τους νόμους της τάσης και του ρεύματος") (με ελληνική μετάφραση, 9:42).

Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2020

ΑΠΛΗ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΑΛΑΝΤΩΣΗ: Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής και Σωστού - Λάθους με το πρόγραμμα Hot Potatoes.

Φυσική Γ' Λυκείου Προσανατολισμού

 Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας


Η ανάρτηση περιέχει 
  • ένα αρχείo με 35 Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής κι
  • ένα αρχείo με 30 Ερωτήσεις Σωστού - Λάθους
σχετικά με την Απλή Αρμονική Ταλάντωση.

Οι ερωτήσεις είναι φτιαγμένες με το πρόγραμμα Hot Potatoes.

Μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε το αρχείο με τις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής από  ΕΔΩ.


Επίσης, μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε το αρχείο με τις ερωτήσεις Σωστού - Λάθους από  ΕΔΩ.


Ηλεκτρομαγνητική Δύναμη Laplace: 31 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής με το πρόγραμμα Hot Potatoes.

 

Φυσική Γ' Λυκείου Προσανατολισμού

 Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας


Η ανάρτηση περιέχει ένα αρχείo με 31 Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής σχετικά με την "ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ" (α. Δύναμη σε ρευματοφόρο αγωγό από ομογενές μαγνητικό πεδίο, β. Ορισμός έντασης ομογενούς μαγνητικού πεδίου, γ. Δύναμη μεταξύ παράλληλων ρευματοφόρων αγωγών) και την "ΥΛΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ" του σχολικού βιβλίου.

Οι ερωτήσεις είναι φτιαγμένες με το πρόγραμμα Hot Potatoes.

Οι ερωτήσεις με αριθμό 1 - 11 και 13 - 15 προέρχονται από τα Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα του Υπουργείου Παιδείας.

Μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε το αρχείο από  ΕΔΩ.

Επίσης, μπορείτε να βρείτε τις 31 ερωτήσεις σε αρχείο word (με τις απαντήσεις)  ΕΔΩ.